ԳԷՈՐԳ ԴԱՐԲԻՆԵԱՆ
Երեւանում աւարտուեց ՀԱՊԿ հաւաքական անվտանգութեան խորհրդի` ի սկզբանէ բաւականին ուշագրաւ դաւադրութիւններ պարունակող նստաշրջանը: Եւ դատելով նստաշրջանի ընթացքում ստորագրուած փաստաթղթերից, արուած յայտարարութիւններից` այն գոնէ Հայաստանի համար ամփոփուել է աննպաստ, եթէ չասենք` խայտառակ արդիւնքներով:
Նախ յայտնի դարձաւ, որ ՀԱՊԿ գլխաւոր քարտուղարի պաշտօնը հերթագայութեան սկզբունքով Հայաստանին փոխանցելու որոշում կրկին չի կայացուել: Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանը նստաշրջանի արդիւնքները ներկայացնելիս նշեց, որ այդ հարցը կը քննարկուի տարեվերջին` Ս. Փեթերսպուրկում կայանալիք գագաթաժողովի ընթացքում: Հայաստանին ՀԱՊԿ գլխաւոր քարտուղարի պաշտօնի փոխանցումը յետաձգւում է արդէն երկրորդ անգամ, ինչը նշանակում է` անդամ երկրները պարզապէս խափանում են այդ գործընթացը: Խնդիրն այն է, որ գլխաւոր քարտուղարի պաշտօնում նշանակումը, ըստ ՀԱՊԿ կանոնադրութեան, տեղի է ունենում բացառապէս համախոհութեան հիման վրայ: Եթէ նկատի ունենանք, որ նախորդ տարուայ դեկտեմբերին արդէն իսկ մէկ տարով յետաձգուել էր այդ որոշման կայացումը, ապա ստացւում է, որ ՀԱՊԿ նախագահները երկրորդ անգամ են մերժում Հայաստանի առաջադրած թեկնածուներին:
Տուեալ դէպքում էական չէ, թէ ովքեր են եղել այդ թեկնածուները, որոնց ինքնութիւնը Երեւանն այդպէս էլ չբացայայտեց թէ՛ անցեալ տարի եւ թէ՛ այս տարի` հաւանաբար հէնց այսպիսի ելքը կանխատեսելու պատճառով: Էականն այն է, որ եթէ կարելի էր առաջին անգամ տապալումը բացատրել առաջադրուած թեկնածուի անձի հարցում նախագահների ունեցած առարկութիւններով, երկրորդ անգամ նոյն իրավիճակի կրկնութիւնն արդէն սկզբունքային վերաբերմունք է ընդհանրապէս այդ պաշտօնը Հայաստանին փոխանցելու նպատակայարմարութեանը եւ Հայաստանի հանդէպ առհասարակ: Շարունակ վիժեցնելով հարցի հանգուցալուծումը` Հայաստանին անուղղակիօրէն հասկացնում են, որ կազմակերպութիւնում նրա ներկայութիւնն իրենց համար անցանկալի է:
Թէ որո՞նք են խափանումը կազմակերպող երկրները, դժուար չէ կռահելը: Ուշագրաւ է նախ Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարպայեւի` «հիւանդութեան» պատճառաբանութեամբ Երեւան չժամանելը: Բացի դրանից` Պիելոռուսիայի նախագահ Ալեքսանտր Լուքաշենքոն այդպէս էլ նստաշրջանից յետոյ Սերժ Սարգսեանի հետ չներկայացաւ լրագրողների հետ հանդիպմանը` չնայած որպէս ՀԱՊԿ նախագահութիւնն ընդունող երկրի ղեկավար` նրա մասնակցութիւնը արարողակարգով նախատեսուած էր: Չի կարելի բացառել, որ հէնց այս կնճռոտ հարցից խուսափելու համար նաեւ այդ ճեպազրոյցը սահմանափակուեց միայն ամփոփիչ յայտարարութեան ընթերցմամբ եւ հարցուպատասխան տեղի չունեցաւ:
Ամփոփիչ այդ յայտարարութեան բովանդակութիւնից կարելի է եզրակացնել, որ նախագահները չեն ստորագրել նաեւ որեւէ գրաւոր յայտարարութիւն` Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի կապակցութեամբ, չնայած` դեռ առաւօտեան ՀԱՊԿ կանոնադրական մարմինների համատեղ նիստից յետոյ շեշտւում էր, որ նման համատեղ յայտարարութեան ընդունում նախատեսւում է: Արդէն կէսօրին հրապարակուեց Ռուսաստանի նախագահի մամուլի քարտուղար Տմիթրի Փեսքովի յայտարարութիւնը, թէ նախագահների գագաթաժողովին ԼՂ հարցով որեւէ փաստաթղթի ընդունում նախատեսուած չէ: Սերժ Սարգսեանն իր ամփոփիչ խօսքում ընդամէնը նշեց, որ անդամ երկրների ղեկավարներն աջակցութիւն են յայտնել Վիեննայի եւ Ս. Փեթերսպուրկի գագաթաժողովներին ձեռք բերուած պայմանաւորուածութիւններին եւ ԼՂ հիմնահարցի բացառապէս խաղաղ կարգաւորմանը: Սակայն նման ընդհանրական, գրեթէ ոչինչ չասող յայտարարութիւնն աւելի շատ շեշտում էր ԼՂ հարցով գրաւոր որեւէ փաստաթղթի ստորագրումից անդամ երկրների հրաժարուելու փաստը: Եւ այս իմաստով եւս, ըստ էութեան, չի փոխուել ԼՂ հիմնախնդրի շրջանակներում Հայաստանի նկատմամբ ընդգծուած հակադաշնակցային դիրքորոշումը: Փաստօրէն Երեւանը չկարողացաւ նախագահութեան մէկամեայ շրջանը ծառայեցնել կազմակերպութիւնում անգամ մի փոքր թէ՛ իր եւ թէ՛ ԼՂ հարցի շուրջ մօտեցումները փոխելու նպատակին:
Դատելով թէ՛ գլխաւոր քարտուղարի պաշտօնի փոխանցման եւ թէ՛ ԼՂ հարցում ՀԱՊԿ երկրների նախագահների այս անփոփոխ ուղեգծից` խնդիր է դրուած` ստիպել Հայաստանին, սեփական արժանապատուութիւնը յարգելով, դուրս գալ կազմակերպութիւնից, քանի որ նրա հետ անդամ երկրների մեծամասնութեան շահերը որեւէ կէտում չեն հատւում: Կամ էլ փորձ է արւում Հայաստանին կազմակերպութեան ներսում վերջնականապէս վերածել «իզգոյ»-ի:
Ստեղծուել է մի իրավիճակ, երբ Հայաստանն այդ կազմակերպութիւնում չունենալով իր իրաւունքներից օգտուելու եւ պետական շահերը պաշտպանելու հնարաւորութիւն` վերածւում է բառի բուն իմաստով ՀԱՊԿ-ի գերու: Երեւանեան նստաշրջանի հիմնական արդիւնքներից մէկը, որի վրայ շեշտադրում կատարեց նաեւ նախագահ Սարգսեանը, համարւում է ՀԱՊԿ հաւաքական անվտանգութեան 2017-25թթ. ռազմավարութեան ընդունումը, որով սահմանւում են ՀԱՊԿ-ի եւ անդամ երկրների անվտանգութեան հիմնական սպառնալիքները, դրանց չէզոքացմանն ուղղուած կազմակերպութեան մօտեցումները: Այդ փաստաթղթում, որպէս սպառնալիք ի թիւս այլ գործօնների, շեշտւում է նաեւ «ուժերի հաւասարակշռութեան խախտմանն ուղղուած գործունէութիւնը` ներառեալ հակահրթիռային պաշտպանութեան համակարգերի միակողմանի տարածումը, ընդհանուր հարուածի յղացքի ընդլայնումը»: Ակնյայտ է, որ չնայած ռազմավարութեան մէջ որոշակիօրէն չի նշւում, թէ ո՛ր կողմերից են գալիս այդ սպառնալիքները, խօսքը վերաբերում է ՕԹԱՆ-ին եւ Միացեալ Նահանգներին եւ շեշտուել է Ռուսաստանի պնդմամբ: Այն, որ այդ կողմերն անուանապէս, հասցէական կարծես թէ չեն շեշտւում (դա պարզ կը դառնայ ռազմավարութեան հրապարակումից յետոյ), թերեւս անդամ միւս երկրների, հիմնականում Ղազախստանի եւ Պիելոռուսիայի դիմադրութեան արդիւնքն է, որը որոշակիօրէն փրկում է իրադրութիւնը նաեւ թէ ՕԹԱՆ-ի եւ թէ Միացեալ Նահանգների հետ բազմածրագիր սերտ համագործակցութեան մէջ գտնուող Հայաստանի համար: Սակայն բոլոր դէպքերում օղակը սեղմւում է, եւ ռուս-ամերիկեան ներկայիս առճակատման խորացման պայմաններում Երեւան Արեւմուտքի համար վերածւում հաւանական թիրախի:
Այսինքն ՀԱՊԿ-ից չստանալով ոչինչ, դրան զոհաբերելով պետական շահեր ու արժանապատուութիւնը` Հայաստանը դեռ մի բան էլ կանգնում է իր նկատմամբ բաւականաչափ դրական տրամադրուած ուժային հզօր կենտրոններին` Միացեալ Նահանգներին եւ ՕԹԱՆ-ին իր դէմ տրամադրելու պարտադրանքի առջեւ:
yerkir.am
15/10/2016
