ՀԱՄԲԻԿ ՊԻԼԱԼԵԱՆ
Մենք ո՛չ ռուսամէտ ենք, ո՛չ հակառուս, ո՛չ ամերիկամէտ, ո՛չ եւրոպամէտ, ոչ իրանամէտ: Հայաստան ինքնիշխան պետութիւն է, եւ իմ կառավարութիւնս հանդէս կու գայ բացառապէս մեր ժողովուրդի եւ մեր երկրի շահերէն մեկնած:
Նիկոլ Փաշինեան
(«Ազդակ», 17-9- 2018)
Ամէն հայ ուրախութեամբ եւ ոգեւորութեամբ կրնայ արձագանգել ֆրանսական «Լը Մոնտ» օրաթերթին յայտնած Հայաստանի վարչապետին վերոնշեալ խօսքերուն:
Խօսքեր, որոնք արտացոլացումն են հայոց ազատ ու անկախ ապրելու հազարամեայ երազանքին, որուն իրականացման համար ազգ մը ամբողջ ոգի ի բռին պայքարած է, անմնացորդ նուիրաբերած, աշխատած, մարտնչած, ինքզինք կերտած, Ցեղասպանութեան ենթարկուած եւ վերականգնած, եւ այս բոլորը` յանուն գերիշխան ու հզօր Հայաստանի, միացեալ հայրենիքի:
Միւս կողմէ սակայն, իւրաքանչիւր հայու արդար իրաւունքն է խորասոյզ աչքերով ու քաղաքական մտքի հասունութեամբ հարցադրումներ ուրուագծել ու յայտնել, թէ ինչո՞ւ հայ քաղաքական միտքը, պետական մտածողութիւնը առհասարակ տակաւին կը խարխափի եւ չի կրնար միանգամընդմիշտ ինքնիրմէ վանել ազգաքանդ խոցը` իրերամերժութիւնը, անհանդուրժողութիւնը, հայու մէջ թշնամի տեսնելու պիղծ եւ ստոր վերաբերումը, հալածանքի միտումը, աւելի՛ն. քաղաքական ու գաղափարական հակառակորդը անպայման չէզոքացնելու մոլուցքը:
Մատնանշումը կը վերաբերի այն պետական այրերուն, որոնք յաջորդաբար ստանձնեցին օրուան իշխանութեան համակարգը, ղեկավարեցին պետականութիւնը եւ օր մըն ալ անյայտացան դղեակներու պչրանքին թէ անձնական շահերու մշուշին մէջ:
Արդ, ճիշդ այս հասկացողութենէ թելադրուած խորագիրին մէջ չակերտեցինք «հին» ու «նոր» ածականները, ընդգծելու, թէ ազգային բիւրեղացած արժէքները չեն հիննար երբեք, չեն կրնար մոռացութեան տրուիլ, անտեսուիլ եւ արժեզրկուիլ:
Փաստօրէն, ինչպէ՞ս կարելի է Արարատին հասնելու տեսլականը, անոր սէգ գագաթին հայոց սրբազան եռագոյնը ծածանելու դարաւոր երազը, Արցախը հայ պահելու հայոց կամքը, հայահաւաքի եւ հողահաւաքի գաղափարախօսութիւնը, այսպէս ըսած, ստորագնահատել, տղայական համարել, եւ ապա ըսել, թէ կ՛ուզենք նոր Հայաստան կառուցել:
Իսկ ի՞նչ է այդ տեսլականը, եթէ ոչ` ունենալ գերիշխան հայրենիք, որուն երկնակամարին տակ արժանահաւատօրէն շնչէ ու արարէ հայութիւնը, ունենայ ժողովրդավար հասարակութիւն, ստեղծէ արդարադատական պատուաբեր համակարգ, ամրապնդէ տնտեսական ուժը, հզօրացնէ բանակը եւ դառնայ 21-րդ դարու ոգիին համահունչ պետութիւն:
Միւս կողմէ, ինչպիսի՞ բացատութիւն տալ այն իրերայաջորդ քաղաքական վարքագիծերուն, որոնք փորձ կատարած են ջնջելու հինը, «հնաբոյր»-ը, վաղեմին, նոր մը շինելու համար: Ինչպէ՞ս արդարացնել այն բոլոր ստուերային ու օլիկարխ գործառնութիւնները, որոնք սնանկացուցին հայն ու հայրենիքը, աւարի ենթարկելով մեր երկրին հարուստ ընդերքը, աղքատացնելով ժողովուրդին աւելի քան 70 առ հարիւրը: Արդեօք ամէն քայլափոխի պէտք է յիշեցնե՞լ խաւարի տարիները, գաղթի ու հայրենալքումի համեմատութիւնը:
27 տարի առաջ, ատենի Խորհրդային Հայաստանի մեր ժողովուրդը պահը յարմար նկատելով կը պարտադրէր իր հաւաքական կամքը` ազատ ու ինքնիշխան ապրելու եւ անկախ հայրենիք ունենալու:
21 սեպտեմբեր 1991:
Եւ ահա, հայրենի հայութիւնը հանրաքուէի մը իր մասնակցութիւնը բերելով, 99,54 առ հարիւր տոկոս համեմատութեամբ իր «ԱՅՈ»-ն կ՛ըսէր եւ հիմը կը դնէր նոր Հայաստանի կառուցման:
Այդուամենայնիւ, նոր Հայաստան ունենալու կամ երրորդ հանրապետութեան ուղին սալայատակելու աշխատանքները այդքան ալ հեզասահ չընթացան` ներքին ու արտաքին ճնշումներու եւ դժուարութիւններու պատճառով: Ներքին` բարձրագոյն մակարդակի կողոպուտ, թալան, մաքրագործում եւ քաղաքական մտքի բոպիկութիւն, արտաքին` արցախեան շարժումին դէմ թուրք-ազերի հորդաներու սանձազերծ յարձակումներ, միջազգային ընտանիքի պատեհապաշտ կեցուածք եւ քար լռութիւն:
Իրօք, ստեղծուած անբարենպաստ քաղաքական կացութիւններու թէ միջազգային լարախաղաց պայմաններու մէջ հայութիւնը նետուելով պայքարի դաշտ` առանձին կը մաքառէր, զոհելով իր ընտիր զաւակները, յանուն Հայաստանի սահմաններու անառիկութեան եւ արծուեբոյն Արցախի ազատագրումին:
Չափազանցութիւն չէ ըսել, որ 27 տարիները բաւարար չեն հաստատելու կայացած պետական կարգ ու սարքը եւ սաւառնելու դէպի բարձրագոյն յաջողութիւն: Ճիշդ է նաեւ այն, որ հայ քաղաքական միտքն ու պետական մտածողութիւնը իրենց կարգին մնացին ենթակայ ապիկար շրջանակներու:
Եւ կը պատահէր անսպասելին, անըմբռնելին ու դատապարտելին: Հայրենի իշխանութեան ղեկին եկող իրերայաջորդ պետական այրեր ցոյց կու տային այնպիսի վատորակ քաղաքական մտքի հասունութիւն եւ խաղքութիւն, որ դժուար թէ հայ մարդը կարենայ համոզուիլ, ի տես ահաւոր կողոպուտին եւ մենատիրական ձգտումներու, որոնք ուղղակիօրէն պատճառ դարձան հայոց պետականութեան տկարացումին եւ անարդիւնաւէտ աշխատանքին:
Ու հասանք այդ օրը, երբ հայութիւնը ականատես եղաւ ինքնեկ պոռթկումի եւ յեղափոխութեան (սիրոյ եւ համերաշխութեան): Հայու համբերութեան բաժակը արդէն յորդած էր: Ժողովուրդը իջաւ Ազատութեան հրապարակ եւ ուզեց իր ձայնը բարձրացնել, արդարութիւն պահանջել, նոր Հայաստան կերտել: Ան իր անվերապահ վստահութիւնն ու աջակցութիւնը յայտնեց Նիկոլ Փաշինեանին, եւ թիկունք կանգնեցաւ անոր իւրաքանչիւր կեցուածքին:
Վերջին ամիսներուն (մայիսէն ի վեր) խանդավառութիւնը, յուզականութիւնը եւ վրէժխնդրութեան զգացումը պահ մը իրենք զիրենք պարտադրեցին: Գոյութիւն ունեցող նախկին իշխանական թեւեր եւ ոլորտներ թիրախ դարձան, ձերբակալութիւններ տեղի ունեցան, ի հարկին բանտարկութիւն, աւարարուներու դատավարութիւնը կը շարունակուի մե՛րթ սաստկացած եւ մե՛րթ մեղմ ալիքի վրայ: Ակնդէտ կը սպասուի նոր բացայայտումներու եւ վճիռներու:
