ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի
հրատարակիչ եւ խմբագիր
16 մայիս 2017-ին, Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանի` Սպիտակ տան մէջ նախագահ Թրամփի հետ հանդիպման ժամանակ, Էրտողանի թիկնապահները առանց պատճառի յարձակեցան եւ դաժանօրէն ծեծեցին քիւրտ եւ հայ ցուցարարներ, որոնք հաւաքուած էին Ուաշինկթընի մէջ Թուրքիոյ դեսպանի նստավայրին դիմաց: Ցուցարարներէն ինն լուրջ վնասուածքներ ստացան…
Ինչպէս կը յայտնէ «Ուաշինկթընիըն» (Washingtonian) ամսագիրը, «Յունիս 14-ին կայացած մամուլի ասուլիսին ընթացքին Ուաշինկթընի ոստիկանապետ Փիթըր Նիւշեմ ըսաւ. «Իմ ոստիկանական գործունէութեան 28 տարիներու ընթացքին հազուադէպօրէն տեսած եմ այն, ինչ որ տեսայ Շերիտանի շրջանին մէջ»: Ներկայացուցիչներու տունը ընդունեց բանաձեւ մը` ձայներու 397-0 յարաբերակցութեամբ, կոչ ընելով` «մեղաւորները պատասխանատուութեան ենթարկելու եւ միջոցներ ձեռնարկելու` նմանատիպ միջադէպերը ապագային կանխելու ուղղութեամբ»:
Անցեալ տարուան յուլիսին դաշնակցային մեծ դատական կազմը մեղադրանք յառաջացուց Էրտողանի պահակագունդի 19 անդամներուն դէմ, որոնց մեծ մասը դիւանագիտական անձեռնմխելիութիւն ունէր: Իբրեւ հետեւանք` կարելի չէր զանոնք ձերբակալել, ապա անոնց թոյլատրուեցաւ վերադառնալ Թուրքիա: Երկու թուրք ամերիկացիներ ձերբակալուեցան եւ հետագային դատապարտուեցան մէկ տարի եւ մէկ օր բանտարկութեան: Այս միջադէպէն քանի մը ամիս անց Էրտողանի թիկնապահներու մեծամասնութեան դէմ մեղադրանքները ջնջուեցան` Միացեալ Նահանգներու արտաքին գործոց նախարար Ռեքս Թիլըրսընի Թուրքիա կատարած այցելութեան նախօրէին:
Բարեբախտաբար, Ուաշինկթընէն խումբ մը ամերիկացի փաստաբաններ, որոնք այնքան բարկացած էին Էրտողանի թիկնապահներուն գործած յարձակումներուն ի տես եւ յետոյ` անոնց Թուրքիա փախուստին պատճառով, անցեալ շաբաթ որոշեցին դատ բանալ թրքական կառավարութեան, երկու թուրք ամերիկացիներուն եւ երեք թուրք քանատացիներուն դէմ` «Միջազգային իրաւունքի ոտնահարման, ատելութեան յանցանքներու, ինչպէս նաեւ յարձակման, ծեծի եւ կեղծ կալանաւորման մեղադրանքով»: Մայիս 3-ին ամերիկեան փաստաբանական այլ ընկերութիւն մը հինգ ցուցարարներու կողմէ առանձին հայց ներկայացուց ընդդէմ Թուրքիոյ:
«Ուաշինկթընիըն» հաղորդեց. «Երբ Միացեալ Նահանգներու կառավարութիւնը չի կրնար կամ չի փափաքիր արդարութիւն ձեռք բերել Շերիտանի շրջանի խոշտանգուածներուն համար, Ուաշինկթընի խումբ մը փաստաբաններ ձեռնամուխ եղած են այդ մէկը ընելու: Տակլըս Պրեկմըն պատկերացում չէր ունեցած հասարակական կարգի խախտման, ինչպէս նաեւ հրահրման մասին: Սակայն այն, ինչ որ տեսաւ երեկոյեան լուրերուն ընթացքին, սարսափեցուց զինք. «Այս մարդը [Էրտողանը] եկած է մեր երկիրը, Սպիտակ տան մէջ խօսած է նախագահին հետ, ապա իր մարդասպանները ուղարկած` արիւնլուայ ընելու ամերիկացի քաղաքացիները, պարզապէս որովհետեւ անոնք արտայայտուա՞ծ են»:
«Ուաշինկթընիըն» աւելցուց. «68-ամեայ Պրեկմըն Պեթեստայի մէջ կը ղեկավարէ քաղաքացիական գործերով փաստաբանական ընկերութիւն մը: Ան ծնունդով Ֆիլատելֆիոյ կողմերէն է, 1970-ականներուն իրաւաբանի վկայական ստացած է Ճորճթաունի համալսարանէն, ապա հաստատուած` հոն: Ան դասաւանդած է այդ եւ Քոլումպիոյ համալսարանի իրաւաբանական դպրոցին մէջ: 1960-ականներուն մասնակցելով բողոքի ցոյցերուն` ան գիտակցած է, որ անհրաժեշտութիւն կայ պաշտպանելու խօսքի ազատութիւնը, իր խօսքերով` «իշխանութեան չարաշահման» սպառնալիքներէն: Պրեկմըն հեռաձայնած է իր գործընկերներէն մէկուն` Անտրէաս Աքարասի, որ կ՛աշխատէր իբրեւ իրաւաբան` Պրեկմըն, Պըրպըրթ, Շուարց եւ Կիլտա փաստաբանական ընկերութեան մէջ եւ հարցուցած` «Տեսա՞ծ էք, թէ ի՛նչ տեղի ունեցած է այսօր Ուաշինկթընի մէջ»: Աքարաս միացած էր Պրեկմընի ընկերութեան եօթը տարի աշխատելէ ետք իբրեւ Մերիլենտի քոնկրեսական Ճան Սարպանեսի օգնական: Ան աշխատած էր հարաւարեւելեան Եւրոպայի եւ միջերկրականեան երկիրներու հետ կապուած շարք մը հարցերու գծով` միաժամանակ կապեր զարգացնելով Թուրքիոյ, Յունաստանի, Կիպրոսի եւ Իսրայէլի մէջ: Պրեկմըն անկէ խնդրած է ուսումնասիրել, թէ կարելի՞ է արդեօք իրաւական որեւէ հատուցում ստանալ տուժածներուն համար»:
Պրեկմըն աւելի ուշ կապ հաստատեց Ուաշինկթընի երկարամեայ փաստաբան Սթիւ Փերլսի հետ: «Իմ մօտ եղած դատական գործը պէտք է հիմնուած ըլլայ օտար երկրի ինքնիշխանութեան անձեռնմխելիութեան օրէնքի [FSIA] վրայ,- ըսաւ Պրեկմըն:- Դուն այն մարդն ես, որ կրնայ այդ ընել»: Փերլս երկար տարիներու յաջողութեան փորձ ունի` Ողջակիզումի գծով Գերմանիոյ դէմ դատ բանալով եւ հատուցում պահանջելով, այլեւ Իրանի եւ Լիպիոյ` «ահաբեկչական գործողութիւններու» վնասները վճարել տալու առումով»:
«Ուաշինկթընիըն» կը հաղորդէ. «Աշխատելով Պրեկմընի եւ Աքարասի հետ` Փերլս կը պատրաստուի հայց ներկայացնել հարիւրաւոր միլիոններու վնասի վճարման համար` Թուրքիոյ Հանրապետութենէն: Որեւէ օտար երկրի պետութեան ղեկավար, որ իր ապահովութեան ուժերը կ՛արձակէ Միացեալ Նահանգներու քաղաքացիներուն դէմ, որոնք իրենց օրինական իրաւունքները կ՛իրականացնեն ամերիկեան հողի վրայ, չեն օգտուիր FSIA օրէնքի պաշտպանութենէն», ըսաւ Փերլս: Միւս իրաւաբանները անոր հետ համաձայն են: Խումբը` Ակնեշկա Ֆրիզմընի («Քոհեն Միլշտէյն») ղեկավարութեամբ, հայց ներկայացուցած է տուժողի` հետեւանքներու մասին յայտարարութեան հիման վրայ, ներկայացնելով Ուաշինկթընի մէջ յարձակման 13 վիրաւորները, ներառեալ` Մուրատ Եասան եւ Հիվա Արիան: Իրաւաբանական խումբը աւելցուցած է Մայքըլ Թիկարը, որ յաջողութեամբ դատ բացած էր Չիլիի դէմ` 1976 թուականին Ուաշինկթընի մէջ Օրլանտօ Լեթըլիըրը սպաննելուն պատճառով` ինքնաշարժի մէջ տեղադրուած ռումբի պայթիւնով… Թիկար ըսաւ, որ Ամերիկեան համալսարանի իրաւաբանական դպրոցի ուսանողները կը մէկտեղեն Թուրքիոյ դէմ դատական հայցը: Ան վստահ է իր ուժերուն վրայ: «Այն ատեն այդ մէկը տեւեց 16 տարի, սակայն յաջողեցանք 4 միլիոն տոլար ստանալ Չիլիէն», նշեց ան:
Պրեկմըն ըսած է «Ուաշինկթընիըն»-ի. «Մէկէն մէկը պէտք է պատժուի: Մենք պատրաստ ենք ժամանակ եւ միջոցներ ներդնելու ընդդէմ ֆաշիստական կառավարութեան, որպէսզի պաշտպանենք մեր յաճախորդներուն իրաւունքները: Ասոր համար կ՛արժէ ջանք գործադրել»:
Ուրիշ յօդուածով մը «Ուաշինկթըն Փոսթ» եզրակացուցած է. «Ըստ Միացեալ Նահանգներու օրէնսդրութեան, թրքական կառավարութիւնը կրնայ հակառակիլ, համաձայնիլ կամ հրաժարիլ դատական գործընթացներու մէջ պաշտպանութենէ: Հրաժարելու պարագային, դատաւորը կրնայ վճիռ արձակել յօգուտ ցուցարարներուն»:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
