ԷԼԻԶ ՇԱՐԱՊԽԱՆԵԱՆ
Նախորդ շաբաթ ներկայ եղանք երկու իրադարձութիւններու, որոնց ընթացքին պատւուեցան սփիւռքահայ երկու գրողներ, արձակագիր` Մովսէս Պչաքճեանը եւ բանաստեղծ Զահրատը:
Նոյեմբեր 3֊ի կէսօրին սփիւռքի նախարարութիւնը գրող Մովսէս Պչաքճեանը պատուեց շքանշանով մը: Մօտ 40 հոգի հաւաքուած էին սփիւռքի նախարարութեան սենեակներէն մէկուն մէջ, ձուաձեւ սեղանի մը շուրջ: Մուտք գործեց նախարար Հրանուշ Յակոբեանը եւ գրաւեց իր դիրքը սեղանին գլուխը: Ան խօսեցաւ Մովսէսի ուսուցչական, եկեղեցասիրական եւ գրական գործունէութեան մասին, դրուատեց զայն եւ ապա անոր յանձնեց Ուիլիըմ Սարոյեանի անուան նախարարութեան մետալը: Այս առթիւ խօսք առին` Մերուժան Տէր Գուլանեանը, Սուրէն Դանիէլեանը, Թորոս Թորանեանը, Մարգար Շարապխանեանը, Գրիգոր Ջանիկեանը, Վահագն Սարգսեանը եւ նախարարի տեղակալ Սերժ Սրապիոնեանը: Բոլորն ալ շնորհաւորեցին Մովսէսը եւ անդրադարձան անոր վաստակին եւ խրախուսեցին զայն, որ շարունակէ գրել: Աւարտին խօսք առաւ Մովսէսը, շնորհակալութիւն յայտնեց նախարարին եւ խոստովանեցաւ, որ որոշ ժամանակէ ի վեր դադրած էր գրելէ առողջական պատճառներով, սակայն հիմա աւելի լաւ կը զգայ եւ պատրաստ է կրկին ստեղծագործելու:
Կը զարմանամ, որ ոչ ոք կ՛անդրադառնայ Մովսէսի իւրայատուկ լեզուին եւ արտայայտչական ոճին, որ ըստ ինծի, իր ամէնէն յատկանշական առաւելութիւնն է…
Հաւաքէն ետք մտանք նախարարին աշխատասենեակը, որ փոքր թանգարանի մը տպաւորութիւնը կը ձգէ: Սփիւռքի տարածքին իր շրջագայութիւններու ընթացքին նախարարին ստացած յուշանուէրները դասաւորուած են պատերուն վրայ, սեղանիկներու վրայ եւ նոյնիսկ պատերուն տակ: Այս յուշանուէրներու աշխարհագրութիւնը այնքան այլազան է, որ ինքնաբերաբար կը տխրինք: Աշխարհի զանազան անկիւնները ծուարած հայերը, այսպէս թէ այնպէս, տակաւին կը կառչին իրենց ինքնութեան…
Նոյեմբերի 5֊ին Գրողներու միութեան տան մէջ տեղի ունեցաւ պոլսահայ յայտնի բանաստեղծ Զահրատի ծննդեան 90-ամեակին նուիրուած ձեռնարկ մը, մէկ տարի ուշացումով: Բանաստեղծի կնոջ` Անայիսի ներկայութիւնը ապահովելու համար եղած է այս ուշացումը: Յոբելեանը կազմակերպուած էր Գրողներու միութեան եւ սփիւռքի նախարարութեան կողմէ:
Ձեռնարկը տեղի ունեցաւ Գրողներու միութեան տան մեծ սրահին մէջ: Բեմին խորքը փակցուած Զահրատի նկարը մտածել կու տայ ինծի, որ իսկապէս վայելուչ եւ գեղադէմ եղած է ան:
Ձեռնարկը տեւեց երկուքուկէս ժամ: Ոմանք չսպասեցին անոր աւարտին` սրահը լքելու համար: Ափսոսացինք, որ մեր ժամանակակից բանաստեղծները, գրաքննադատներն ու մտաւորականները ներկայ չէին: Սրահը մեծ մասամբ լեցուած էր երիտասարդներով, հաւանաբար` բանասիրականի ուսանողներ: Զահրատը լայն ճանաչում ունի հոս եւ լաւ համբաւ կը վայելէ: Արդեօ՞ք Գրողներու միութենէն օտարացումով կարելի է բացատրել այս բացակայութիւնը: Միայն Պոլիսէն յատուկ այս առիթով եկած յայտնի ասմունքող Սիլվա Կոմիկեանի` Զահրատի բանաստեղծութիւններուն մեկնաբանութիւնը լսելու համար իսկ կ՛արժէր ներկայ ըլլալ: Ան թափանցած է բանաստեղծի գործին էութեան եւ պարզ ու հաղորդական ոճով կենդանացուց Զահրատի բանաստեղծութիւնները: Հանդիսավարը եւ գլխաւոր բանախօսը Գրողներու միութեան քարտուղար Պետրոս Տեմիրճեանն էր, որ արժեւորեց բանաստեղծին վաստակը եւ անդրադարձաւ անոր իւրայատկութիւններուն: Խօսք առին` Գրողներու միութեան նախագահ Էդուարդ Միլիտոնեանը, սփիւռքի նախարարի տեղակալ Սերժ Սրապիոնեանը, երաժշտահան Տիգրան Մանսուրեանը, գրող, թարգմանիչ Արեւշատ Աւագեանը, հալէպահայ գրող Թորոս Թորանեանը եւ գրականագէտ Սուրէն Դանիէլեանը:
Իր սրտի խօսքը ըսաւ նաեւ գրողին կինը` Անայիս Եալտըզճեանը, որ Պոլիսէն Երեւան ժամանած էր այս առիթով: Ամէն անգամ որ կը հանդիպիմ մահացած գրողի մը այրիին, որ իր կեանքի նպատակակէտը դարձուցած է իր հանգուցեալ ամուսնոյն ստեղծագործութիւնները միշտ կենդանի պահելը, կը յուզուիմ: Նման երեւոյթներ շատ են մեր ժամանակակից իրականութեան մէջ:
Մասնագէտ չեմ, բայց ինծի կը թուի, որ Զահրատ այն քիչերէն է եւ թերեւս միակը, որ յաջողեցաւ բանաստեղծական նոր շարժումները անցընել իր հոգիի եւ հայկական աւանդութեանց ու լեզուի բովէն եւ ստեղծեց ուրոյն վաստակ եւ աշխարհ: Հետեւաբար ան հետեւորդ չէ, այլ առաջնորդ` իր ընտրած ձեւին եւ բովանդակութեան մէջ: Այս առիթով կրկին կը հաղորդուինք իր բանաստեղծութիւններուն եւ իր խորունկ միտք բանիին հետ: Համացանցին վրայ կը գտնենք ասմունքողներու ամբողջ հոյլ մը, որ փորձած է մեկնաբանել Զահրատը:
