Ուխտի Ճանապարհներ. Այց Կոմիտասի Անուան Պանթէոնին (Ա)

ԴՈԿՏ. ՎԵՀՈՒՆԻ ՄԻՆԱՍԵԱՆ

Պանթէոնի Առաջին Բնակիչի
Արձանի Շիրիմին Մօտ

Հայրենիք կ՛այցելեմ կրկին: Առաւօտուն մայրաքաղաքի Արշակունեաց պողոտային կից Կոմիտասի անունը կրող զբօսայգի-գերեզմանատան մէջն եմ: Հոս, իրենց վերջին հանգրուանը գտած են մեր մշակոյթի, գրականութեան եւ արուեստի մեծանուն ներկայացուցիչներ եւ անուանի հասարակական-քաղաքական գործիչներ:

Պատմեցին, որ մինչեւ 1930 թուականի կէսերը զբօսայգին «Մլեր» անուամբ գերեզմանատուն էր` իր մատուռով, որմէ այսօր պահպանուած կը մնայ միայն կրաշաղախ պարիսպի մը հատուածը: Անցեալին, Երեւանի քաղաքային խորհուրդի գործադիր կոմիտէի որոշմամբ, կը փակուի եւ տեղը` ամայի տարածքին մէջ կը հիմնադրուի զբօսայգի մը, որմէ անկիւն մը Հայաստանի Համայնավար կուսակցութեան Կեդրոնական կոմիտէի առաջին քարտուղար Աղասի Խանջեանի նախաձեռնութեամբ կը վերածուի արուեստի գործիչներու գերեզմանատան: 1936-ին, Կոմիտասի մահէն տարի մը անց Փարիզէն հոս կը տեղափոխուի մեծ երգահանին աճիւնը:

Այնուհետեւ իրենց վերջին հանգրուանը գտած են մեր մշակոյթի` գրականութեան, արուեստի մեծանուն ներկայացուցիչներ եւ անուանի հասարակական- քաղաքական գործիչներ: Պատմեցին նաեւ, որ 1969-ին, Ստեփան եւ Սուզան Քուրքճեաններու հովանաւորութեամբ, կառուցուած են տուֆակերտ, քանդակազարդ հիւսիսային պատն ու միջնապատը: Իսկ հիմնական նորոգութիւնը կատարուած է 2005 թուականին: Հետաքրքրուած ըլլալով օրին պանթէոն յունարէն այս բառին իմաստով` տեղեակ էի, որ ան կը նշանակէ բոլոր աստուածներու սրբավայր, եւ ապա անունը փոխանցուած է Հռոմի աստուածներուն նուիրուած տաճարի անուանումին:

Խորին յարգանքով ու յուզմունքով կը տողանցեմ մեր ազգի հսկայ տիտաններու աճիւնները ամփոփող տապանակիր գերեզմաններու երկար շարաններուն մէջ` կանգ առնելով ու խոնարհելով մէկ-մէկ ի յարգանք ու յերախտագիտութիւն մեր մշակոյթին ու ժողովուրդին պարծանք ու պատիւ պարգեւած իրենց գործած ասպարէզին մէջ: «Իր ընտիր մեռելների պաշտամունքը չունեցող ժողովուրդը` ապերախտ ու բարբարոս, անարժան է անկախ հայրենիքի, որը միշտ էլ նահատակների սրբազան աճիւնից կը բարձրանայ», ըսած է Գարեգին Նժդեհ:

Կանգ առնելով պանթէոնի առաջին բնակիչին` անմահն Կոմիտասի շիրիմին մօտ, վերյիշեցի մանուկ եւ պատանի տարիներուս մեր տան հայ երգերը, մօրս` Վարդանուշ Մալխասեանի, Կիպրոսի Մելգոնեանի առաջին շրջանաւարտներէն, որ ուսուցիչ ունեցած էր Կոմիտասի սան Բարսեղ Կանաչեանը, որուն ստեղծագործութիւնները մեր ազգային եղանակներով մեր տան մէջ կը «բուրէին»: Ապա յայտնաբերածս` հայ երաժիշտներէն առաջինը, ազգային արուեստի ինքնատպութեան յուսալի ակունքները եւ հայ գեղջուկի ստեղծագործութիւնը բնորոշող` որպէս ազգի հոգեւոր հարստութիւններու շտեմարան: Այդ ճանապարհով  մեր ազգային ոճի բարձր չափանիշներ կերտողը:

Այցելութենէս քանի մը տարի վերջ տեղեկացայ, որ  «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի 30 մայիս 2013-ի որոշումով Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին նուիրուած ձեռնարկները համակարգող պետական յանձնաժողովը Կոմիտասի անուան զբօսայգիին մէջ կառուցուած Կոմիտասի թանգարան-ուսումնարանի բացումը կատարած է, որ իրօք կարեւոր իրադարձութիւն է մեր երկրին ու մեր ժողովուրդին համար: