Իրանեան բարձրագոյն մակարդակով մեր երկիր տրուած այցելութիւնը ինչպէս քաղաքական, այնպէս նաեւ տնտեսական առումով ռազմավարական մեծ նշանակութիւն ունի եւ բնականաբար չի սահմանափակուիր փրոթոքոլային արարողակարգային կամ ընթացիկ աշխատանքային հանդիպումներու ճշդած օրինաչափութիւններուն մէջ:
Խորքին մէջ ապամեկուսացման ճամբան բռնած Իրանի առաջին կարեւոր դրսեւորումն էր ասիկա, որ որքան Իրան-Հայաստանի Հանրապետութիւն, նոյնքան եւ աւելի Իրանի` դէպի արտաքին աշխարհ եւ Արեւմուտք նոր ուղղութիւններու նուաճման նախադրեալները կը պարփակէ:
Ապամեկուսացուող Իրանի առաջին դուռն է Հայաստանը, ոչ անպայման միայն Եւրասիական տնտեսական միութիւն (ԵՏՄ). փաստօրէն Ռուհանիի այցելութեան երկրորդ եւ երրորդ հանգրուաններն են Ղազախստանն ու Խըրխըզիստանը: Ասիկա կը նշանակէ, որ դէպի ԵՏՄ նախադուռը Իրանի համար աշխարհագրականօրէն եւ տարանցիկ հանգամանքի բոլոր յատկանիշներով մեր հանրապետութիւնը իր դիրքով նոր կարգավիճակ ստանալու տուեալները կը սկսի ամբողջացնել:
Այս հանգամանքը հաւանաբար մեկուսացման վիճակի մէջ գտնուած պահուն ալ կրնար աշխատիլ եւ որոշ առաւելութիւններ ձեռք բերել ինչպէս Իրանի, այնպէս նաեւ Հայաստանի համար:
Խնդիրը աւելի հեռահար է ու հեռանկարային` հետեւեալ բացատրութեամբ նաեւ: Իրանը ցամաքային առումով դէպի Սեւ ծով դուրս գալու եւ անկէ նաեւ դէպի Եւրոպա դարձեալ առաջին դուռը, որմէ մուտք պիտի գործէ, անմիջականօրէն կը տեսնէ Հայաստանի Հանրապետութիւնը: Հայաստանեան այս տարանցիկութիւնը եզակի հանգամանք է Իրանի իրողական ապամեկուսացման գործընթացին մէջ:
Պարսից ծոցը Սեւ ծովուն կապող ցամաքային կամուրջ է Հայաստանի Հանրապետութիւնը եւ իբրեւ այդպիսին իրանեան ապրանքաշրջանառութեան դէպի Արեւմուտք հունաւորման անշրջանցելի ուղի կը հանդիսանայ:
Հայկական լրատուադաշտերուն մէջ որոշ հիմնաւորումներով նկատելի դարձաւ ռուսական գործօնի բացասական ազդեցութեան մասին Իրան- Հայաստանի Հանրապետութիւն յարաբերութիւններու սերտացման թափը կասեցնելու կամ դանդաղեցնելու առումով:
Բնականաբար չէ բացառուած, որ յատկապէս կազի մատակարարման ուղղութեամբ ռուսական գործօնը աշխատած ըլլայ իրանեան կազատար խողովակներու տրամաչափերու սահմանափակման համար: Այսուհանդերձ չափազանցուած պիտի ըլլայ ներկայացնելը այն, որ ռուսական ճնշումով եւ հայկական կողմի մեղքով է, որ նման բարձր մակարդակի այցելութիւնը ձգձգուած է եւ միայն այսօր է, որ տեղի կ՛ունենայ:
Միջպետական յարաբերութիւնները երկկողմանիօրէն նպաստաւոր կ՛ըլլան եւ անոնց մակարդակներու աստիճանի բարձրացումները քաղաքական համատեղ նպաստաւոր պահու ընտրութեան հետ առնչուած են սերտօրէն:
Իրանը պէտք է սպասէր ապամեկուսացման միջազգային որոշումներուն (թէկուզ պարանաձգուող եւ դանդաղող), որպէսզի իմաստ ունենար մեր երկրին վրայով հասնելու Սեւ ծով եւ դուրս գալու դէպի Եւրոպա: Պատժամիջոցներու ենթարկուած եւ դէպի Եւրոպա ելքը արգիլուած Իրանի համար նախապէս այդքան նշանակութիւն պիտի չունենար Հայաստանի տարանցիկութիւնը:
Ամենայն հաւանականութեամբ այդքան անարգել պիտի չըլլայ Իրանի ապրանքաշրջանառութիւնը Հայաստանի վրայով դէպի Եւրոպա ուղղորդելը: Բայց միտումները յստակ են, եւ Իրանը ապամեկուսացման ընթացքի մէջ է, որուն համար ալ հետզհետէ կը շեշտուի Հայաստանի Հանրապետութեան նշանակութիւնը իբրեւ կարեւորագոյն, անշրջանցելի կամուրջ:
Ի դէպ անոնք, որոնք կը հետեւէին հայ-իրանական յարաբերութիւններու ընթացքին, նկատած պէտք է ըլլային, թէ պատժամիջոցներու մեղմացումէն ետք հայկական կողմը որքա՛ն աշխուժօրէն ձեռնամուխ եղաւ տնտեսական (թէ տնտեսաքաղաքական) յարաբերութիւններու աշխուժացման: Շարք մը հայ պաշտօնատարներ իրարու ետեւէ կը մեկնէին Թեհրան: Պէտք է նշել, որ այս երեւոյթին մէջ նկատելի էր նաեւ Իրանի մէջ Հայաստանի դեսպանին ներդրումը: Անշուշտ համարժէք եղած է նաեւ Իրանի իշխանութիւններուն արձագանգը:
Եւ ահա ականատես ենք կատարուած աշխուժ աշխատանքի արդիւնքին:
Միջպետական յարաբերութիւնները երկկողմանիօրէն ընկալելի շարժառիթներով կ՛աշխատին, կը զարգանան եւ կը հասնին բարձրագոյն մակարդակներու: Հիմա նախապատրաստութիւնն է Իրանի ապամեկուսացման եւ Հայաստանի Հանրապետութեան կարեւոր կամուրջի դեր ստանալու հանգամանքին ստանձնման:
«Ա.»
