Հայութեան երկու երրորդը այսօր կ՛ապրի սփիւռքի մէջ:
Վերջին տարիներուն, Միջին Արեւելքի քաղաքական իրավիճակին պատճառով երկրէ երկիր տեղափոխութիւններուն, տեղւոյն հայ գաղութներու թիւին նօսրացումին, անոր փոխարէն` արեւմտեան շարք մը երկիրներու մէջ գաղութներու թուային աճին, որոնց կողքին հայրենիքէն արտագաղթին պատճառով հայկական սփիւռքը յայտնուած է նոր իրավիճակի մէջ:
Ցաւօք պէտք է արձանագրել, որ հայ զանգուածներու հեռացումը Միջին Արեւելքէն պիտի զրկէ անոնց պատմական հայրենիքին մերձաւորութեան, աւանդապահ հայկական միջավայրի մէջ ապրելու հնարաւորութենէն. երբ այս շրջանի հայութենէն նկատառելի տարր մը կը հեռանայ եւ հոգեպէս թէ աշխարհագրականօրէն կ՛անջատուի իր պատմական հայրենիքին հարեւանութեան ապրող ու իր հայեացքն ու միտքը անոր յառած զանգուածէն, թէկուզ հարկադրաբար, թրքական հայասպան դաւն է, որ կրկին կը բանի: Միւս կողմէ` արեւմտեան ափեր ուղղուիլը, աւելի յարմարաւէտ ու ապահով կեանք որոնելու պատճառով, կը դժուարացնէ այդ զանգուածին գոյապայքարը որպէս հայ: Օտար ափերու մէջ համաշխարհայնացման, ձուլումի վտանգները տարուէ տարի առաւել մեծ ուժգնութեամբ կը սպառնան տուեալ շրջաններու հայութեան հայեցի գոյութեան: Այսուհանդերձ, ներկայ անխուսափելի կացութիւններու լոյսին տակ սփիւռքահայ զանգուածներու գոյութիւնը կրնայ վերածուիլ դրական գործօնի, եթէ գաղութներու վերակազմակերպման եւ ուժեղացման հեռանկարով ազգային ռազմավարութիւն մը կեանքի կոչուի:
Սփիւռքահայ իւրաքանչիւր համայնք, ներառեալ` Միջին Արեւելքի համայնքները, ըլլալով ուժեղ, գործունեայ եւ ազդեցիկ իր ապրած երկրին մէջ, հնարաւորութիւն ունի իր դրական ներդրումն ու նպաստը բերելու մեր ազգին ու հայրենիքին, նախ տուեալ երկրին մէջ Հայաստանին համար կարեւոր յենարան դառնալով, ապա նաեւ, ազգային պարտաւորութիւններ ստանձնող սերունդներու փաղանգներ հասցնելու պարագային, մնալով նկատառելի ուժ` իբրեւ հաւաքական ներդաշնակ կազմակերպութիւն, Հայ դատի հետապնդման գործօն դերակատար եւ իբրեւ Միացեալ Հայաստանի իրաւատէր:
Հայ քաղաքական միտքը լուսարձակի տակ պէտք է պահէ սփիւռքի հզօրացման հրամայականը` ե՛ւ աւանդական, ե՛ւ նոր սփիւռքներու մէջ հայ երիտասարդութիւնը կապուած պահելու ազգային ինքնութեան եւ հայութեան գոյապայքարին:
Սփիւռքեան համայնքներուն ազգային, քաղաքական եւ մշակութային արժէքներու եւ նպատակներու շուրջ կազմակերպումը, նորահաս սերունդներուն հայեցի դաստիարակութիւնը եւ տարբեր երկիրներու իրավիճակներուն մէջ անոնց անվտանգութեան ապահովումը ունին ազգային ռազմավարական նշանակութիւն:
Աւելի՛ն. սփիւռքեան համայնքներու փոխգործակցութեան կառոյցներու ստեղծումը, Հայաստան-սփիւռք կապերու առաւել ամրապնդումը ազգային միացեալ լինելութեան գաղափարը կը շեշտադրեն:
Սփիւռքը այդ լինելութեան կարեւոր կռուաններէն մէկն է, որուն պահպանման ուղղուած ճիգերը ժամանակակից իրավիճակներուն եւ պահանջներուն պէտք է համապատասխանեցնել:
Սփիւռքի պահպանման ջանքերուն զուգահեռ, Հայաստանի հզօրացման նպաստող համահայկական ճիգերը պիտի ծառայեն հայրենիքի մէջ կայանալու գաղափարի շեշտադրումին` սփիւռքահայ երիտասարդութեան մօտ արմատացնելով հայրենիք ներգաղթելու, հայկական արմատներուն կառչելու գիտակցութիւնը:
Հայ ժողովուրդի մնայուն օթեւանը հայրենիքն է վերջապէս, անկախ Հայաստանը` որպէս մէկ հատուածը ամբողջական հայութեամբ ամբողջական Հայաստանին:
Զ. Պ.
