Ստացուած Գիրքեր. «Սփիւռքապատում» (Հեղինակ` Վեհանոյշ Թէքեան)

ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ

Երեւանի մէջ 2016-ին լոյս տեսաւ Վեհանոյշ Թէքեանի «Սփիւռքապատում» գիրքը, բաղկացած` 462 էջերէ: Հատորը հրատարակուած է «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան նիւթական աջակցութեամբ: Հեղինակը գիրքը նուիրած է քրոջը` Սեւանին:

Հատորին մէջ մէկտեղուած են հեղինակին արձակ գործերէն պատմուածքներ եւ խոհագրութիւններ, որոնք կ՛առնչուին սփիւռքի փորձառութեան:

Վեհանոյշ Թէքեան կ՛ըսէ, որ Հայաստանի բաժան-բաժան ըլլալուն գլխաւոր պատասխանատուն օսմանեան կայսրութեան թուրքն էր, որ մեր պապենական հողերը գրաւած եւ եաթաղանն ալ հետը բերած էր:

Գիրքերու մասին խօսելով` հեղինակը կ՛ըսէ, որ անոնց մէջ մանուշակի համեստութեամբ անկիւններէն բուրողներ կան. ինքնասիրահարուած շուշաններ կան, վարդեր` փերթ փերթ փրցուր եւ գինովցիր բոյրէն, եւ մեխակներ` անբոյր բայց տանելի: Կան գիրքեր, որոնք իրենց ճառագայթները ղրկած են միւսներուն, կան գիրքեր, որոնք իրարու հետ կը խօսին, հակառակ անոր որ դարեր կը բաժնեն զիրենք:

Պէյրութի Պուրճի հրապարակին մասին խօսելով` Թէքեան կ՛ըսէ, որ անոր կազմը որեւէ հրապարակի պէս է, միայն թէ ամէն տեսակ մարդ չ՛անցնիր այնտեղէն: Անապատներէն հասած արաբը, տիւրզին, դատարկ ֆիլմերով նկարիչները, անգործ բեռնակիրները, մանրավաճառները, նոր հասած հիփփիները հոն են: Մուրացկանները, զբօսաշրջիկները, գիւղագնացները, լրագրավաճառները, հանրակառք սպասողները եւ մեծ լումայափոխները հոն են միշտ: Գեղեցիկ է Պուրճի հրապարակը, գունաւոր խոտերով ժամացոյց ունի, արմաւի երկար ծառեր ունի, այդ ծառերէն ցած շէնքեր ունի: Հրապարակը գեղեցիկ է նաեւ անոր համար որ, ամէն ինչ բնական է այնտեղ:

Մայիս 28-ին անդրադառնալով` հեղինակը կ՛ըսէ, որ ամէն տարի այդ օր վարդահեղեղ արշալոյսը կը վերաբացուէր: Պէյրութի սրահները կ՛ողողուէին ճառախօսներով, հանդիսատենչներով, իսկ Եռագոյնը տեղ-տեղ վաստակաւոր նահապետի նման կը փառաւորուէր, ուրիշ տեղեր պարտուած զօրավարի նման աքսորուած կը մնար: Կենարար իրականութինը այն է, որ այդ օր մեր անկախութեան պատմութեան սուրբ մատեանը կը բացուէր ու իր խորհուրդով կ՛օծէր տարագիր հայերն ու յաջորդող սերունդները: Հայապատկան գործատեղիներն ու հաստատութիւնները եւ վարժարանները, որոնք կը փայփայէին անկախ Հայաստանի մը գաղափարը` կը փակուէին:

Օշականի եկեղեցիին եւ Մեսրոպ Մաշտոցի մասին խօսելով Թէքեան կ՛ըսէ, որ 1700 տարիէ ի վեր այդ եկեղեցիին մէջ կը նիրհէ սուրբը: Զարմանալի է Մեսրոպ Մաշտոցը, ամէն հրաշքի պէս: Հայոց պատմութեան այս ակնթարթին պէս: Կացարան մը, ուրկէ կը շողարձակէ ամբողջ ժողովուրդի մը մտքին փրկութիւնը:

Ջաջուռ գիւղին մասին խօսելով հեղինակը կ՛ըսէ, որ անիկա յիշատակելի կոթողներ չունի, պարզ անուն մըն է, բայց ինքնամուղ հոսանքի պէս իջած է հայաշխարհի եւ գաղթաշխարհի կերմաններուն կը քալէ, կը քալէ ու չ՛անհետիր: Չ՛անհետիր, որովհետեւ որդան կարմիր մըն է լազուարթ ծովերէն յայտնուած: Ջաջուռ անուն այն է` որ գծեց Թորոս Ռոսլինի ծնունդը. այս այն անունն է որ գծեց իր վայրը, իր ծնունդը բացաւ ոչ թէ մտայղացումով, այլ` ապրելո՛վ անոր մէջ: Դուրս քաշելով, սթափեցնելով կիսամեռ պատգամը

արեւահար տաճարներու եւ բագիններու մէջէն, ապրելով իր պատգամի հրկիզումը, բայց վերստին նետելով ինքզինք միեւնոյն զոհասեղանին վրայ: Այս անունը այն նկանակն է որ Ամենակարողը ձեռք առաւ, օրհնեց եւ տուաւ ժողովուրդին:

«Տոհմածառ»-ին մէջ վեհանոյշ Թէքեան կ՛ըսէ, որ մեզ շրջապատող լպրծուն, յեղյեղուկ քաղաքական կեանքին մէջ մեր ազգային աւանդոյթները յառաջ տանելու ձեւերն ալ պահպանելու է: Հայ հիւանդը հայ բժիշկը պէտք է դարմանէ. հայ փականագործը պէտք է հայուն երկաթին ու ժանգին հարցը լուծէ. հայ նպարավաճառը պէտք է հայուն սուրճը աղայ:

Ազգային կեանքը նաւ չէ, որ այսօր կայ վաղը չկայ. խարսխուած մարտանաւեր են, հասարակաց թշնամիի կամ յիշողութեան տուայտանքի դէմ կը հաւաքուին, դիրք կը ճշդեն ինքնապաշտպանութեան աղեղները կը լարեն: Անապատին մէջ մենք մինակ էինք,

մեր ցաւն ու ճիչը հովն իսկ չլսեց:

Թէքեան կ՛աւելցնէ ըսելով. ողբերգութիւն պէտք է որ իմաստուն մնանք, այլապէս այնքան զբաղած ենք շինելով որ այլեւս չենք մտածեր թէ ո՛ր օտարին բաժին պիտի իյնան մեր սեփական եւ անշարժ կալուածները: Արժեթուղթ գնելու պէս գաղթականութիւն կը գնենք: Պանդխտութիւնը` այլեւս անվտանգ դարձած, ընտելացած ճակատագրի պէս փակած է մեր յետեղեռնեան կեանքին: Աշխարհը մեծ է, նոյնն է ամէն տեղ, ողջ ըլլալը նախընտրելի է քան պանդխտութեան ցուպ չգործածելը: Ուր ալ երթանք` ժամ մը, բակ մը, մատուռ մը պիտի գտնենք եւ` Կիլիկիան, մեր անմահական Կիլիկիան երգենք: Հիւպատոսարան մը պիտի գտնենք եւ բողոք ու յուշագիր ներկայացնենք:

«Սրտի խօսք»-ին մէջ Վեհանոյշ Թէքեան կ՛ըսէ, որ իր սրտի խօսքերու թղթածրարներուն`  գրախօսականներու, նամակներու, գնահատանքներու տողամէջերուն տեսած է թէ՛ ցնծութիւնը նորահնար լարերու հանդէպ, եւ թէ՛ անդոհանքը չծագող արեւի հաւանականութեան` արեւմտահայ նոր գրականութեան վտանգուած գոյութեան: Լեզուի գոյութեան, որ սփիւռքի լինել-չլինելու հարցն է:

Ան կ՛աւելցնէ ըսելով. այլապէս ինչո՛ւ իրենց առօրեայ վաստակ ապահովելու տագնապանքին, ընտանիք հոգալու, գաղութ ու հայրենիք պահպանելու անդուլ աշխատանքի կողքին, գրիչը ձեռք պիտի առնէին արտայայտուելու համար երիտասարդ գրողներու երախայրիքին մասին: Ոմանք տարիներով պիտի հետեւէին մեր քայլերուն, կաթ ու մեղր հրամցնէին մեզի, որպէսզի մեր սերունդը ստանար անհրաժեշտ սնունդը, որ մեր առջեւ անդունդ չբացուէր: Եւ հայ գրականութեան իւրաքանչիւր նուիրեալ կապեց իր հանգոյցը ոսկի թելին վրայ եւ տուաւ քովը կայնողին, յաջորդին, մինչեւ հայրենի գրողին ու մտաւորականին:

Վեհանոյշ Թէքեան կ՛եզրափակէ ըսելով. թող կենսառողջ մնայ հայոց գրականութիւնը, թող շրջի համայն աշխարհը եւ աւետէ հայագիր գրողին ու մտաւորականին գոյութիւնը, լուսեղէն: