Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան նշումին արդիական հնչեղութիւն տալու առումով քաղաքական հրապարակագրութիւնը անպայման աշխարհաքաղաքական ներկայ իրադարձութիւններու, գերտէրութիւններու միջեւ ելեւէջային յարաբերութիւններու լոյսին ներքոյ կը քննարկէ հետագայ հաւանական ընթացքներու հունաւորման միտումները։
Այլ տարածաշրջանի մէջ կը թուի, որ լուռ, չբացայայտուած, այսուհանդերձ ինքզինք զգալի դարձնող համաձայնութիւներու, պատերազմական սահմանափակ գործողութիւններու եւ ընդհանրապէս իրավիճակը վերահսկողութեան տակ պահելու զինուորաքաղաքական մօտեցումները կը շարունակեն կիրարկուիլ։
Արցախի պարագային գոյավիճակը փոխելու աշխարհաքաղաքական որոշումի ազդանշան չ՛երեւիր տակաւին։ Նման զարգացումներ կրնան ուրուագծուիլ, երբ բանակցային տարրերու մէջ նշուած խաղաղապահ առաքելութեան տեսքն ու տարազը սկսին ձեւաւորուիլ։
Իսկ խաղաղապահ առաքելութեան ճշդումը գերտէրութիւններուն համար ազդեցութեան գօտիի պահպանման կարեւորագոյն երաշխիքն է։ Յայտնաբար նաեւ հայ_ազրպէյճանական երեւցող անհամաձայնութիւներէն անդին կայ խորքային անհամաձայնութիւն խաղաղապահ առաքելութեան բաղադրութեան նկատմամբ։
Իսկ այս խնդիրը դիւրաւ լուծելի չէ որեւէ ձեւով։ Եթէ մէկ կողմէ ռուսական գործօնի ազդեցիկութիւնը տարածաշրջանին մէջ պահելու նպաստող առաջադրանք է, միւս կողմէ՝ Արեւմուտքի համար այդ գերակայութիւնը հակակշռելու կարեւոր միջոց։ Թէեւ իրաւականօրէն նաեւ պայման է հակամարտող կողմերու համաձայնութիւնը կամ դիմումը նման զօրամասեր հրաւիրելու։
Գերտէրութիւններու տարածաշրջանային քաղաքականութեան մանրամասնութիւններուն, ծալքերուն քաղաքական ճիշդ ընթերցումը կատարելը հայկական կողմին համար աւելի քան անհրաժեշտ է, բանակցային պահերուն անհրաժեշտ դիրքորոշումները ունենալու, քաղաքական յայտարարութիւներուն ընդգծումներն ու շեշտադրումները հրապարակելու եւ այս բոլորին մէջ նուազագոյն վնասով կամ առաւելագոյն շահով դուրս գալու։
Ռուս-թուրք մերձեցման միտումները, Պաքուին զինամթերք վաճառելու առումով վերջին շրջանին Մոսկուայի ցուցաբերած հետեւողականութիւնը եւ ընդհանրապէս իրաւարարի դերակատարութեամբ հիմնահարցի գոյավիճակը պահպանելու ձգտումները քաղաքական ներկայ պահը յատկանշող երեւոյթներ են։
Կ՛աւելնան Թուրքիոյ կողմէ շանթաժային քաղաքականութեան դրսեւորման փորձերը` Եւրասիական տնտեսական միութեան միանալու սպառնալիքով Եւրոպական Միութեան ուղերձներ փոխանցելու, կամ նոյն կառոյցին միանալու Պաքուի փոխանցած պատգամները` Արցախը ստանալու դիմաց։
Գոյավիճակին փոփոխութիւնը սակայն այս բոլորին նկատառումով չի բխիր Մոսկուայի շահերէն։ Ի վերջոյ աշխարհաքաղաքական դիտանկիւններէ խնդիրը ոչ թէ տարածքին պատկանելիութեան իրաւացիութիւնն է, այլ ազդեցութեան գօտիներու պահպանման, անոնց երաշխաւորման կամ նոր գօտիներ նուաճելու ծաւալողականութեան նկրտումները։
Խաղաղապահ զօրքերու տեղակայման առայժմ չբարձրաձայնուող, բայց առկայ տարրը գործարկելու նախադրեալները տակաւին տեսանելի չեն։ Անոնց բաղադրութեան խնդիրը համազօր է արցախեան հակամարտութեան լուծման աշխարհաքաղաքական ծրագիրներու բացատրութեան։
