ՔՐԻՍՏ ԽՐՈՅԵԱՆ
Ուրբաթ, 10 յունիսին, համալսարանի առաջին քննութենէս երկու օր առաջ, երեկոյեան ժամը 6:00-ին Ազգային գերեզմանատան մէջ Հալէպի հայաշատ թաղամասերու պաշտպանութեան ղեկավար ընկ. Րաֆֆի Պչաքճեանի նահատակութեան առաջին տարելիցին յարգանքի տուրք մատուցելէ ետք, պէտք էր ուղղուէի տուն` վերաքաղելու դասերս: Երկու օր վերջ կիսամեայի մը կարեւորագոյն գիտելիքներս պիտի դրոշմէի քննութեան թուղթիս վրայ: Ճամբան պատահաբար հանդիպեցայ մեր պատասխանատու ընկերներէն մէկուն, որ յայտնեց, թէ Հայաստանի Հանրապետութենէն ուղարկուած 20 թոն կշռող օգնութիւնը արդէն հասած է Հալէպ եւ կարիք կայ կամաւոր ընկերներու, որպէսզի ստանձնեն եւ դասաւորեն զայն:
Շուտով ընկերներուս հեռաձայնեցի եւ խնդրեցի, որ ներկայանան Ս. Աստուածածին եկեղեցի, որպէսզի աշխատանքը արագ ընթանայ:
Երեք բեռնատարի մէջ լեցուած մեծաքանակ ապրանք, եւ մենք… համարեա՛ քսան հոգի: Որեւէ յապաղումի պարագային աշխատանքը կրնար կաղալ: Ուստի, շուտով անցանք աշխատանքի: Նախ մեծ պարկերը, ապա ապակեայ փոքրիկ բղուղներով ուտելիքները փոխադրեցինք: Վերջիններուն մէջ կար նաեւ ընկոյզի անուշի բղուղներ: Ա՜խ, այս ընկոյզի անուշը: Որքա՜ն կագ ու կռիւ ստեղծեր է ան: Բաշխումի ընթացքին յաճախ կը լսէինք, թէ մարդիկ եկեղեցւոյ սրահէն օժանդակութիւնը ստանալէ ետք, դրան քով չհասած` կը ստուգէին, թէ կողովին մէջ ընկոյզի անուշ կա՞յ, թէ՞ ոչ, եւ երբ տեսնէին, որ չկայ, կը սկսէին թուել օժանդակութեան պարունակութիւնը` ստուգելու, թէ որոնց բաժին ինկած է խաւիար, որոնց ընկոյզի անուշ… եւ այլն:
Ընկոյզի անուշին բղուղները տոպրակներու մէջ շարուած էին (իւրաքանչիւր տոպրակ կը պարունակէր մօտաւորապէս 16 բղուղներ): Տղաքը տոպրակները զոյգ-զոյգ կը շալկէին, կ՛իջեցնէին սրահ, որպէսզի հոն պահեստաւորեն զանոնք: Տոպրակներէն մաս մը պատռուած էր: Տղաքը պէտք էր զգուշ ըլլային, որ բղուղները չկոտրուէին:
Յանկարծ ձայն մը լսուեցաւ: Շրը՜խկ… մէկ հատը ինկաւ: Ընկուզի հատիկները գետին գլորուեցան: Այդ պահուն, ընկոյզի մէկ հատիկը երեւակայութիւնս հեռուներ տարաւ: Այս ընկոյզը Հայաստանի պարտէզներէն մէկուն ծառին վրայ էր: Ծառ մը, զոր գիւղացին խնամքով կը մշակէր: Գարուն եկաւ… ընկոյզը հասունցաւ, յետոյ քաղուեցաւ, տարուեցաւ գործարան եւ մաքրուեցաւ, ապա եղաւ «մուրապա», ինչպէս հայաստանցիք կը սիրեն ըսել, այս ընկոյզին համար պատրաստուեցան ապակեայ բղուղներ: Բղուղները լեցուեցան, կափարիչով փակուեցան:
Հայաստանի Հանրապետութիւնը որոշեց զանոնք Հալէպ ուղարկել, որպէսզի հալէպահայը տարիներու ընթացքին իր դառնացած բերանը քաղցրացնէ: Երիտասարդութիւնը տուփերու մէջ զետեղեց զանոնք, դրաւ օդանաւին մէջ եւ ուղարկեց Հալէպ: Օդանաւը Լաթաքիա հասաւ, բեռնակիրը զանոնք դրաւ բեռնատարին մէջ, բեռնատարները ճամբայ ելան դէպի Հալէպ, ճամբան, ընկոյզի ապակեայ բղուղները ամէն տեսակ վնասի կրնային ենթարկուիլ, այնուամենայնիւ հասան: Հասան, սակայն տոպրակներէն մաս մը պատռուած էր ու ընկոյզին կողքին դրուած միւս պահածոները ցիր ու ցան եղած էին: Կարգը հասաւ ընկոյզի բղուղներուն ու թը՛փ… անոնցմէ մէկը գետին ինկաւ ու մէկ երկվայրկեանի մէջ իր անցուցած ամբողջ կեանքը, յոգնութիւնը, թէ՛ իր, եւ թէ բեռնակիրին, ի զուր անցան: Անդին` միւս ընկոյզները, որոնք միասին էին տոպրակին մէջ, ապահով հասան ներքնասրահ եւ ապահով ալ պիտի հասնին հալէպահայուն: Այդ պահուն երեւակայութեանս մէջ կայծ մը յառաջացաւ ու դէպքը կապեցի ուրիշ պատկերի մը` ՀԱԼԷՊԱՀԱՅ ԳԱՂՈՒԹի պատկերին…
Վեց տարուան մէջ անոր զաւակները թեւ ու թիկունք տուին իրարու, մնացին միասնակամ, «մէկ տոպրակի մէջ», իրենց հաւատքը անխախտ պահեցին: Անապահով պայմաններու տակ հսկեցին, վատ պայմաններուն` իրար օգնեցին, սղութեան դիմացան, դժուարութեան դէմ տոկացին, ու, ահա՛ անոնք վերականգնումի մէջ են: Ահա՛ անոնք հասան «ներքնասրահ»: Ահա՛ անոնք քաղցրացուցին լեզուներ եւ յագեցուցին ծարաւ սրտեր, իսկ մնացեալնե՞րը, որոնք հեռացան… Իսկ եթէ մնայի՞ն, թեւ ու թիկունք տային իրարու, ինչպէս ըրին միւսները, իրենք ալ չէի՞ն կրնար ապահով հասնիլ: Անոնք հեռացան պատերազմէն, սակայն պիտի կարենա՞ն խոյս տալ մահէն: Հարցումներ, որոնց պատասխանին մասին կ՛արժէ, որ դո՛ւն մտածես, սիրելի՛ ընթերցող:
Մեր աշխատանքը երեք ժամէն լաւագոյն ձեւով աւարտին հասաւ ու պսակուեցաւ հայրենասիրական երգով մը, զոր սկսան երգել մեր երիտասարդները: «Մեր թիկունքը ամուր է» ինչպէս գրած էր մեր ընկերներէն մէկը:
Ի վերջոյ, շնորհակալութիւն կ՛ուզեմ յայտնել Հայաստանի պետութեան, որ կը շարունակէ սուրիահայութեան նպաստելու իր առաքելութիւնը` թէ՛ Հայաստանի Հանրապետութեան աշխարհագրական սահմաններէն ներս, եւ թէ՛ ի սփիւռս աշխարհի:
Վարձքը կատա՛ր իւրաքանչիւր անհատի, միութեան, մեր պետութեան ու ժողովուրդին, որոնք այս վատ պայմաններուն մէջ չմոռցան հալէպահայութիւնը:
