Կոմիտասը` Երաժշտութեան Ճամբով

ՆՈՒՊԱՐ ՏԵՄԻՐՃԵԱՆ

Կազմակերպութեամբ Սան Ֆրանսիսքոյի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ հովիւին ու հոգաբարձութեան, ուրբաթ, 2 մարտի երեկոյեան տեղի ունեցաւ «Կոմիտասը երաժշտութեան ճամբով» երաժշտական երեկոն, «Խաչատուրեան» Հայ կեդրոնի «Սարոյեան» սրահին մէջ` ներկայութեամբ մշակութասէր հոծ բազմութեան մը:

Հայ ժողովուրդի հանճարեղ ու մեծանուն երաժիշտն ու անոր գործերը հանգամանօրէն ներկայացուց Արեւմտեան թեմի առաջնորդական փոխանորդ Թորգոմ ծ. վրդ. Տօնոյեանը:

Բանախօսին կեանքն ու գործունէութիւնը ներկայացուց Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ սարկաւագներէն Սեւակ Պատոյեանը, որ ըսաւ. «Թորգոմ ծ. վրդ. Տօնոյեանը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան միաբան է եւ առաջնորդական փոխանորդ` Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմտեան թեմի: Ան իր ուսումը ստացած է կաթողիկոսութեան դպրեվանքի յարկին տակ` 1997-2006 տարեշրջաններուն, որմէ ետք կուսակրօն օծում եւ ձեռնադրութիւն ստանալով` միացած է կաթողիկոսութեան միաբանական ուխտին: Դպրեվանքի աշակերտական տարիներէն արդէն երաժշտութեան հանդէպ իր սէրը զինք կ՛առաջնորդէ դէպի Երեւանի պետական երաժշտանոց, Հայաստան: Իր աստուածաբանական գիտելիքները հարստացնելու համար, Արամ Ա. վեհափառ հայրապետի բարձր տնօրինումով, ան կ՛առաքուի Քարտիֆ, Անգլիա, եւ կը հետեւի աստուածաբանական խտացուած յատուկ ծրագիրի մը»:

Հայր Թորգոմ ողջունելով ներկաները` դիտել տուաւ, որ այս երեկոյեան դասախօսութիւնը պիտի անցնի պարզ խօսքերէն դէպի հոգին բաւարարող երաժշտութիւնը, որովհետեւ ինք պիտի նուագէ եւ երգէ Կոմիտասի այնքա՜ն գեղեցիկ ու ժողովրդական յայտնի ստեղծագործութիւններէն: Հայր սուրբը իր խօսքին խառնեց նաեւ երաժշտութիւնը եւ գեղեցկօրէն բացատրեց անոնց ետին ապրուած Կոմիտասի հոգեկան խռովքն ու բերկրանքը, զորս այդ օրերուն Կոմիտաս ապրեցաւ եւ եղաւ այն, ինչ մենք կը ճանչնանք այսօր:

Հայր Թորգոմ ներկայ երաժշտասէր հանդիսատեսին մտաւոր աչքերուն առջեւ բացաւ Կոմիտաս վարդապետի երաժշտութեան տեսակները` անոնց ընդմէջէն դուրս բերելով հանճարն ու նկարագիրը:

Ան խօսեցաւ, երգեց ու նուագեց դաշնակի վրայ` Կոմիտասի յայտնի ստեղծագործութիւններէն շարք մը, ինչպէս` «Տլէ եաման»-ը, «Կռունկ»-ը եւ նման երկոտասնեակ մը երգեր` գեղարուեստով հարուստ երեկոյ մը պարգեւելով Սան Ֆրանսիսքոյի հայ համայնքին եւ յատկապէս երաժշտասէր հասարակութեան:

Այնքա՜ն սրտառուչ ու գեղեցիկ այս յայտագիրի աւարտին փակման խօսքը արտասանեց եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Պարոյր վրդ. Շէրնէզեանը: Հայր սուրբը առաջին հերթին մեծ երախտագիտութեամբ յայտնեց, որ գաղութը ծարաւն ու կարօտը ունի նման գեղարուեստական երեկոյթներու: Հայր սուրբը ողջունեց հայր Թորգոմին առաջին այցելութիւնը Սան Ֆրանսիսքօ` յոյս յայտնելով, որ յառաջիկայ ամիսներուն նման առիթներ դարձեալ կը կրկնուին:

Այս առիթով կ՛ուզեմ նաեւ վկայութիւններ բերել Կոմիտասի մասին ժամանակակից մեր մեծանուն մտաւորականներէն` Հրաչեայ Աճառեանէն. «Կոմիտաս մեծ ընթերցասէր մըն էր, ուժեղ էր հայոց լեզուի մէջ եւ հայոց պատմութիւնը շատ լաւ գիտէր: Մասնաւորաբար կը կարդար Մովսէս Խորենացի եւ Նարեկացի, իսկ Աբովեանի «Վէրք Հայաստանի»-ն կ՛անուանէր իր մասունքը: Կոմիտաս քաջ պարող մըն ալ էր… Մարդկային բացառիկ առաքինութիւններու ծով էր: Չափազանց աշխատասէր, աննկուն կամքի տէր, անկեղծ, բարեհոգի, ընկերասէր եւ քաղցր ու համեստ` բոլորին նկատմամբ: Մաքրակրօն էր ան եւ` մեծ հայրենասէր մը: Բացի երաժշտական հանճարէն` այլ շնորհքներ ալ ունէր, բանաստեղծ էր եւ ճարտար քոմիք դերասան: Վերին աստիճանի սրամիտ, կենսուրախ եւ պատրաստաբան էր Կոմիտաս եւ սիրուած` Ճեմարանի մեծէն ու փոքրէն: Կոմիտասի ձայնը մեծ տիաբազոն ունէր: Պերլին գտնուած միջոցին, հայ ժողովրդական երգերը անձնապէս ցուցադրած համերգէն ետք, Պերլինի օփերայի տնօրէնը զայն անձամբ կը հրաւիրէ իբրեւ օփերայի գլխաւոր երգիչ եւ կը խոստանայ իրեն բացառիկ վճարում: Կոմիտաս կը պատասխանէ անոր. «Իմ երգիչի կարողութիւնները մէկ նպատակի միայն կը ծառայեն` մեծ ժողովուրդիս երգն ու երաժշտութիւնը ծանօթացնել երաժշտական աշխարհին եւ ապացուցել, որ հայ ստեղծագործ ժողովուրդը սկզբնական դարերէն արդէն ունեցեր է իր ինքնուրոյն երգն ու երաժշտութիւնը»:

Աւարտին, ներկաները առիթը ունեցան աւելի մտերմիկ մթնոլորտի մէջ հայր Թորգոմին ուղղելու իրենց հարցումները` երաժշտական այս երեկոյին վերաբերեալ, սուրճի ու անուշեղէնի հիւրասիրութեան շուրջ: