Սփիւռքի Նախարարը Կ՛առաջարկէ Սփիւռքի Համար Խորհրդարան Կազմել Հայաստանի Մէջ

ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի
հրատարակիչ եւ խմբագիր

Սփիւռքի նոր նախարար Մխիթար Հայրապետեանը, որ մայիս 11-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանին կողմէ նշանակուեցաւ այդ պաշտօնին, յայտարարած է, որ երկրորդ օրէնսդիր մարմին մը պիտի ստեղծուի Հայաստանի մէջ` սփիւռքահայերը ներկայացնելու համար:

Սա գրաւիչ գաղափար է, սակայն նորութիւն չէ: Հետաքրքրական է, որ սփիւռքի նախկին նախարար Հրանուշ Յակոբեանը 30 յունուար 2011-ին Լոս Անճելըս կատարած իր այցելութեան ընթացքին հանդէս եկաւ համանման յայտարարութեամբ` առաջարկելով ստեղծել ծերակոյտ մը Հայաստանի մէջ, ի լրումն գոյութիւն ունեցող խորհրդարանի, որ մասամբ պիտի ներգրաւէր սփիւռքահայերը:

2011-ին, նախարար Յակոբեանի յայտարարութենէն օրեր անց ես խմբագրական գրեցի` բարձրացնելով շարք մը հարցեր, որոնք կը վերաբերին նաեւ սփիւռքի նորանշանակ նախարարին` այս ամսուան սկիզբը ըրած առաջարկին:

Ամէնէն կարեւոր հարցը այն է, որ երկրորդ օրէնսդիր խորհրդարանի ստեղծումը փոփոխութիւն կը պահանջէ Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանադրութեան մէջ, որ այդքան ալ դիւրին գործ չէ: Առանց նման փոփոխութեան մը` Հայաստանի կառավարութեան կառուցուածքը չի կրնար փոխուիլ: Հետաքրքրական է նաեւ այն, որ սփիւռքի նոր նախարարը չի նշեր, որ իր առաջարկը կը պահանջէ սահմանադրական փոփոխութիւններ: Ասիկա լուրջ խնդիր է, քանի որ սահմանադրութիւնը վերջին անգամ վերանայուած է 2015-ին, եւ հաւանական չէ, ոչ ալ ցանկալի է, որ անիկա այսքան շուտ փոփոխութիւններ կրէ: Նոյնիսկ նորանշանակ վարչապետը խոստովանեցաւ, որ սահմանադրութեան յաճախակի փոփոխումը լաւ գաղափար չէ: Կարեւոր է նաեւ նշել, որ հակառակ սփիւռքի նախկին նախարարի յայտարարութեան, երբ Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանադրութիւնը 2015-ին վերջապէս փոփոխութեան ենթարկուեցաւ, նոր տարբերակին մէջ տեղ չգտաւ սփիւռքի համար երկրորդ օրէնսդիր խորհրդարանի հայեցակարգը:

Քանի որ սփիւռքի նորանշանակ նախարարը խնդրեց աշխարհասփիւռ հայերէն` իրենց տեսակէտը արտայայտել իր նոր առաջարկին մասին, ես կը փափաքիմ շարք մը հարցերու մասին խօսիլ.

1) Արդեօք Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութիւնը պատրա՞ստ է փոխելու սահմանադրութիւնը` երկրորդ օրէնսդրական խորհրդարան մը ստեղծելու համար: Այլընտրանքային տարբերակը, որ չի պահանջեր սահմանադրութեան փոփոխութիւն,  հնարաւորութիւն կու տայ  սփիւռքահայեր ներգրաւելու ներկայ խորհրդարանին մէջ: Շարք մը երկիրներ նման մեքանիզմ ընդունած են: Պէտք է մանրամասն ուսումնասիրել, թէ միւս երկիրները ինչպէ՛ս լուծած են իրենց սփիւռքի ներկայացուցիչներուն մասնակցութեան հարցը` իրենց օրէնսդիր մարմիններուն մէջ:

2) Ինչպիսի՞ն պէտք է ըլլայ նոր խորհրդարանի մանդատը: Արդեօք միա՞յն համահայկական հարցերու քննարկում, օրինակ` Հայոց ցեղասպանութիւնը, Թուրքիայէն պահանջները, արցախեան հակամարտութիւնը եւ սփիւռքահայութեան առնչուող խնդիրները, թէ՞ այդ մէկը պիտի վերաբերի նաեւ Հայաստանի ներքին խնդիրներուն: Նախարար Հայրապետեանը իր մէկ հարցազրոյցին մէջ նշած է, որ նոր խորհրդարանը կ՛ըլլայ խորհրդատուական, այլ ոչ թէ` որոշում կայացնող մարմին: Ասիկա տարատեսակ հարցերու տեղիք կու տայ ինչպէս Հայաստանի, այնպէս ալ սփիւռքի մէջ: Արդեօք սփիւռքահայերը կը բաւարարուի՞ն դժուարութիւններով ընտրելու իրենց համայնքներու ներկայացուցիչները եւ անհաշուելի ժամանակ վատնելու երեւանեան հանդիպումներու մէջ` պարզապէս Հայաստանի կառավարութեան խորհուրդ տալու համար, որ կրնայ եւ լսելի չըլլալ: Արդեօք սփիւռքի ներկայացուցիչները շուտով  չե՞ն կորսնցներ իրենց հետաքրքրութիւնը եւ չե՞ն դադրեցներ մասնակցութիւնը նման խորհրդատուական մարմինի մը հանդիպումներուն: Միւս կողմէ, արդեօք Հայաստանի  բնակիչները կ՛ողջունե՞ն  որոշումներ կամ նոյնիսկ  խորհուրդներ  այն  հայերէն, որոնք չեն ապրիր Հայաստանի մէջ:

3) Ինչպէ՞ս պիտի ընտրուին նոր օրէնսդիր մարմինին ներկայացուցիչները: Արդեօք անոնք կ՛ընտրուին իրենց աշխարհասփիւռ համայնքներո՞ւն կողմէ, թէ՞ կը նշանակուին Հայաստանի կառավարութեան կողմէ: Իմ կարծիքով, սփիւռքի ներկայացուցիչները պէտք է ընտրուին իրենց համայնքի անդամներուն կողմէ, անկախ անկէ, թէ որքան դժուար կ՛ըլլայ նման ընտրութիւններու կազմակերպումը ամբողջ աշխարհի մէջ: Հայաստանի կառավարութիւնը պէտք չէ ներգրաւուի սփիւռքի տարածքին տեղի ունեցող ընտրութիւններու մէջ: Հայաստանի կառավարութեան կողմէ նշանակուած կամ հայկական կազմակերպութիւններէ ընտրուած ներկայացուցիչները չեն կրնար պնդել, որ իրենք իսկապէս կը ներկայացնեն սփիւռքահայերը, քանի որ հանրութիւնը չէ ընտրած զիրենք: Սփիւռքի կազմակերպութիւններու ղեկավարները կը ներկայացնեն միայն իրենց սեփական անդամները, այլ ոչ թէ սփիւռքահայութեան մեծամասնութիւնը, քանի որ հայերուն մեծ մասը որեւէ կազմակերպութեան անդամ չէ: Նաեւ լաւ գաղափար չէ Հայաստանի մէջ ունենալ երկու օրէնսդիր խորհրդարան, որոնցմէ մէկը ընտրուած է Հայաստանի քաղաքացիներու կողմէ (ներկայի խորհրդարանը), իսկ երկրորդը կազմուած կ՛ըլլայ նշանակուած, չընտրուած անդամներէ:

4) Ինչպէ՞ս կ՛ըլլան թեկնածուներու եւ ընտրողներու չափանիշները սփիւռքի խորհրդարանին համար: Արդեօք ընդունելի կ՛ըլլա՞յ, որ թեկնածուները ըլլան այն հայերը, որոնք օտար երկիրներու քաղաքացիներ են, թէ՞ պէտք է խնդրել, որ անոնք առնուազն ձեռք բերեն երկքաղաքացիութիւն: Հակառակ պարագային, տարօրինակ կ՛ըլլայ, որ խումբ մը օտար երկիրներու քաղաքացիներ, թէկուզ` հայեր, Երեւանի մէջ նստած` որոշումներ կայացնեն կամ խորհուրդներ տան, որոնք կրնան ազդել Հայաստանի բնակչութեան վրայ:

5) Արդեօք նոր օրէնսդիր մարմինի սփիւռքեան ներկայացուցիչները պէ՞տք է տեղափոխուին Հայաստան` տարեկան նստաշրջաններուն մասնակցելու համար, թէ՞ կրնան Հայաստան գալ  միայն կարճ ժամկէտով` մասնակցելու համար ժողովներուն, ուր եւ պիտի քննարկուին համահայկական հարցեր:

Անշուշտ պէտք չէ շտապել երկրորդ օրէնսդիր մարմինի կազմութեան հարցով: Ինչպէս նախարար Հայրապետեանը առաջարկեց, Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ պէտք է տեղի ունենան բազմակողմանի խորհրդակցութիւններ` գտնելու համար այնպիսի լուծում մը, որ կը բխի համայն հայութեան շահերէն:

Արեւելահայերէնի թարգմանեց`
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ

Արեւմտահայերէնի վերածեց`
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