Ե՛ս, այս սուրբ սեղանի առջեւ ծունկի իջած` կ՛ուխտեմ, որ` կեանքս զոհեմ հայրենիքիս ազատութեան, որ` անաղարտ պահեմ սուրբ յեղափոխութիւնը, որ` բոլոր կանանց ու օրիորդներուն վերաբերուիմ իբր հարազատ մօր եւ քրոջ, որ` դաւաճանութեան մէջ չխնայեմ իմ հարազատներուս, որ` ազատութեան սուրբ ոգով դաստիարակեմ իմ զաւակներս, որ` եթէ շեղուիմ այս սուրբ ուխտէս, արիւնս հալալ լինի ընկերներուս:
ՍԵՐՈԲ ԱՂԲԻՒՐ
Դաշնակցութեան հիմնական պայմանը ապակեդրոնացման դրութիւնն է. ամէն կոմիտէ ազատ է իր տեղին մէջ բոլորովին անկախ գործելու… Կոմիտէն հաւաքական մարմին մըն է, որ կը ներկայացնէ իր շրջանի ամբողջ ընկերական կազմակերպութիւնը ու հաւաքական կարծիքը, որը բարձր է ամէն անհատականութենէ, եւ ամէն գործող պարտական է այդ ընդհանուր ձայնին ենթարկուիլ: Դաշնակցականներս աշխատած ենք ժողովուրդին մէջ այսպիսի գիտակցական վերաբերութիւն ստեղծել դէպի գործը:
ԲԱԲԳԷՆ ՍԻՒՆԻ
Զիս բերած են հոս կախելու` իբրեւ յեղափոխական. այո՛, ես յեղափոխական եմ, եւ մի՛ մոռնաք, անմիտներ, որ կը ներկայանամ կախաղանին առջեւ իբրեւ գաղափարի ներկայացուցիչ: Ի՜նչ, գաղափարն ալ կ՛ուզէք կախաղան հանել: Դուք զիս կախեցիք, բայց ի՞նչ պիտի ընէք այն հարիւրները, հազարները, որ պիտի ծնանին այս կախաղանները:
ՊԵՏՐՈՍ ՍԵՐԷՄՃԵԱՆ
Հա՛յ ժողովուրդ, անգութ է Եւրոպան, աւելի արիւնածարաւ է քան մեր դարաւոր ոսոխը, չհաւատաս նրան երբե՛ք: Մեր յոյսը պիտի լինի մեզ վրայ միայն եւ մեռնել սուրբ նպատակին համար: Այդ է միայն մեր փառքն ու պսակը: Րոպէն կրիտիկական է: Հասնիլ պատերազմի դաշտում, օգնել միմեանց, սփոփել իրար – մեր դիակները թող թշնամին գիրկընդխառն տեսնէ: Իսկ դուք, քոյրեր, սիրտ տուէք հայ երիտասարդին, վիրակապ հիւսեցէք ձեր մազերից, որ չաղտոտեն իրան անունն ու պատիւը:
ՀՐԱՅՐ-ԴԺՈԽՔ
Ես ասում եմ, որ ինքնապաշտպանութիւնը յանձնենք ժողովրդին, որովհետեւ դա յեղափոխական գործ չէ: Ի հարկէ Դաշնակցութիւնը ձեռնպահ չի մնայ, այլ որքան հնարաւոր է կ՛օգնէ, թէ՛ մարդով թէ այլ կերպ: Թող մեր ընկերները չանհանգստանան, թէ ուժը կ՛ընկնի մեր հակառակորդների ձեռքը: Ուր էլ որ դառնան, դարձեալ պիտի ընտրեն դաշնակցականներին, որովհետեւ միակ կուսակցութիւնը, որ կարող է այդ գործը տանել, Դաշնակցութիւնն է:
ԽԱՆԱՍՈՐԻ ՎԱՐԴԱՆ
ՀՅԴ 125-Ամեայ Ուղին`
125 Դրուագով
18- Հայկական Ազատամարտի ամէնէն խորունկ ծալքերէն մէկն է «Փոթորիկ»-ը, որ ՀՅԴ 2-րդ Ընդհ. ժողովի որոշումով եւ Քրիստափորի անմիջական ղեկավարութեամբ գործադրուեցաւ, մղելու համար հայ մեծահարուստները, որպէսզի առնուազն իրենց նիւթական պարտաւորութեանց տէր կանգնին` Երկրի հայութեան զինման գործին սատար կանգնելով: 1902-ին, այդ նպատակով, Քրիստափոր կ՛անցնի Կովկաս: Բռնի հանգանակութեան առաջին փորձը կը կատարուի Շուշի (Ղարաբաղ), միլիոնատէր Իսահակ Ժամհարեանի նկատմամբ, որ ոստիկանութեան կը մատնէ իրեն դիմողները: Քանի մը ամիս ետք, Մոսկուայի Հայոց եկեղեցւոյ բակին մէջ, խուռն բազմութեան մը ներկայութեան, Ժամհարեան գետին կը փռուի դաշնակցական ահաբեկիչ Մատթէոսի դաշոյնի հարուածներուն տակ: Այնուհետեւ «Փոթորիկ»-ը կը գործէ շուրջ տարի մը եւս` Կովկասի եւ Ռուսաստանի մեծ կեդրոններուն մէջ: Ունեւոր դասակարգի մեծագոյն մասը ակամայ հետեւեցաւ խոհականութեան ձայնին եւ, մերթ լրիւ, մերթ որոշ սակարկութիւններով, ընթացք տուաւ Դաշնակցութեան պահանջներուն:
19- Իր առաջին քայլերուն մէջ անգամ, Դաշնակցութիւնը հրապարակ իջաւ օսմանեան լուծը թօթափելու ելած ազատատենչ ժողովուրդներու հետ զինակցելու պատրաստակամութեամբ: Յատկապէս պալքանեան ժողովուրդներու ուղղութեամբ շատ ճիգ թափեց ՀՅԴ, յաճախ բախելով պատեհապաշտ մօտեցումներու: Մակեդոնական զինակցութիւնը ունեցաւ, վերջապէս, իր արիւնոտ սրբագործումը կռուի դաշտին վրայ: 1901 թուականի ամառը, Ադրիանապոլսոյ մօտերը տեղի ունեցաւ ճակատամարտ մը, զոր բուռ մը մակեդոնացիներ ու Դաշնակցութեան զինուորներ մղեցին թուրք զօրքին դէմ: ՀՅ Դաշնակցութեան հինաւուրց ու սիրուած կամաւորներէն` Պետրոս Սերէմճեան կը մասնակցէր այդ կռուին, գերի բռնուեցաւ եւ կախաղան բարձրացաւ` յանուն ճնշեալ ժողովուրդներու միասնական պայքարին:
20 1901-ի ամառը, Առաքելոց վանքի մէջ դաշնակցական ֆետայիներու երեք շաբթուան դիմադրութիւնը սեւեռած էր իր վրայ Դուրան-Բարձրաւանդակի բովանդակ հայութեան լարուած ուշադրութիւնը, սիրտ ներշնչելով անոր: Իսկապէս որ մեծ յաղթութիւն մըն էր այդ` յեղափոխականներուն համար: Ժողովուրդը նորէն սկսաւ երգել իր քաջերը, այլեւս չէր մտածեր օրթոտոքս դառնալու մասին եւ իր յոյսն ու հաւատը նորէն ուղղեց դէպի դիմադրական կորովը:
21 1900-ի սկիզբները, ՀՅԴ ցանցը ամրացնելէ ետք Կիլիկիոյ մէջ, Դաշնակցական գործիչները կը կազմակերպեն Խարբերդի, Երզնկայի եւ Արաբկիրի շրջանները:
22 1902-ի վաղ աշնան, Մենակի ջանքերով, բացումը կը կատարուի Երեւան – Խնուս – Սասուն անցման գիծին: Այդ անցքի իրագործման համար, Մենակ ծպտուած կ՛անցնի Բասէնի եւ Խնուսի շրջանները, իբր գիւղացի` քանի մը անգամ Սասուն կը հասնի եւ կատարեալ «վալադ» կը դառնայ: Անոր ցուցմունքներով` «Մրրիկ» խումբը անվտանգ Սասուն կը հասնի:
