Անէծք` Բռնակալները Երանութեամբ Յիշեցնողներուն

ՌԱԿԸՊ ԶԱՐԱՔՕԼՈՒ

Ողջո՜յն Ամսթերտամէն, «Գրողներու համաշխարհային միութեան» եւ «Համաշխարհային ապաստան քաղաքացիներու ցանց»-ի համատեղ կազմակերպութենէն` «Ստեղծարար դիմադրութիւն» համագումարէն: Եռօրեայ համագումարին զեկուցողները մեծ մասամբ Միջին Արեւելք կոչեալ դժոխքէն եկած գրողներ, բանաստեղծներ, լրագրողներ, երգիծանկարիչներ եւ շարժանկարիչներ են: Համագումարը կը կրէ «Հեքիաթներ` ազատութեան շէմէն» ենթախորագիրը:

Ինչպէս որ հայերու, ասորիներու, եզիտիներու, քիւրտերու երրորդ սերունդները վերստին կ՛ապրին ցեղասպանութեան սպառնալիքը եւ պարտադիր գաղթի իրողութիւնը, պաղեստինցի գրողներ, բանաստեղծներ կամ երաժիշտներու ալ երկրորդ սերունդը կրկին ինկած է գաղթի ճամբան:

Ցնցիչ են անոնցմէ Ղայեատ Ալմատունի հետեւեալ խօսքերը. «Ինչպէս որ հրեաները 2000 տարի անց չեն մոռցած իրենց կորուսեալ հայրենիքը, մենք ալ չենք մոռնար մեր հայրենիքը` Պաղեստինը»: Ան Դամասկոսէն է: Այժմ կ՛ապրի Սթոքհոլմ: Երեք

ինքնութիւններ կը կրէ` Շուէտ, Պաղեստին եւ Սուրիա: «Ամէն մէկուն համար տարբեր ընկալում մըն եմ: Ոմանց համար պաղեստինցի սուրիացի մը, ոմանց համար շուէտացի սուրիացի մը եւ ուրիշներու համար ալ` պաղեստինցի շուէտացի մը»:

Միթէ՞ օր մը պիտի յաջողի Իթաքա դառնալ: Բայց այս գրողներուն վերադարձած Պաղտատը, Հալէպը, Տամասկոսը, Մուսուլը երբեք այն նոյն քաղաքները պիտի չըլլան այնպէս, ինչպէս որ թողած էին: Այսօր ո՞վ կը յիշէ 1941-ին հալածուած եւ աքսորուած Պաղտատի պատմական հրեաները: Բայց անոնք տակաւին Իսրայէլի մէջ կը շարունակեն պատմական Պաղտատը ապրիլ:

Հայերը, յոյները, ասորիներն ալ երբեք պիտի չմոռնան իրենց հայրենիքը: 100-ամեակի յիշատակումը այս հաստատումի վառ ապացոյցն է:

Կը յիշեմ վարպետիս` Սարգիս Չերքեզեանին խօսքը` «Աշխարհը բոլորիս կը բաւէ»:

Պաղեստինն ու Իսրայէլը Հին Կտակարանէն այս կողմ գոյութիւն ունեցող իրողութիւն են: Ի՞նչ արգելք կայ միասնաբար յարատեւելու: Փոքրիկ հողատարածքի մը համար սեփականութեան այս պայքարը դեռ որքա՞ն պիտի շարունակուի:

Սուրիացի բանաստեղծ Ֆարաժ Պայրաքտար ալ պաղեստինցի է: Իրեն հետ առաջին անգամ Շանար Եուրտաթափանի կազմակերպած «Միտքի ազատութեան միջազգային հանդիպում»-ի ծրագիրով Պոլսոյ մէջ ծանօթացած էի: Մեր ճանապարհները այս անգամ խաչաձեւուեցան Սթոքհոլմի մէջ: Ինչպէս որ հոն հանդիպած էի վաղեմի բարեկամիս` Մեհտի Զայնային:

Միջին Արեւելքի մարդոց ճանապարհները կա՛մ գերեզմանատան, կա՛մ ալ աքսորին մէջ է, որ կը խաչաձեւուին:

Եթէ փորձեմ «Ֆարաժ Սուրիոյ մէջ 14 տարի բանտ պառկած է» ըսել, իսկոյն կը ճշդէ` «13.5 տարի էր» ըսելով: Ան մեծ բանաստեղծ է: Կը հետեւի Նազըմի, Եղիշէ Չարենցի, Մայաքովսքիի, Ներուտայի, Արակոնի, Ճիկերխունի ճանապարհին:

Հաֆըզ Ասատի բանտերէն, մուխապարաթի հարցաքննութեան խցիկներէն վերապրիլը հրաշք ըլլալու է: Երեք եղբայրներ են: Ֆարաժը համայնավար է: Փոքր եղբայրը Իսլամ եղբայրներուն կ՛անդամակցի, իսկ վերջինը` ոչ մէկ խմբակցութեան: Եւ այդ վերջինը չէ լքած իր գիւղը, թերեւս ալ հոն կը մեռնի եւ թաղման իսկ չ՛արժանանար: Ան ալ իր ծննդավայրի` Հոմսի կարօտով կը տառապի: Կրկին կը յիշեմ Քաւաֆիսի «Իթաքա» բանաստեղծութիւնը:

Անոր քաղաքն ալ Հոմսն է: Սա Ասատին գետնի հաւասար փլած քաղաքը: Սատտամն ալ իր ծննդավայր Թիքրիթը գետնին չէ՞ր հաւասարեցուցած:

Տիտանները միշտ սիրած են քաղաքները գետնին հաւասարեցնել: Թիմուրէն առաջ ալ այդպէս էր: Կարթագէնը ո՞վ աւերեց: Հապա՞ Վանը, Խարբերդը: Լճէն անհամար անգամներ քիւրտերու, հայերու, նեստորականներու, ասորիներու կողմէ չէ՞ր աւերուած:

Տիտանները ո՛չ ազգութիւն ունին, ո՛չ կրօն, ո՛չ հաւատք եւ ո՛չ ալ երազ:

Իրաքցի գրող Քանան Մաքիայի դեռ Սատտամի իշխանութեան օրերուն գրի առած «Սարսափի Հանրապետութիւն»-ը ե՞րբ թրքերէնի-քրտերէնի պիտի թարգմանուի:

Քեմալական Թուրքիայէն դէպի իսլամական հանրապետութիւն յեղաշրջել փորձած երկրիս ժողովուրդը այդ գիրքը կարդալով` կրնայ լուսաբանուիլ:

Ինչո՞ւ երկրիս մէջ սարսափը կը տիրէ դարձեալ: Ինչո՞ւ երկրիս հրատարակիչը նիւեորքեան պեստ սելըրներու շուկային կը հետեւի, բայց կ՛անտեսէ արաբ կամ պարսիկ գրողները: Ե՞րբ պիտի թարգմանեն Քանան Մաքիան:

«Արաբական գարուն»-ը գողցուեցաւ քաղաքականացած իսլամութեան կողմէ: Ափսո՜ս, գարունը վայրագ ձմեռի վերածուեցաւ:

Հազա՛ր անէծք անոնց, որոնց պատճառով մարդիկ երանութեամբ կը յիշեն Ասատի, Սատտամի, Քազզաֆիի, Մուպարաքի եւ շահի իշխանութեան օրերը: