Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Ջուրը մեր մոլորակին ամէնէն յարգի գանձերէն մէկն է: Անոր ներկայութիւնը երբեմն մեզի շատ բնական կը թուի, սակայն կարգ մը երկիրներու մէջ անոր ներկայութիւնը հազուադէպ է: Կիներ, մանուկներ, դոյլերը գլուխնուն վրայ, քիլոմեթրեր կը կտրեն կիզիչ արեւուն տակ` հեռուներէն բերելու ոչ շատ մաքուր քանի մը լիթր ջուր:
***
Այս ձեւով, երեք տարիներէ ի վեր, Հարաւային Ափրիկէ շատ գէշ երաշտէ կը տառապի: Ջուրի պահեստները գրեթէ պարապ են: Այս պատճառով է, որ ապրիլ ամսուն երկրին հարաւ-արեւմուտքը գտնուող Քափ քաղաքը «զերօ օրը» ապրելու վտանգին մէջ գտնուեցաւ: Այդ «զերօ օրը» կը նշէ այն օրը, երբ խմելու ոչ մէկ կաթիլ ջուր կ՛իջնէ ծորակէն: Բարեբախտաբար ջուրի մեծ խնայողութիւններ եւ անձրեւին վերադարձը փրկեցին:
***
Այս երեւոյթը դիմագրաւելու համար նաւերու փրկութեան մասնագէտ հարաւափրիկեցի Նիք Սլոն յղացաւ արտասովոր գաղափար մը: 2000 քմ հեռու գտնուող Անթարքթիքի Օսթրալ ծովու ջուրերուն մէջ ծփացող սառոյցի կոյտերը որսալ, հոսանքներէն օգտուելով եւ զանոնք իրենց ճամբայէն շեղելով` մօտեցնել Հարաւային Ափրիկէի ափերուն: Եւ որպէսզի անոնք շատ շուտ չհալին աւելի տաք ջուրերուն հետ իրենց հանդիպումին ատեն, անոնք պիտի փաթթուին յատուկ կերպասներու մէջ եւ ամբարուին այն վայրին մէջ, ուր ովկիանոսը բաւարարաչափ պաղ է:
***
Ապա ամէն օր յատուկ մեքենաներ քիչ քիչ զայն պիտի հալեցնեն ջուր ստանալու համար: Ըստ հաշիւներուն, կարելի պիտի ըլլայ օրական 150 միլիոն լիթր ջուր ստանալ, այսինքն` Քափ քաղաքին ջուրի սպառումին մէկ քառորդը: Այս գաղափարը քիչ մը խենթ կը թուի, սակայն այս մասին եղած փնտռտուքները շատ լուրջ են: Նորվեկիացի, ֆրանսացի եւ զուիցերիացի ճարտարագէտներ կ՛աշխատին այս ծրագիրին վրայ երկար ժամանակէ ի վեր, եւ ան կրնայ իրականանալ յաջորդ գարնան: Սակայն այս ծրագիրը շատ մեծ ծախսի կը կարօտի: Ըստ Հարաւային Ափրիկէի պատասխանատուներուն, ծովու ջուրէն աղը հանելը կամ ենթահողերուն մէջ գտնուող ջուրը գործածելը նուազ ծախսի կը կարօտի եւ նուազ վտանգաւոր է:
Գիտե՞ս Մինակդ Զբաղիլ
Արձակուրդները շատ հաճելի են… Սակայն անոնք երբեմն մեզի երկար կրնան թուիլ: Այս հարցարանին պատասխանէ գիտնալու համար, թէ դուն ինչպէ՛ս կրնաս անցընել արձակուրդդ:
1) Երբ աչքերդ գոցես, երազած արձակուրդներդ պիտի նմանէին…
– Ընտանիքիդ հետ սքանչելի պտոյտի մը:
– Խոտին վրայ երկնցած հանդարտ յետմիջօրէի մը:
– Ամառնային դպրոցի մը` շրջապատուած ընկերներով եւ հաճելի ժամանակներ անցընելով:
2) Առտուն կանուխ կ՛արթննաս…
– Ի՜նչ մեծ ուրախութիւն, արձակուրդի նոր օր մը:
– Անմիջապէս կ՛երթաս եղբայրդ կամ քոյրդ արթնցնելու` միասին խաղալու համար:
– Պապա՛, մամա՛, այսօր ի՞նչ պիտի ընենք:
3) Տան մէջ ամէն մարդ զբաղած է…
– Կ՛երթաս տեսնելու, թէ անոնք ի՛նչ կ՛ընեն, որպէսզի գաղափար մը առնես:
– Առիթն է կարդալու, ձեռային աշխատանք մը ընելու կամ գծելու:
– Երանի բարեկամդ քովդ ըլլար…
4) Ծովափին…
– Սքանչելի ժամանակ կ՛անցընես` աւազով խաղալով:
– Ուրիշ մանուկի մը կը մօտենաս անոր հետ խաղալու համար:
– Ծով կ՛երթաս մեծ տոպրակ մը լեցուն ծովի խաղալիքներով:
5) Արձակուրդիդ ընթացքին ամէնէն շատ կրկնած նախադասութիւնդ…
– Կը ձանձրանամ:
– Շատ արագ անցաւ:
– Ի՞նչ կրնամ ընել:
***
Հաշուէ ●ներդ, □ներդ եւ*երդ
Ա.- Մեծ թիւով ● ունիս: Դուն բնաւ չես ձանձրանար: Առանձին մնալը քեզի չի վախցներ, եւ հզօր երեւակայութեանդ շնորհիւ` դուն գիտես ինչպէ՛ս ինքզինքդ զբաղեցնել:
Աւելի երազելու համար: Արձակուրդներու նոթատետր մը պատրաստէ մէջը արձանագրելու համար այցելած վայրերդ, կարդացած գիրքերդ, զբաղումներդ: Ասիկա երբ մեծնաս, շատ հաճելի յիշատակ մը պիտի ըլլայ քեզի համար:
Իսկ եթէ դուն շատ կը սիրես ընթերցանութիւնը եւ անդադար գիրք կը կարդաս, մտածէ նաեւ երբեմն ելլելու գիրքերու աշխարհէդ… յատկապէս երբ հիւրեր կ՛ունենաս. այլապէս անքաղաքավարութիւն ըրած կ՛ըլլաս:
Բ.- Մեծ թիւով □ ունիս: Կը սիրես խաղալ, շարժիլ եւ կ՛ատես ձանձրանալ: Սակայն ձանձրանալն ալ երբեմն քեզի առիթը կու տայ շատ աղուոր գաղափարներ յղանալու:
Խաղալու համար: Ձանձրանալը մեզի առիթը կու տայ ստեղծագործ ըլլալու եւ մեր երեւակայութիւնը աշխատցնելու. ասիկա շատ կարեւոր է: Երբ բան մը չունիս ընելու, խուսափէ անմիջապէս վիտէօ-խաղերուն դիմելու:
Սկսէ գրել պատմութիւն մը, դիտէ ժապաւէն մը… Գծագրութիւններ ըրէ եւ պզտիկ ցուցահանդէս մը կազմակերպէ ծնողքիդ համար…
Գ.- Մեծ թիւով * ունիս: Դուն միշտ չես գիտեր ի՛նչ ընել, սակայն գիտես յարմար անձերուն հարցնել: Ասիկա ալ մեծ յատկութիւն մըն է:
Միասին ժամանակ անցընելու համար: Նայէ, եթէ շուրջդ կան քու տարիքիդ ուրիշ մանուկներ, ծովափը, գիւղը. այս ձեւով դուն կրնաս նոր ընկերներ շահիլ, անոնց հետ խաղալ եւ զբաղիլ:
Իսկ եթէ շուրջի անձերդ հանդարտութիւն եւ հանգիստ կը փնտռեն, յարգէ անոնց փափաքը եւ անոնց առաջարկէ միասին ժամանակ անցընել հանգիստէն ետք: Արձակուրդները բոլորին համար են:
Անհաւատալի, Բայց Իրա՛ւ
– Սըր Ճորճ Սիթուէլ հարուստ ազնուական մըն էր, որ իր ժամանակը կ՛անցընէր արտասովոր գիւտեր կատարելով, ինչպէս, օրինակի համար, մեղուները մեռցնելու յատուկ փոքրիկ ատրճանակ մը:
– Չիլիի Աթաքոմա անապատը ծովու մակերեսէն շատ բարձր է եւ` աշխարհի ամէնէն չոր վայրը, Անթարքթիքայէն ետք: Այդ անապատին ընդարձակ տարածքի կարգ մը վայրերու մէջ բնաւ չէ անձրեւած:
– Հտպիտներուն միջեւ գոյութիւն ունի անգիր օրէնք մը, որուն հիմամբ հտպիտ մը իրաւունք չունի ընդօրինակելու այլ հտպիտի մը դիմայարդարումը: Ասիկա անհաւատալի կրնայ թուիլ. բայց կրկէսի հտպիտները իրենց դիմայարդարումի զարդարանքը «կ՛արձանագրեն» զայն գծելով հաւկիթի մը վրայ, որ կը պահուի հտպիտի հաւկիթի դէմքերու կեդրոնական հաւաքածոյի մը մէջ: Այս սովորութիւնը սկսած է Անգլիոյ մէջ, 1946-ին, եւ հոնկէ տարածուած է աշխարհին շուրջ:
– 100 անձերէ մօտաւորապէս 9-ը չեն կրնար բոլոր գոյները զանազանել: Այս երեւոյթը աւելի տարածուած է այր մարդոց մօտ, քան` կիներուն:
– Լոլիկները արեւմտեան աշխարհ հասան Հարաւային Ամերիկայէն, 16-րդ դարուն: Մեծ թիւով մարդիկ կը հաւատային, որ լոլիկը թունաւոր է, եւ կը գործածէին միայն իբրեւ զարդ:
Ժամանց
