Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Ձմեռը մենք կը մսինք եւ պէտք է պաշտպանուինք: Սակայն մեր մարմինը ինչպէ՞ս կը բանի այս եղանակին տոկալու համար, եւ մենք ի՞նչ նախազգուշութիւններ պէտք է առնենք:
Մեր մարմինը շատ իւրայատուկ է: Անկախ ցուրտէն կամ տաքէն` մեր մարմինը միշտ նոյն ջերմաստիճանը կը պահէ: Սակայն ուշադրութի՛ւն. ասիկա չի նշանակեր, որ մենք կրնանք ամէն ինչի տոկալ: Ցուրտը կրնայ վտանգաւոր ըլլալ:
– Նախ Եւ Առաջ` Մորթը
Մեր մարմնին տաքութիւնը 37 աստիճան է: Երբ օդը կը ցրտէ, ան պէտք է տաքութիւն արտադրէ այս ջերմաստիճանը պահելու համար, ինչպէս երբ մենք տան մէջ վառարանը կը վառենք: Սակայն մեր մարմինը ինչպէ՞ս կը բանի: Ան տաքութիւն կը հասցնէ այն տեղը, որ պէտք է. մեր մորթն է, որ ցուրտին հետ շփման մէջ է, հետեւաբար անիկա կը գտնուի առաջին կարգին վրայ: Դուն ցուրտը կը զգա՞ս, եւ յանկարծ մորթիդ վրայի մազերը կը կանգնի՞ն: Այդ մազերը մորթին վրայ կը կանգնին եւ իրարու միջեւ կը կազմեն օդի պզտիկ բարձիկներ, որոնք մեզ ցուրտէն քիչ մը կը պաշտպանեն:
Սակայն ասիկա չի բաւեր: Մենք կը սկսինք դողդղալու: Մեր մորթին անմիջապէս տակը գտնուող մկանները կը կծկուին եւ քիչ մը տաքութիւն կ՛արտադրեն զայն տաքցնելու համար:
Եւ երբ մորթին բջիջները ցուրտը կը զգան, անոնք ահազանգի նշան կը ղրկեն ուղեղին մէկ յատուկ բաժինին` հիփորալամիւսին:
– Ուղեղը Ղեկը Կը Ստանձնէ
Երբ մեր ուղեղը կը ստանայ վտանգի ազդանշանը, ան արիւնի երակներուն կը հրահանգէ կծկուիլ` մարմնին ներքին ջերմութիւնը պահելու համար: Մեր գործարանները` սիրտը, թոքերը, երիկամները ցուրտէն չեն տառապիր: Այս գործողութեան պատճառով արիւնը նուազ կը շրջի մորթին մակարդակին վրայ. դուն բնաւ նշմարա՞ծ ես, թէ ինչպէ՛ս այս պարագաներուն մեր ձեռքերը կը սպիտակին. ասիկա ցոյց կու տայ, որ ուղեղնիս լաւ աշխատած է:
– Շաքար` Լաւ Տաքնալու Համար
Մեր լեարդին մէջ մենք շաքար կ՛ամբարենք: Երբ օդը կը ցրտէ, ուղեղը լեարդին կը հրահանգէ արիւնին շաքար ղրկել կլիւքոզի ձեւին տակ: Եւ ասիկա է, որ բջիջներուն կարելիութիւնը կու տայ արտադրելու ուժանիւթ… եւ հետեւաբար` ջերմութիւն:
– Պէտք Է Պաշտպանուիլ
Ճիշդ է, որ մեր մարմինը սքանչելի մեքենայ մըն է, որ մեզ ցուրտէն կը պահպանէ, սակայն մենք պէտք է նաեւ ուշադիր ըլլանք:
Մեր մարմինը շատ լաւ կը բանի, սակայն անոր ծայրամասերը շատ զգայուն են ցուրտին հանդէպ: Ցուրտ օդին մեր ձեռքերը, ոտքերը, գլուխը շատ շուտ կը պաղին: Անոնք մեր մարմնին այն բաժիններն են, որոնք չեն պաշտպանուած մեր մարմնին միւս բաժիններուն մէջ ամբարուած իւղին միջոցով: Հետեւաբար անոնք ցուրտէն ամէնէն աւելի կ՛ազդուին: Կը պատահի, որ սաստիկ ցուրտի պարագային մեր մատները կամ ականջները սառին, եթէ մենք զանոնք չպաշտպանենք:
Սակայն ասոր կողքին կայ նաեւ ուրիշ պարագայ մը: Մեր ամբողջ մարմինը կրնայ հայփոթերմիա վիճակի մէջ գտնուիլ, եթէ մենք չկարենանք անոր ջերմաստիճանը 35 աստիճանէն բարձր պահել: Մենք կը զգանք, որ մեր մատները կ՛ընդարմանան, մենք չենք կրնար մեր շարժումները համակարգել, չենք կրնար լաւ մտածել: Այս պարագային պէտք է անձը անմիջապէս տաքցնել ծածկոցներով եւ տաք ըմպելիներով:
– Պէտք Է Ուշադիր Ըլլալ
Ցուրտէն չտառապելու համար պէտք է քանի մը նախազգուշութիւններ առնել եւ կարգ մը հնարքներ գիտնալ:
Անշուշտ ցուրտ օդին պաշտպանուելու համար պէտք է հաստ եւ տաք հագուստներ հագուիլ: Սակայն գիտէի՞ր, թէ նախընտրելի է, օրինակի համար, քանի մը թեթեւ հագուստներ հագուիլ` մէկ հատ հաստ փուլովըրի մը փոխարէն:
Երբ ցուրտ օդին դուրս պիտի ելլես, խորհուրդ կը տրուի հագնիլ երեք խաւ: Երբ մենք իրարու վրայ քանի մը հագուստներ կը հագուինք, այս հագուստներուն միջեւ կը գտնուին օդի բազմաթիւ խաւեր, որոնք մեր մարմնին տաքութիւնը կը պահեն: Անշուշտ դուրս ելլելու ժամանակ պէտք չէ մոռնալ վերարկուները, անորաքները…
Մեր ոտքերը, մեր ձեռքերը եւ գլուխը մեր մարմինէն բնականօրէն ամէնէն նուազ պաշտպանուած բաժիններն են. հետեւաբար կարելի է ունենալ նաեւ բուրդէ գլխարկ, ձեռնոցներ, բուրդէ գուլպաներ…
* Հետաքրքրական
Այս տողերը կարդալու ժամանակ հաւանաբար մտածես, թէ շատ ցուրտ շրջաններու մէջ ապրող ժողովուրդները ինչպէ՞ս կրնան ապրիլ այդպիսի ծանր պայմաններու մէջ: Պարզապէս անոնք շատ լաւ յարմարած են իրենց միջավայրին: Օրինակի համար, եթէ մենք մօտէն ուսումնասիրենք բեւեռային շրջաններու մէջ բնակող ինուիթները, պիտի նշմարենք, թէ անոնց դէմքը աւելի կլոր է եւ աւելի տափակ, քիթերնին` աւելի փոքր: Անոնց ձեռքերն ալ աւելի փոքր են մեր ձեռքերէն… Ցուրտը կը յարձակի մեր մարմնի ծայրամասերուն վրայ. բարակ երկար մատները շատ աւելի դիւրութեամբ կը սառին, քան` կարճ մատները:
Կաղանդ Պապային Նուէրները
Վերջապէս Կը Ստանայ… 78 Տարեկանին
Անգլիոյ մէջ, հին տան մը կրակարանը քանդելու ժամանակ, տան մէջ աշխատող գործաւորներէն մէկը կը գտնէ 1943 թուականին փոքրիկ Տէյվիտ Հէյլոքի` Կաղանդ պապային գրած նամակը: Ան հոն մոռցուած էր աւելի քան 70 տարիներէ ի վեր:
Իր ցանկին վրայ փոքրիկ Տէյվիտ շատ բաներ չէր խնդրած, պարզապէս բաներ, զորս ինք պէտք ունէր. պզտիկ թմբուկ մը, կաւիճի տուփ մը, պզտիկ զինուորներ եւ հնդիկներ, մուճակներ, մետաքսէ վզկապ մը եւ տուփ մը մատիտ:
Այս նամակին ընթերցումէն զգացուած` գործաւորը կ՛որոշէ գտնել անոր հեղինակը եւ վերջապէս անոր նուիրել ցանկին բոլոր նուէրները:
Արդէն 78 տարեկան Տէյվիտ Հէյլոք շատ յուզուած էր այս ազնիւ վերաբերումէն:
Հակառակ ասոր` ան սպասեց Կաղանդի օրը իր նուէրները բանալու համար:
Գիտէի՞ր, Թէ…
– Ֆիլիփփիններու մէջ գոյութիւն ունի պանանի քեչափ: Բ. Համաշխարհային պատերազմին ընթացքին լոլիկի պակաս կար. հետեւաբար մարդիկ լոլիկը փոխարինեցին պանանով: Այս պանանի քեչափը պատրաստուած է ճզմուած պանանով, շաքարով, քացախով եւ համեմներով:
– Մեր մարմնին մէջ ամէնէն զօրաւոր մկանը լեզուն է:
– Բուերը միակ թռչնազգիներն են, որոնք կրնան կապոյտ գոյնը տեսնել:
– Դլփինները մէկ աչքերնին բաց կը քնանան:
– Միացեալ Նահանգներու Նեպրասքա նահանգին մէջ արգիլուած է եկեղեցիին մէջ ձգռտալ (կազեր արտաքսել բերնէն) կամ փռնգտալ:
– Բեւեռային արջերը ձախլիկ են:
– Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան մէջ գոյութիւն ունին վեց պաշտօնական լեզուներ` անգլերէն, ֆրանսերէն, արաբերէն, չինարէն, ռուսերէն եւ սպաներէն:
– Այն ամիսները, որոնք կիրակի օր մը կը սկսին, միշտ «ուրբաթ 13» մը ունին:
– Լէոնարտօ տա Վինչի կրնար մէկ ձեռքով գրել եւ միաժամանակ միւս ձեռքով գծել:
Ժամանց
