ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի
հրատարակիչ եւ խմբագիր
Տարիներ շարունակ թրքական կառավարութիւնը ամերիկեան բազմաթիւ ընկերութիւններ վարձած է Ուաշինկթընի մէջ լոպիական գործունէութիւն ծաւալելու եւ իր անունով հանրային կապեր հաստատելու համար:
Նման ընկերութիւններ վարձելը շատ սուղ է եւ հիմնականին մէջ գումարի վատնում է, քանի որ այդ ընկերութիւնները թիւով աւելի շատ փաստաթուղթեր կը ստեղծեն, քան` իրական արդիւնք: Սակայն անոնք կրնան երբեմն նախապատրաստել յօդուածներ` թուրք պաշտօնեաներու անունով եւ օգնել զանոնք հրապարակելու ամերիկեան թերթերու մէջ, ինչպէս նաեւ` կազմակերպել այդ պաշտօնեաներուն այցելութիւններն ու հանդիպումները Միացեալ Նահանգներու տարածքին:
Թրքական կառավարութիւնը ստիպուած է մեծ գումարներ ծախսելու այսպիսի ընկերութիւններ վարձելու համար, քանի որ Թուրքիա չի կրնար ապաւինիլ Ամերիկայի թրքական համայնքին` իր անունով լոպիական գործունէութիւն ծաւալելու կամ PR իրականացնելու նպատակով, անկախ անկէ, թէ որքա՛ն գումարներ կը յատկացուին Անգարայէն: Նոյն իրավիճակին մէջ են Ազրպէյճանի կառավարութիւնն ու Ամերիկայի ազրպէյճանական համայնքը: Ո՛չ թրքական, ո՛չ ալ ազրպէյճանական համայնքները աշխուժ են ամերիկեան քաղաքականութեան մէջ, եւ անոնք այնքան վաղեմութիւն չունին Միացեալ Նահանգներու մէջ, որքան` հայկական համայնքը: Ահա թէ ինչո՛ւ Թուրքիա եւ Ազրպէյճան կ՛ապաւինին վճարովի լոպիիստներու` Միացեալ Նահանգներու մէջ իրենց շահերը առաջ մղելու համար:
Հաշուի առնելով Միացեալ Նահանգներու եւ Թուրքիոյ միջեւ յարաբերութիւններուն մէջ տեղի ունեցած վերջին շրջադարձը` հաւանաբար թրքական կառավարութեան կողմէ վարձուած PR-ի ընկերութենէ մը խնդրած էին սիւնակ նախապատրաստել Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիպ Էրտողանի անունով եւ օգտագործել վերջինիս կապերը` «Նիւ Եորք Թայմզ» թերթին մէջ այդ յօդուածը հրապարակելու համար:
Բնականաբար սիւնակը պէտք էր որ աւելի արտացոլացնէր Էրտողանին տեսակէտները, քան PR ընկերութեան ներկայացուցիչներունը: Հետաքրքրական կ՛ըլլար համեմատել ամերիկեան PR ընկերութեան առաջարկած առաջին տարբերակը վերջնականին հետ, որ վերանայուած էր Էրտողանի աշխատակազմին կողմէ:
Դատելով Էրտողանի յօդուածին բովանդակութենէն` կարելի է եզրակացնել, որ PR ընկերութեան առաջարկած գրութիւնը` գրուած նրբանկատօրէն եւ վարպետօրէն, չէ ընդունուած Անգարայի կողմէ: Փոխարէնը, ինչ որ հրապարակուած է «Նիւ Եորք Թայմզ»-ի մէջ, Էրտողանի բռնակալական եւ ամբարտաւան կեցուածքին բնորոշ ճոռոմ յօդուած է… Մերժելով PR ընկերութեան աւելի դիւանագիտական գրութիւնը` Էրտողանը իր յօդուածը դարձուցած է անիմաստ` ամերիկեան հասարակութեան եւ կառավարութեան վրայ դրական ազդեցութիւն ձգելու նպատակով:
Էրտողանի` 10 օգոստոս 2018 թուականի քննադատական յօդուածը վերնագրուած էր` «Թուրքիա ինչպէ՞ս կը տեսնէ Միացեալ Նահանգներու հետ ճգնաժամը», եւ ունէր հետեւեալ ենթավերնագիրը` «Միացեալ Նահանգներու դէմ Թուրքիոյ միակողմանի գործողութիւնները կը վնասեն ամերիկեան շահերուն եւ կը ստիպեն Թուրքիոյ` փնտռել այլ բարեկամներ եւ դաշնակիցներ»:
Ընթերցողը չի տպաւորուիր յօդուածի այսպիսի վերնագիրէ` իր հակասական հնչերանգին եւ սպառնացող լեզուին պատճառով, ինչ որ չի նպաստեր որեւէ վէճի լուծման: Ահա քանի մը օրինակներ` Էրտողանի վիճելի տեսակէտներէն, որոնք տեղ գտած են անոր խմբագրական հակասական սիւնակին մէջ:
– «… Միացեալ Նահանգներ բազմիցս եւ հետեւողականօրէն չեն հասկցած եւ չեն յարգած թուրք ժողովուրդին մտահոգութիւնները»:
