Երէց սերունդի վերջին վաստակաշատ ընկերներէն, Էշրեֆիէի հայութեան կազմաւորման հիմնադիր դէմքերէն էր ընկեր Յարութ Վարժապետեանը:
Իր կեանքին 80 տարիներուն ան անսակարկ ու անշահախնդիր կերպով ծառայեց ազգին:
Ճեմարանական, ՀՄԸՄ-ական, ապա` համազգայնական եւ վերջապէս` կուսակցական, կեանքին մէջ ունեցաւ մեծ վաստակ ու ծառայութիւն: «Ազատամարտ» ակումբի սիւներէն եղաւ:
Դեռ պատանի` ակումբին եւ Ս. Յակոբ եկեղեցւոյ շինութեան կը մասնակցի իր հօրը` ընկեր Պօղոսին եւ հանգուցեալ ընկեր Սուրէն Անթոյեանին կողքին, այդ օրերէն մինչեւ մահը եղաւ ակումբին ծառայող համեստ ու հաւատարիմ ընկերը:
Եղած է ՀՄԸՄ-ի սկաուտական պատասխանատու, ՀՅԴ պատանեկան միութեան վարիչ ու դաստիարակած սերունդներ:
Բայց այս բոլորին մէջ ընկեր Յարութ հաւատաւոր ու խիստ կարգապահ դաշնակցական էր: Հաճելի ժողովական, փայլուն արտայայտուող, գաղափարապաշտ: Բազմաթիւ անգամներ եղած է «Պալագեան», ապա «Ազատամարտ» կոմիտէի անդամ:
Ան նաեւ Էշրեֆիէի «Քնար» երգ ու պարի համոյթին մաս կազմած է եւ հոն ծանօթացած իր կեանքի ընկերուհիին` Սեդային:
Եղած է Համազգայինի Էշրեֆիէի «Ռուբէն Զարդարեան» մասնաճիւղի հիմնադիր անդամ եւ բազմավաստակ ատենապետներէն:
Լաւապէս կը տիրապետէր հայերէն եւ ֆրանսերէն լեզուներուն: «Ազդակ» օրաթերթի մէջ իր ստորագրութեամբ լոյս տեսած յօդուածները իրենց դրոշմը ձգած են 60-70-ական թուականներուն, եւ պարբերաբար կը գրէր մինչեւ վերջերս:
Հայ մշակոյթի երկրպագուն էր ան եւ, գործին բերումով, նաեւ հայկական ճարտարապետութեան մասնագէտը:
Ընկերային գետնի վրայ` հետաքրքրուող եւ ծառայող: Ակումբին մէջ անոր ներկայութիւնն իսկ նոր եւ յատուկ մթնոլորտ կը ստեղծէր իր բարեկամներուն մօտ, նոյնիսկ լուռ ձեւով միանար իրենց:
Հպարտ էր իր ճեմարանական ըլլալուն, հպարտ էր նաեւ աշակերտած ըլլալուն Վրացեանի, Գառնիկ Կիւզէլեանի, Կարօ Սասունիի, Մուշեղ Իշխանի նման հսկաներու, որոնց շունչը յստակ կ՛երեւէր ընկ. Յարութին մէջ: Անյագ ընթերցող էր ան հայկական եւ ֆրանսական գրականութեան, միջազգային մամուլը, բայց ամէն բանէ առաջ` «Ազդակ»-ը իր առօրեայ հացն ու պանիրն էր:
Բազմակողմանի էին Յարութ Վարժապետեանին հետաքրքրութիւնները` արուեստ, մշակոյթ, գիր-գրականութիւն, երաժշտութիւն, ճարտարապետութիւն, մարզական աշխարհ, գաղափարական քննարկումներ, եւ այս բոլորին մէջ ան միշտ կը փայլէր իր գիտութեամբ:
Եւ իր այս լայն հետաքրքրութեամբ եւ փորձառութեամբ էր որ հարցերը միշտ կը կշռէր prismatique ակնոցով.
– Խոշորացոյցի տեսիլքով
– Սուր աչքով
եւ մանրացոյց քննարկումով:
Նկարագիրով խրոխտ, համոզումներուն մէջ հաստատ ու մինչեւ իսկ ծայրայեղ, մարդկային արժանիքներով բարձր ընկեր էր Յարութ Վարժապետեան եւ մանաւանդ ու ամէն բանէ աւելի` հարիւր առ հարիւր հայ էր բառին ամբողջական առումով: Անոր համար հայութիւնը ամէն բանէ վեր էր, իսկ ներկայ անկախ Հայաստանին նկատմամբ ունէր պաշտամունք եւ միշտ նկատել կու տար, որ այսօրուան Հայաստանին պիտի գուրգուրանք ամէն բանէ աւելի, որովհետեւ կը հաւատար, թէ այսօրուան Հայաստանը վաղուան Միացեալ Հայաստանին հիմնաքարն է:
Ինչպէս շրջանիս ընկերներէս Վաչէ Բրուտեան կը վկայէ.-
«Ամաաա՜, մեր ընկեր Յարութը մահացաւ…
վա՜յ Յարութ վա՜յ:
Ազնուագոյն դաշնակցական ընկեր բառին ամբողջական իմաստով: Ազնիւ հոգիով, մաքուր ու վճիտ հայու կերպար: Ինչքա՜ն քաղցր յուշեր ունիմ իրմէ «Ազատամարտ» ակումբէն ներս:
Տխուր եմ, շա՜տ»:
Այսօրուան այս խօսքը դամբանական կը կոչուի, սակայն իրականութեան մէջ Յարութ Վարժապետեանը իր իրագործումներով եւ իր ունեցած նկարագիրով հողին չենք յանձներ, քանզի իր կեանքով արդէն փոխանցած է իր էութիւնը իր կնոջ, զաւակներուն, թոռներուն, քոյրերուն, հարազատ ընտանիքին, շրջանակին ու բարեկամներուն, որոնք նոյն նկարագրով թրծուած են:
Ընկե՛ր Յարութը, ինչպէս անցեալի մեր գաղափարի եւ գործի մշակներ Ճորճ Սարգիսեանը, Սուրէն Անթոյեանը, Երուանդ Մոնոֆարեանը, Երուանդ Տեմիրճեանը, Պարգեւ Քերպապեանը, որոնք սերնդակից էին քեզի, ջահը փոխանցեցին, քու ջահդ ալ պիտի մնայ անմար:
ՀՅԴ «ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ» ԿՈՄԻՏԷ