Աւելի՛ն. յեղափոխական տրամադրութիւններու ազդեցութեան տակ, հայրենի ժողովուրդը կը պատրաստուի ընտրական-քաղաքական գործընթացներու, աւելի քան երբեք իր կամքին ուժականութիւնը փաստելու: Բնական հետեւութեամբ, օրուան ղեկը ստանձնած Նիկոլ Փաշինեան, իր կարգին, լծուած է իրականացնելու բազմաբնոյթ ծրագիրներ, յանուն նոր Հայաստանի կառուցման:
Արդ, պէտք է տեսնել նաեւ մետալի միւս երեսը:
Պահ մը զանց առնելով ներհայաստանեան քաղաքական ու դատաիրաւական գործընթացները, ժողովրդական յեղափոխութեան իրաւացիութիւնն ու արդար պահանջը, հարկ է, որ ազգային գիտակցութիւնն ու պարտաւորութեան զգացումը մեզ` հաւաքաբար սթափեցնէ, ինքնաճանաչման մղէ, որպէսզի ազգովին հեռու մնանք ապազգային եւ օտարոտի մօտեցումներէ, վրէժխնդրական կեցուածքներէ, այսպէս ըսած, ամբոխավարի հաճոյակատարութենէ, եւ շուտափոյթ լծուելու ներազգային կեանքի բարեկարգման եւ առաւել աշխուժացման:
Բաւարար է ընդգծել, որ ազգային հեռատես քաղաքականութիւն մշակելու հոտառութիւնը չի կրնար իրականութիւն դառնալ առանց համազգային ներուժի, յատկապէս այս դարուս, երբ աշխարհաքաղաքական թաքուն եւ բացայայտ ուժեր կը նկրտին յայտարարել, թէ ազգային կառոյցով պետութիւններ չունին ապագայ, այնքան ատեն որ հզօր պետութիւններու շարքին չեն տողանցեր:
Արդ, ո՞ւր է մեր փրկութիւնը, հզօրանքի կարելիութիւնը: Արդեօք հայութեան մէջ իրերամերժ եւ հակոտնեայ կեցուածքներու դրսեւորումը պիտի նպաստէ՞ նման անյետաձգելի աշխատանքի մը կենսագործման, աւելի՛ն. հայութիւնը սեւի եւ սպիտակի պատկերով ներկայացնելու միտումը որքանո՞վ նպատակայարմար է, ի՞նչն է, որ կ՛արգիլէ որդեգրել ռազմավարութիւն մը, որով պիտի կարենանք ստեղծել այնպիսի պաշտպանական համակարգ, այլապէս շրջանցելու հայութեան դէմ ցցուող երեւելի եւ աներեւոյթ արգելքները, դժուարութիւնները, թշնամական մօտեցումներն ու պատերազմական սպառնալիքները:
Եթէ երբեք ժողովրդական յեղափոխութեան իրաւունքն է բոլոր աւազակները արդարութեան հարթակին վրայ կանգնեցնել ու հաշիւ պահանջել, եւ ի հարկին զանոնք բանտերու խուցերու բնակիչ դարձնել, ապա, միւս կողմէ, նոր Հայաստան կառուցելու քաղաքական միտքը կը պարտաւորեցնէ որդեգրելու բացառապէս համազգային հնչեղութեամբ պարուրուած վարքագիծ, որուն հիմքը եթէ մէկ կողմէ հանդուրժողութիւնն է, զիրար ըմբռնելու կամքը, միւս կողմէ, կարգախօսային վիճակներէ հեռու մնալու հրամայականն է:
Այլ խօսքով` հայոց փրկութիւնը` եռագոյնամէտ ըլլալու քաղաքական մտածողութեան մէջ է, որուն բացարձակ տիրութիւն ընելու մարտահրաւէրին դէմ յանդիման կը գտնուին նոր Հայաստանի նոր վարիչները:
18-9-2018
