«Առաջին լրատուական»-ի զրուցակիցն է Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան պատգամաւոր Արծուիկ Մինասեանը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարո՛ն Մինասեան, ընդամէնը 5 օր է մնացել Ազգային ժողովում սահմանադրական փոփոխութիւնների նախագծի քուէարկմանը: Ձեր բոլո՞ր առաջարկութիւններն են ընդունուել, եւ այդ նախագծին կողմ քուէարկելու համար չկա՞յ որեւէ տարաձայնութիւն:
ՊԱՏԱՍԱԽԱՆ.- Յաջորդ երկուշաբթի սահմանադրական փոփոխութիւնների յանձնաժողովի նախագահն Ազգային ժողովում ներկայացնելու է իրենց վերջնական դիրքորոշումը, եւ թէ որ առաջարկներն են իրացուել, ու նախագիծը դրուելու է քուէարկութեան: Մենք նախապէս յայտարարել էինք, որ մեր սկզբունքային առաջարկների մեծ մասն իրացուած է, աւելի՛ն, երեք սկզբունքային առաջարկներն էլ իրացուած են: Ներկայացրել ենք 28 առաջարկ, որից 80 տոկոսից աւելին իրացուելու է վերջնական տարբերակում: Հետեւաբար մենք կողմ կը լինենք նախագծի այս տարբերակին:
Հ.- Նախագծի առանձին դրոյթների վերաբերեալ բազմաթիւ մտահոգութիւններ են բարձրաձայնւում: Օրինակ` նախագծի 58-րդ յօդուածը, որի համաձայն, հնարաւոր է մարդուն զրկել սեփականութեան իրաւունքից առանց դատարանի որոշման: Դուք այս դրոյթի հետ կապուած խնդիր չէ՞ք տեսնում:
Պ.- Ցանկացած սեփականութիւն հարկադիր վերցնելու գործընթաց պէտք է իրականացուի դատարանի հսկողութեան ներքոյ: Սա նշանակում է, որ դատարանին չես կարող շրջանցել: Այլ բան է, թէ որքանով է համարժէք այդ փոխանցումը, որքանով է այն ծառայում պետութեան, հանրութեան գերակայ շահերին, եւ ինչպէս են արտայայտւում դրանք: Աւելի լաւ է, որ սա առաջին իսկ պահից գտնուի դատարանի ուշադրութեան կենտրոնում, քան թէ միայն մէկ դրուագով համարուի դատարանի ենթակայ հարց: Այդ տեսակէտից ես նահանջ չեմ տեսնում: Աւելի՛ն. կարծում եմ, որ սահմանադրական փոփոխութիւնների առաջարկուող սխեման շատ աւելի մեծ հնարաւորութիւն է տալիս, որ անձի սեփականութեան իրաւունքը կարող է պաշտպանուել թէ՛ մեկնաբանման հաստատութեան` թէ՛ դատարանի անմիջական մասնակցութեան եւ թէ՛ նաեւ առանձին դէպքերում քաղաքացու կամ անձի ուղղակի իր իրաւունքն իրացնելու պահանջի տեսանկիւնից, որովհետեւ սա մտնում է իրաւունքի գերակայութեան սկզբունքի մէջ: Իսկ այդ տեսակէտից որեւէ վարչական մարմին իրաւունք չունի իր ընթացակարգերով կամ իր կողմից ձեռնարկուած գործողութիւնների արդիւնքում անձին զրկել այս կարեւոր իրաւունքը իրացնելու հնարաւորութիւնից:
Հ.- Փորձագէտները, իրաւաբանները նշում են, որ այդ դրոյթը ներմուծւում է հանրային գերակայ շահ համարուող տարածքների նկատմամբ սեփականութեան իրաւունքից զրկելու գործընթացն առանց դատարանի որոշման իրականացնելու համար: Ինչպէս նաեւ` ճանապարհային երթեւեկութեան խախտումների դէպքում վարորդների սեփականութեան վրայ առանց դատարանի որոշման կալանք դնելու համար:
Պ.- Ես համակարծիք չեմ այդ վատատեսական բեմագրութիւնների հետ, որովհետեւ ոչ միայն սահմանադրական մի քանի կանոններ են դա արգելում, այլ այն, թէ ի սկզբանէ մտածել, որ չարամիտ վարքագիծ է դրւում այդ ամէնի մէջ, նշանակում է չհաւատալ նաեւ երկրի, պետութեան իրաւական համակարգին: Աւելի՛ն. կարծում եմ, որ թէ՛ իրաւական որոշակիութեան, թէ՛ համաչափութեան, եւ թէ՛ նաեւ պատշաճ վարչարարութեան սկզբունքները լիարժէք հնարաւորութիւն են տալիս աւելի պաշտպանուած սեփականութեան իրաւունք ունենալ:
Հ.- Մեր դատական համակարգը քաղաքական, նաեւ հանրային լայն շրջանակներում անկախ չի համարւում: Նման պայմաններում ինչպէ՞ս կարելի է յոյս ունենալ, թէ ոչ անկախ դատական համակարգը հարկ եղած դէպքում կը պաշտպանի մեր սեփականութեան իրաւունքը, եթէ այն սահմանադրութեամբ ամուր պաշտպանուած չէ:
Պ.- Մեր դատական համակարգը գործող սահմանադրութեամբ ունի ցածր անկախութեան աստիճան, մինչդեռ առաջարկուող փոփոխութեամբ նրա անկախութիւնն աւելի է մեծանում: Եւ սահմանադրական փոփոխութիւնները լրացուցիչ երաշխիք են, որ մենք կ՛ունենանք դատական համակարգ, որն իսկապէս կ՛ապահովի քաղաքացու իրաւունքի գերակայութեան սկզբունքի լիարժէք իրացումը, այլ ոչ թէ կը ծառայի այս կամ այն խմբաւորմանը կամ անձին: Պէտք է սահմանադրական փոփոխութիւնները դիտարկել ամբողջութեան մէջ, այլ ոչ թէ հատուածական մասով: Եթէ ամբողջութեան մէջ ենք դիտարկում, դա թոյլ է տալիս ասել, որ մենք անհամեմատ աւելի լաւ վիճակ կ’ունենանք, քան թէ այսօր է:
Հ.- «Վատատեսական բեմագրութիւններից» մէկն էլ այն է, որ այդ դրոյթը նաեւ հնարաւորութիւն է տալիս հարկային մուծումները չկատարելու դէպքում առանց դատարանի որոշման սահմանափակել տնտեսվարողների սեփականութեան իրաւունքը:
Պ.- Թէ՛ գործող սահմանադրութեամբ, թէ՛ փոփոխուած նախագծով դա չի դիտարկուել որպէս սեփականութիւնից զրկելու գործընթաց: Եւրոպական դատական նախադէպն էլ է ամրագրում, որ հարկային մուծումները, որոնք անհրաժեշտ են հանրութեան բարօրութեան համար, պէտք չէ դիտարկել այդ պարունակում: Ձեռնարկատիրական գործունէութեամբ զբաղուողը օրէնքով նախատեսուած չափով եւ կարգով պարտաւոր է վճարել հարկեր, տուրքեր եւ այլ պարտադիր վճարներ, բայց եթէ չի կատարում այդ պարտաւորութիւնները, ապա դրա ապահովման համար կիրառուող սահմանափակումը, այդ թւում` նաեւ գոյքի կամ դրամական միջոցների նկատմամբ, չի համարւում սեփականութեան իրաւունքի սահմանադրական խախտումներով սահմանափակում: Սա պէտք է տարբերել, եւ պէտք չէ թացը չորի հետ խառնել: Իսկ եթէ ձեռնարկատիրական գործունէութիւն իրականացնող անձը օրէնքից դուրս պարտաւորութեան տակ է մտնում պետութեան հանդէպ, արդեօ՞ք կարող են դրանով անձի սեփականութիւնը վերցնել կամ գանձել: Միանշանակ չեն կարող, եւ նախագիծն այս մեքանիզմը ապահովում է ու բացառում է:
Հ.- Անցած տարի Դաշնակցութիւնը Սահմանադրական դատարան էր դիմել հակասահմանադրական ճանաչելու մի օրէնքի դրոյթ, որը հնարաւոր էր դարձրել ճանապարհային երթեւեկութեան խախտումների դէպքում առանց դատարանի վճռի կալանք դնել վարորդի բանկային հաշիւների վրայ: Այդ երեւոյթը շարունակւում է նաեւ հիմա եւ այն համատարած բնոյթ ունի:
Պ.- Դա փայլուն օրինակ է, որը ցոյց է տալիս, որ գործող սահմանադրութեան ձեւակերպումները բացարձակապէս չեն պաշտպանում անձի սեփականութեան իրաւունքը, որովհետեւ մի քանի սկզբունքներ պարզապէս անտեսուած են: Այդ տեսակէտից սահմանադրական փոփոխութիւնները շատ աւելի լաւ լուծում են առաջարկում: Օրինակ` իւրաքանչիւր անձ լսուած լինելու իրաւունք ունի. սա նշանակում է, որ վարչական մարմինը` լինի ոստիկանութիւնը, ճանապարհային ոստիկանութիւնը կամ Դատական աքթերի հարկադիր կատարման ծառայութիւնը, իրաւունք չունի իրականացնել վարչական այնպիսի վարոյթ, որի արդիւնքում քաղաքացուն կը տուգանեն կամ նրա նկատմամբ կը կիրառեն պատասխանատուութեան միջոց առանց այդ քաղաքացու փաստարկները լսելու: Եւ եթէ քաղաքացին ներկայացնում է փաստարկներ, այս մարմինը պարտաւոր է հերքել դրանք կամ առնուազն հակառակը հիմնաւորել, յետոյ նոր կիրառել պատասխանատուութեան միջոց: Այս տեսակէտից առաջարկուող փոփոխութիւնների նախագիծը առաջընթաց ունի:
