Սուրիական Օրագրութիւն (Ձբ.). Հալէպին Ազատագրումը…

ԼԱԼԱ ՄԻՍԿԱՐԵԱՆ-ՄԻՆԱՍԵԱՆ

Այս անգամ անձրեւը չէր լար, ինչպէս կը սիրեն ներկայացնել ռոմանթիկ բանաստեղծները: Ընդհակառա՛կը, ձայնակցելով հրաձգութեան որոտմունքին` տեղատարափը կ՛աւետէր ազատագրումը մեր հնգամեայ գերութենէն:

Ան, որ (ինծի պէս) տակաւին տեղեակ չէր լուրէն, ահաբեկուած էր, թէ ոճրագործներու հերթական գրոհը յաջողեր է, անոնք քաղաքի կեդրոն հասեր են ու հոս կը կրակեն արդէն: Ուրեմն` կծկտէ՛ ու սպասէ՛ ճակատագիրդ:

Մինչդեռ հայրենիքը ազատագրող մարտիկներն են,  որոնք իրենց հրճուանքին ելք կու տային` տարբեր զէնքերէ այնպիսի տարողութեան կրակահերթերով, որոնցմով կը դղրդար քաղաքը: Հոգ չէ, թէ այդ հրճուանքին զոհ երթային անցորդներ…

Գերութեան հինգ տարիներուն մեր երազանքի գագաթը եղած էր այդ` «Ալ վերջանա՜ր…», իսկ հիմա, երբ իրականութիւն էր այդ, ուրախանալու իսկ կը տատամսէինք: Աւելի իշխող էր կասկածը` իրա՞ւ… վերջնակա՞ն…

Քանի՜ քանի՛ անգամներ եղան շուտափոյթ ազատագրումի խոստումներ, քանի՜ քանի՛ անգամներ հաւատացինք ու ապա ինկանք խոր հիասթափութեան մէջ, թէեւ ամէնքս ալ կը հասկնայինք, որ շատ բարդ ու մեծ թիւով զոհեր պահանջող գործողութիւն մը պիտի ըլլար հազար-հազարաւոր ու կատարելապէս սպառազինուած ոճրագործներէն քաղաքը ազատագրելը:

Համատեղ ծրագիրը կատարեալ կերպով մշակուած էր ու իրականացաւ քայլ առ քայլ` շնորհիւ ոչ միայն բանակի, այլ դիւանագիտութեան, ուր փոքր չէր հիւսիսի եղբօր դերը:

22 դեկտեմբեր 2016-ին յայտարարուեցաւ ահաբեկիչներու վերջին խումբերուն արտաքսումը Հալէպէն ու քաղաքին կատարեալ ազատագրումը: Պարզուեցան սահմռկեցնող փաստեր, յայտնաբերուեցան ոճրագործներու բազմաթիւ զինապահեստներ, ուր այլազան զինամթերքի այնպիսի հսկայական պաշարներ կուտակուած էին, որոնցմով անոնք կրնային տարիներով պատերազմիլ, քաղաքը ամայացնել ու կատարեալ աւերակի վերածել: Ու հոն լա՜յն շունչ մը կ՛առնես, կ՛օրհնես այս ռազմավարութիւնը մշակողները:

Ազատութեան առաջին իսկ փաստը տրուեցաւ, երբ բազմաթիւ գոց փողոցներէ հանուեցան արգելապատնէշները, Սուլէյմանիէի մայր պողոտան եւ ուրիշ բազմաթիւ փողոցներ տիրացան իրենց իրաւունքին` եղան ինքնաշարժներուն երթեւեկելի: Ճիշդ է որ մեր սովորութիւնը խանգարուեցաւ, տարիներէ ի վեր հետիոտնի ճեմավայր փողոցները ինքնաշարժները գրաւեցին, բայց յանուն ազատութեան` կրնանք այդ զոհողութիւնը ընել…

Յաջորդ անհաւատալին Ճիտէյտիէի միջնադարեան նեղ թաղերէն անցնիլն ու կարենալ բերդ երթալն էր: Ինչպիսի՜ հրճուանք, երբ կանգուն է քաղաքին խորհրդանիշը, թէկուզ իր բնակիչներուն պէս` վիրաւոր: Մարդիկ խուռներամ ուխտի գացին հոն` վստահանալու անոր գոյութեան հրաշքին ու նաեւ շնորհակալութիւն յայտնելու, որ տոկացեր էր ու կը պահէր քաղաքին դէմքը:

Հալէպին ազատագրումը այդ օրերուն այլ խորհրդանիշ մը եւս ունեցաւ, որ շուտով աշխարհի ուշադրութիւնը գրաւեց` Ազիզիէի հրապարակի Կաղանդի ծառը… լուսաւո՜ր, շողշողո՜ւն… Ու ժողովուրդը հրապարակը վերանուանեց «Տօնածառի հրապարակ»…

Հայերը… որ իրենց թուաքանակին համեմատութեամբ մեծ վնասներ կրողներէն էին, եղան նաեւ առաջին ուրախացողներու կարգին, վերակառուցումի, վերանորոգումի ծրագիրները մէջտեղ դրուեցան: Ուխտի գացին թէեւ վիրաւոր, բայց բարեբախտաբար կանգուն Ս. Քառասնից Մանկանց  հնամեայ եկեղեցի, այրուած, սակայն չխոնարհած Ս. Գէորգ, նաեւ հայոց բերդ- խորհրդանիշերէն մին` տարիներով հարուածի թիրախ դարձած Ճեմարան:

Կատարեալ տօնախմբութիւն ընելը տակաւին կանուխ է, քանի որ երկիրը լման չէ թօթափած ոճրագործներու հորդաները, ու քաղաքն ալ  տակաւին  կարելիութիւնը չունի մեծ հրավառութիւններու ու տօնակատարութեան, բայց կու գայ նաեւ ա՛յդ օրը, կ՛ուզե՛նք հաւատալ, մանաւանդ որ ժողովուրդը սկսած է Սուրիոյ դրօշակին քովը նաեւ ռուսականը ծածանել ու «Ծառի հրապարակին» մէջ տոքթ. Պաշշարին հետ քով-քովի կախուած է Փութինին մեծադիր նկարը…

Այս ուրախութեան մէջ մեր միակ տհաճութիւնը դարձեալ Թուրքիոյ յաղթական դիրքն է: Կրկին անգամ կրցան ճկուիլ, ծռմռիլ, կրկին կրցան տէր փոխել, կրկին անգամ յաջողեցան իրենց դիրքը շահագործել (որ սորվիլը հայ դիւանագէտներուն ալ չէր վնասեր), կրկին անգամ քաղաքական հրապարակի վրայ ո՛չ թէ ապտակ, այլ իրաւարարի կամ կարգաւորողի դեր ու դիրք ստացան: Կրկին «Հիւանդ մարդը» առողջացաւ ու կարկանդակի մեծ բաժին առնելու վրայ է… Ահա՛ քաղաքականութեան յարափոփոխ դէմքը…

Կ՛ուզե՛նք հաւատալ Հալէպի ազատագրումին, բայց…

Պատերազմի անցնող վեց տարիներուն երկրին բնակչութիւնը մեծ տոկոսով քաղաքական մեկնաբան դարձաւ, ու որպէս այդպիսին` անոր մէջ արթուն պէտք էր ըլլար դիտող, համադրող ու վերլուծող միտքը: Ահա ա՛յդ է, որ արթուն է մեր մէջ ու կը խանգարէ կատարեալ հաւատքով նայիլ Հալէպի վերջնական ազատագրումին կամ այս աւազակային պատերազմի աւարտին: Ամերիկայի կամակատար մեծ պետութիւնները պիտի ընդունի՞ն այս պարտութիւնը, թէ՞ կը սպասեն նոր նախագահին կողմնորոշումը` նոր ծրագիրներ իրագործելու համար: Ամէն պարագայի` մնալով քեռիէն կախեալ:

ՄԱԿ-ի մէջ Մեծն Բրիտանիոյ ներկայացուցիչը (անտարակո՜յս` կրթուած անձ մը) վերջերս կրկին իրենց յօրինած սուտին ժանգոտած անիւը կը դարձնէր, թէ Սուրիոյ նախագահը իր ժողովուրդը կը կոտորէ, թէ իրենք անկարող են անտարբեր մնալ տառապող մարդոց վիճակին… (Օ՜,Օ՜, Օ՜…) ու յանկերգը կ՛երգէր` ինք ալ բացակայ իր ստանձնած դերէն: Կը նայէի անոր` «gentlema՜n» ու կը խղճայի իր հոգիին սնանկութեան, հոգին սատանային ծախած ըլլալուն` յանուն ո՛չ թէ կատարեալը գտնելու ֆաուստեան երազանքի, այլ… յանուն դրամի, միա՛յն դրամի…

Ձայնս լսելի պիտի չըլլար անոր խօսելու համար, ու իմ ըսելիքս, արեւելեան կատարեալ անվրդովութեամբ, ըսաւ Չինաստանի ներկայացուցիչը` «Կը բաւէ՛ թունաւորէք մթնոլորտը…»: Խօսքի մէջ ժլատ արեւելքցին ըսել ուզեց` «Պարո՛ն, դուք  առանց շիկնելու կը ստէք, կը յերիւրէք հոս, բոլորիս ներկայութեան, ու շատեր ալ, թէեւ կը գիտակցին ձեր սուտին, սակայն կը լռեն, ուրեմն անոնք եւս ստախօս ու մարդասպան են…»:

Անգլիացին վեր նայեցաւ` խորհելով, թէ կ՛անձրեւէ…

Այսուհանդերձ, հաւատա՞նք Հալէպի վերջնական ազատագրումին: Թող ե՛ս ըլլամ թերահաւատը, սակայն նայելով շրջակայ երկիրներու վիճակին, մեծ պետութիւններու պայթուցիկ յարաբերութեանց, քաղաքական դաշտի մթութեան ու քաոսին` ուրախանալու կարողութիւն չունիմ: Պարզապէս պէ՛տք է հաւատալ, քանի որ Քրիստոս պատգամեց, որ հաւատքը կը փրկէ:

Հաւատա՛նք, սակայն սուրը պատեանը չդնենք, քանի որ, ինչպէս Իսահակեան կը պատգամէ`

Գիտցէ՛ք, քնում են գետերն ու քամին,

Սակայն չի քնում երբեք թշնամին…

Աւարտ
«Սուրիական օրագրութեան»