«Հայ Մը Առնէր, Չէ՞ր Ըլլար»

ՊՕՂՈՍ ՇԱՀՄԵԼԻՔԵԱՆ

Հայաստանի խորհրդային տարիներուն Էշրեֆիէի զուտ հայկական մեր թաղամասի դրացիներէն քանի մը հատը համայնավարամէտ էին եւ «հպարտօրէն» կ՛երգէին:

 «Եղբայր դարձան Հայաստան, Ազրպէյճան»:

Վերջերս Անգլիոյ Հերրի իշխանը ամուսնացաւ ամերիկացի սեւամորթ դերասանուհի Մեկընին  հետ:

«Խնամիներ դարձան Անգլիան ու Ամերիկան»:

Երկար տարիներ, թէ՛ Անգլիոյ եւ թէ՛ Ամերիկայի մէջ, սեւամորթները շահագործուած էին որպէս ստրուկներ,երբ տասնամեակ մը առաջ Ամերիկա ունեցաւ իր առաջին սեւամորթ նախագահը, իսկ ներկայիս` Անգլիոյ թագաւորական ընտանիքը` սեւամորթ հարս մը, որ ոչ միայն Անգլիոյ ազնուական ընտանիքէ չէ սերած, այլ նաեւ անգլիացի չէ, եւ … այս բոլորին վրայ, նախապէս ամուսնացած եւ ամուսնալուծուած դերասանուհի մըն է:

Ծայրայեղական անգլիացիին համար այս մէկը որքա՞ն մարսելի է, քիչ մը հարցական է:

Իշխան Հերիի եւ դերասանուհի Մեկընի ամուսնութիւնը բնաւ չի համապատասխաներ Անգլիոյ թագաւորական ընտանիքի սկզբունքներուն:

Տարիներ առաջ Չարլզ իշխանի եւ Տիանայի ամուսնութիւնը մեծ աղմուկ բարձրացուց Անգլիոյ թագաւորական ընտանիքին մէջ: Տիանայի միակ յանցանքը … ազնուական ընտանիքէ սերած չըլլալն էր:

Տիանա զոհ գնաց ինքնաշարժի «արկածի» մը: Անստոյգ տեղեկութիւններու համաձայն, դասաւորուած «արկած» մըն էր այդ ցաւալի դէպքը:

Հեռատեսիլէն երբ հարսանեկան արարողութեան կը հետեւէի, անզգալաբար ժպտեցայ: Կինս նկատեց այդ մէկը եւ զարմացած` ժպտելուս պատճառը ուզեց գիտնալ, քանի` այդ վայրկեանին ոեւէ զուարճալի դէպք չէր պատահած:

«Պարզապէս վայրկեանի մը համար երեւակայութիւնս տարբեր ուղղութիւններ առաջնորդեց զիս», պատասխանս աւելի հետաքրքրութիւն ստեղծեց իր մէջ:

* * *

Ամէն անգամ,երբ հայ մը օտար ամուսնութիւն կնքէ, որքան ալ արժէքաւոր անձ մը ըլլայ օտար հարսը կամ փեսան, շատերէ կը լսենք «քլիշէ» դարձած միեւնոյն նախադասութիւնը`

«Հայ ըլլար, չէ՞ր ըլլար», իսկ ներկայիս կարգ մը հայկական հեռատեսիլի «սերիալ»-ներու դերասանուհիներ, տեսնելով իրենց «արուեստակից»-ի մը նման բախտի տիրանալը, իրենք զիրենք աւելի յարմար հարսնցու դասելով` հաւանաբար մտածեն:

Իշխանը «Հայ մը առնէր, չէ՞ր ըլլար»: Վերջապէս անոր ընտրածը իրմէի՞նչ առաւելութիւն ունի, կամ ինք ինչո՞վ է պակաս իշխան Հերիի ընտրած հարսնցուէն:

Առաջին անգամը չէ, որ շարժապատկերի դերասանուհի մը ամուսնութիւն կը կնքէ իշխանի մը հետ ու կը դառնայ … իշխանուհի:

1956-ին Կրէյս Քելի ամուսնանալով Մոնաքոյի Ռէյնըր 3-րդ իշխանին հետ` դարձաւ Մոնաքոյի իշխանուհի, իսկ ներկայիս Մէկըն` Անգլիոյ իշխանուհի:

Ենթադրենք (երազել կամ ենթադրել, շատ հեշտ է), որ Անգլիոյ Հերրի իշխանը պատահմամբ հանդիպէր հա՛յ դերասանուհիի մը, սիրահարէր եւ որոշէր ամուսնանալ անոր հետ:

Հայ հարսնցուն Երեւանէն Անգլիա մեկնած ժամանակ անկասկած պիտի երգէր:

«Հարս եմ գնում, տանից հեռանում» (Ժող. երգ):

Իր ընտանեկան պարագաները ոչ միայն դէմ պիտի չկենային այդ օտար ամուսնութեան, այլ գոհ պիտի մնային, նաեւ` հպարտ, որ իրենց դուստրը պիտի դառնայ Անգլիոյ իշխանուհի,իսկ կարգ մը նախանձ, որ դրացիներ, կամ իր մտերիմ ընկերուհիներէն քանի մը հատը համաձայն պիտի չգտնուէին հայուհիին օտար ամուսնութեան եւ ըսէին`

«Չէ՞ր կրնար հայու մը հետ ամուսնանալ»:

Հայը միշտ դէմ եղած է օտար ամուսնութեան, սակայն ներկայիս այնքա՜ն ընդհանրացած է:

Երբ Ամերիկայէն ժամանող հրաւիրեալները կ՛երեւէին հեռատեսիլիս փոքրիկ պաստառին վրայ, չեմ գիտեր` ինչպէ՞ս, այդ հրաւիրեալներէն շատերը հայերու կը նմանցնէի: Բնականաբար այդ բոլորը երեւակայական էին: Ժամանած էին Անգլիա` ներկայ գտնուելու անուշիկ հայուհիի պսակադրութեան, որմէ անմիջապէս ետք պիտի կոչուէր իշխանուհի «… ուհի»: «Ուհի»վերջաւորութեամբ հայկական անունները այնքա՜ն շատ են: Իշխանուհի Վարդուհի, Ազատուհի, Վրէժուհի եւ շատ ուրիշներ, սակայն ներկայիս այդ անունները գործածողներ հազուադէպ են:

Այդ մէկը … ուրիշ հարց:

Հրաւէր չստացողներէն քանի մը ներկաներ պիտի փորձէին եկեղեցի մուտք գործել զանազան կեղծ պատճառաբանութիւններով, որ իբր թէ «կորսնցուցած» են իրենց հրաւիրատոմսը:

«Մամայիս արեւ, որ հրաւիրուած էինք էլի՛, բայց ինչ ասեմ սրան (ցոյց տալով իր կողակիցը), մի կտոր թղթի կտոր էլ չի կարող պահել իր մօտ»:

Ամենադժուարը պիտի ըլլար բարձրաստիճան հրաւիրեալներու ընտրութիւնը: Սերժ Սարգիսեա՞ն, թէ՞ Նիկոլ Փաշինեան, իսկ եթէ երկուքն ալ ընդունէին հրաւէրը, պիտի ուզէի՞ն իրարու սեղանակիցներ ըլլալ: Մէկը միւսին կենացը պիտի խմէ՞ր:

7 պորտ հեռու ազգականները պիտի փափաքէին ներկայ գտնուիլ հարսանիքին, իսկ հրաւիրեալներու շարքին չգտնուողները «արդարօրէն» պիտի գանգատէին եւ յարմար պիտի չգտնէին հայու մը օտարի հետ ամուսնութեան:

«Օտարի մը հետ ամուսնացողի հարսանիքին ներկայ չենք գտնուիր»:

Աղուէսին դունչը խաղողին չէ հասած` «դեռ խակ է» ըսեր է:

Պսակի արարողութեան նախորդող գիշերը տեղի պիտի ունենար աւանդական «հինայի» գիշերը: Իւրաքանչիւր հարսնեւորի ճկոյտին եղունգը կարմիր պիտի ներկուէր: Խնձորի մը վրայ վառած մոմ մը  բարձր բռնած` պիտի պարէին, իսկ փեսան պիտի փորձէր «գողնալ» խնձորը:

Յաջորդ օրը, պսակի արարողութեան ժամանակ, հայ հարսնցուն պիտի չգոհանար անկլիքան կղերականի մը օրհնութեամբ: Պիտի փափաքէր անոր կողքին ունենալ հայ բարձրաստիճան կղերական մը, եւ երկու կղերականով տեղի պիտի ունենար պսակի օրհնութիւնը: Հայկական սովորութիւն է այդ մէկը: Եկեղեցւոյ խորանին վրայ տեսնել բազմաթիւ կղերականներ, եւ որքան շատ ըլլայ անոնց թիւը, այնքան ամուր կ՛ըլլայ ամուսնական կապը: Բնական է, չէ՞:

Անգլիացի կղերականը, երբ փեսային հարցնէր` «Մինչեւ մահ տէ՞ր ես», իշխանը պիտի պատասխանէր, «I will», իսկ երբ հայ կղերականը հարսին հարցնէր «Մինչեւ մահ հնազա՞նդ ես», «Հա՛» պիտի ըլլար պատասխանը:

Կարիքը կա՞յ յիշեցնելու, որ ներկայիս շատերու մօտ «Այո»-ի գործածութիւնը փոխարինուած է «Հա»-ով:

Պսակի արարողութենէն անմիջապէս ետք հիանալի հայկական խրախճանք մը տեղի պիտի ունենար, որուն նմանը չէ տեսած Անգլիոյ թագաւորական ընտանիքը: Հայկական երգ ու պարով երեկոն պիտի խանդավառէր «սիրուած» ռապիզ երգիչ մը:

Հայկական աւանդութիւններ մուտք պիտի գործէին Անգլիա: Լոսանճելըսաբնակ հայերու սովորութեան համաձայն, հարսին ու փեսին վրայ տոլարներ պիտի «ցանէին» (բացառաբար այս անգամ` եւրօ կամ սթերլին):

Սկովտիական նշանաւոր Ուիսքին պիտի փոխարինուէր ռուսական վոտկայով ու հայկական արաղով:

Սեղանը լեցուն պիտի ըլլար հայկական լաւաշ հացով, աղանդերներով (ապուխտը պայման է) եւ բնականաբար հայկական խորովածով:

Հարսին մայրը Անգլիոյ թագուհիին երկու այտերէն համբուրելով` պիտի ըսէր. «Աչքերնիս լոյս, խնամի՛ ճան», իսկ երբ թագուհին չհասկնալով իրեն անծանօթ լեզուն` ապշած նայէր, ներկաներէն «լաւ անգլերէն իմացող» մը պիտի թարգմանէր` «Let there be light in your eyes» (այսքան ալ բառացի թարգմանութի՞ւն):

Խրախճանքի աւարտին շատ մը հայեր պիտի հարբենային, եւ բնականաբար կռիւ պիտի ծագէր հարսնեւորներուն միջեւ: Այս մէկը ընդհանրացած երեւոյթ է:

«Արրա՜, ես քո …. Մենք քիչ ենք, սակայն մեզ հայ են ասում»:

Կռիւը շարունակուելու պարագային Հայաստանէն «կամաւորներ» պիտի հասնէին Անգլիա` պաշտպանելու հայերու պատիւը: (Թերահաւատները անգամ մըն ալ թող կարդան «Կաթիլ մը մեղր»-ը  եւ համոզուին, որ ամէն բան կարելի է):

Կարծես բաւարար չըլլար հայերու երկու թշնամիները` թուրքն ու ազերին, պիտի ունենայինք երրորդ մը` Անգլիան:

* * *

«Ամէն չարիքէ բարիք մը կը ծնի», կ՛ըսէ հայկական առածը:

Ի՜նչ լաւ, որ իշխան Հերրի  հայուհի մը չընտրեց` որպէս կողակից:

Կ՛արժէ՞ հայ իշխանուհի մը ունենալու սիրոյն յաւելեալ թշնամի ունենալ:

Լոս Անճելըս, 2018