Իսկ ի՞նչ կ՛ըսէք թուրք ղեկավարին կողմէ ամերիկեան ժողովուրդին մտահոգութիւնները հասկնալու եւ յարգելու մասին… «Պոչը չի շարժեր շունը…»: Էրտողանը չի հասկնար, որ Թուրքիա Միացեալ Նահանգներուն կարիքը աւելի ունի, քան Միացեալ Նահանգները` Թուրքիոյ: Երկար ժամանակ, Ուաշինկթընի մէջ թոյլ ղեկավարութեան պատճառով, թրքական կառավարութիւնը սանձարձակօրէն վարուած է իբրեւ ՕԹԱՆ-ի անդամ եւ Միացեալ Նահանգներու դաշնակից: Միացեալ Նահանգներու ղեկավարները որքան շատ յարմարին թրքական վատ վարքագիծին, այնքան աւելի թշնամական կը դառնան: Եթէ տասնամեակներ առաջ Միացեալ Նահանգները Թուրքիան իր տեղը դնէին, վերջինս կը սորվէր ինքզինք պահել իբրեւ Ամերիկայի կրտսեր գործընկեր, այլ ոչ թէ` որպէս խանգարիչ…
– Էրտողան կը նախազգուշացնէ. «Եթէ Միացեալ Նահանգներ չսկսին յարգել Թուրքիոյ ինքնիշխանութիւնը եւ չապացուցեն, որ կը հասկանան, թէ ի՛նչ վտանգներու առաջ կանգնած է մեր ազգը, մեր համագործակցութիւնը կրնայ վտանգուիլ… Թուրքիա այլընտրանքներ ունի: Միակողմանիութեան եւ անարգական վերաբերումի այս միտումը չփոխելու պարագային, մենք ստիպուած կ՛ըլլանք փնտռելու նոր բարեկամներ եւ դաշնակիցներ»:
Ասիկա դատարկ սպառնալիք է: Թուրքիա ազատ է դիմելու Ռուսիոյ կամ Չինաստանի եւ կորսնցնելու Միացեալ Նահանգներու եւ արեւմտեան Եւրոպայի զօրակցութիւնը: Ժամանակն է, որ ՕԹԱՆ-ը դիտարկէ Թուրքիան դաշինքէն դուրս շպրտելու հնարաւորութիւնը: Երթա՜ս բարով…
– Էրտողան նաեւ մեղադրած է Միացեալ Նահանգները` Սուրիոյ մէջ քիւրտ մարտիկները զինելու եւ այդ զէնքերը «Սուրիոյ, Իրաքի եւ Թուրքիոյ մէջ» Թուրքիոյ դէմ օգտագործելու յանցանքով:
Նախ եւ առաջ սուտ է, որ ամերիկեան զէնքերը քիւրտերու կողմէ օգտագործուած են Թուրքիոյ մէջ: Երկրորդ, թրքական ուժերը իրաւունք չունին ներխուժելու Սուրիա եւ Իրաք` խախտելով անոնց տարածքային ինքնիշխանութիւնը:
Էրտողան կը շարունակէ հակազդել նախագահ Թրամփի պահանջին` ազատելու համար ապօրինաբար պահուող ամերիկացի պատուելի Էնտրու Պրանսընը` խնդրելով Միացեալ Նահանգներէն յարգել Թուրքիոյ «դատական գործընթացը»: Ի՞նչ դատական գործընթաց` Էրտողանի բռնապետութեան ներքոյ… Հազարաւոր թուրքեր բանտարկուած են առանց պատշաճ դատավարութեան կամ նշոյլ մ՛իսկ մեղաւորութեան: Եթէ Էրտողան խելք ունենար, շատոնց հրամայած կ՛ըլլար ազատ արձակել պատուելի Պրանսընը` այդպիսով խուսափելով Միացեալ Նահանգներու հետ աւելորդ ճակատումէ: Բայց քանի որ Էրտողանը եւ անոր կրտսեր եղբայրը` Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը անհաւասարակշիռ անձնաւորութիւններ են, անոնք հակաքարոզչութիւն կ՛ընեն Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի դէմ, բան մը, որ որեւէ PR ընկերութիւն չի կրնար կարգաւորել, անկախ անկէ, թէ որքա՛ն գումար վճարուած է:
Հետաքրքրական է, որ «Նիւ Եորք Թայմզ» նոյն օրը, երբ տեղադրած էր Էրտողանին յօդուածը, հրապարակած էր նաեւ խմբագրական` դատապարտելով թուրք ղեկավարներու «անամօթ վարքագիծը»` պատուելի Պրանսընի «շինծու մեղադրանքներով» պահելու համար, այլեւ հարց բարձրացնելով` «արդեօք Թուրքիա տակաւի՞ն դաշնակիցն է Ամերիկայի»:
Հետեւութիւնը այն է, որ «Նիւ Եորք Թայմզ» թերթին խմբագրականը կործանեց ամէն շահ, որ Էրտողան կ՛ակնկալէր ստանալ իր քարոզչական յօդուածէն` այսպիսով վատնելով մեծ գումարներ, զորս Թուրքիա ծախսած էր հանրային կապերու վրայ:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց`
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց`
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
