ԳԷՈՐԳ ՊԵՏԻԿԵԱՆ
Պատմութեան անցած են անցեալ ապրիլի 24-ն ու իր` հայոց ցեղասպանութեան յիշատակին ոգեկոչման աշխատարած հայութեամբ մեր վառած 100-րդ մոմը: Նոյնպէս պատմական դարձած են աշխարհի հրապարակներուն վրայ արդարութեան եւ պահանջատիրութեան մեր կատարած բոլոր ցոյցերը: Վերջ գտած են նաեւ հայ եւ օտար դէմքերու 20-րդ դարու մեծ ոճիրի մասին արտասանած ճառերը, խունկով ու աղօթքով մեր մատուցած հոգեհանգստեան արարողութիւններն ու ջահերով հաստատակամ մեր քայլարշաւները:
Աւելի՛ն. հայրենի եւ սփիւռքի տարածքին գտնուող յուշահամալիրներու եւ յուշակոթողներու նուիրուած ծաղկեպսակներու միլիոնաւոր ծաղիկներն ու մեխակները արդէն շատոնց թառամած են: Բայց այս բոլորով հանդերձ, հպարտօրէն կրնանք ըսել, թէ մեզի ժառանգ ինկած աւանդն ու պատգամը գիտակցօրէն յարգելով` կրկին անգամ պողպատած ենք մեր հոգիներուն մէջ, համայն աշխարհին պարզելով, թէ մեր պայքարի զէնքը մեր ոգին է եւ ապրելու կամքը:
Բայց… ի՞նչ կրնանք ընել, եթէ արդարութիւնը այս տարի եւս մեզի չհասաւ: Թէեւ մեր բողոքները, քայլարշաւներն ու ցոյցերը աշխարհի կոյր ու քնաթաթախ էութիւնը ցնցեցին, բայց տակաւին Ցեղասպանութիւնը մնաց իբրեւ վէրք մը մարդկային խղճմտանքին մէջ: Բայց եւ այնպէս այս վէրքը կրնայ սպիանալ միայն արդար հատուցումովը մեր ժողովուրդի բոլոր պահանջներուն:
Եւ վերջապէս, հաւատալով հանդերձ, որ օր մը ուշ կամ կանուխ արդարութիւնը պիտի յաղթանակէ, 2015-ի ապրիլին մեր անցեալը մեր ներկային մէջ ապրեցուցինք ճակատաբաց: Մնացեալը դուք գիտէք արդէն, անոնց շարունակութիւնը միայն կրկնութիւններ պիտի ըլլան: Պրաւօ՛:
Ահա այս բոլորէն շաբաթներ ետք անձնապէս կը փորձեմ նոր գալիք ապրիլներու մասին մտածել, որովհետեւ ապրիլ ամիսը մեզի համար ուղենիշ ըլլալու կողքին, դարձակէտ ալ է:
Ու հակառակ այս երեւոյթներուն, այս տարի գարունը կամ անոր ապրիլ ամիսը տարբեր փչելով մեր աշխարհի յիշողութեան ծալքերուն վրայ` դարձաւ «հայկական ամիս» ու այս մակդիրով ալ, ուզեն կամ չուզեն, մտաւ համաշխարհային քաղաքականութեան մէջ:
Ապրիլ ամիս` հայկական ամիս: Միտքս պարզեմ իբրեւ առաջին մեծ նախաձեռնող, պատիւ իրեն, Հռոմի սրբազան պապը ապրիլի 12-ին Վատիկանի Սուրբ Պետրոս տաճարին մէջ ոչ միայն պատմական պատարագ մատուցեց, այլեւ իբրեւ Կաթոլիկ եկեղեցւոյ քահանայապետ` իր քարոզ-ուղերձին մէջ յստակօրէն յիշեց եւ շեշտեց 20-րդ դարու առաջին ցեղասպանութիւնը` Հայոց ցեղասպանութիւնը, զայն որակելով իբրեւ 20-րդ դարու առաջին աննախադէպ ողբերգութիւնը: Եւ ապա, նոյն ապրիլին, Ցեղասպանութեան նուիրուած զանազան ազգային եւ միջազգային գիտաժողովներ տեղի ունեցան:
Իսկ աւելի՛ն. պատմական այս յիշատակարանի 100-րդ օրուան նախօրեակին, հայրենի Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիրին մէջ իրենց յարգանքի տուրք մատուցելու նպատակով Հայաստան ժամանած աշխարհի չորս նախագահները`Ռուսիոյ, Ֆրանսայի, Սերպիոյ եւ Կիպրոսի, ինչպէս նաեւ բազմաթիւ օտար երկիրներու պաշտօնական պատուիրակները իրենց ելոյթներով հանդէս գալով` այս միջոցառումը դարձուցին կրկին անգամ պատմական:
Իրականութիւն է, որ Հայաստան այսօր ունի հին ու նոր դաշնակիցներ: Այսպէս, Միացեալ Նահանգներու, Եւրոպայի, Ռուսիոյ շարքին կանգնած է նաեւ իբրեւ հոգեւոր միասնութեան վկայ, Կաթոլիկ եկեղեցին: Այս վերջինը դարձեալ պատիւ իրեն, շնորհիւ իր սրբազան քահանայապետին` մեր սուրբերէն Սուրբ Գրիգոր Նարեկացին հռչակեց Տիեզերական եկեղեցւոյ վարդապետ: Այս ինքնին արդէն մեծ եւ կարեւոր նշանակութիւն եւ միաժամանակ գործօն է մեր ժողովուրդի մղած պայքարի դաշտին վրայ:
Անշուշտ այս բոլորը կ՛ապացուցեն, որ Հայկական հարցը արդէն իսկ վերադարձած է Եւրոպայի օրակարգի վրայ: Միւս կողմէ, կը կարծեմ, որ քաղաքական կեանքի մէջ, միշտ պէտք է նկատի ունենալ եւ հաշուի առնել աշխարհակարգին պարտադրուած խաղի օրէնքները:
Այսպէս, 1915-ին, երբ մեր ժողովուրդին դէմ կը գործադրուէր մեծ ոճիրը, անդին` 1921-ին կը կնքուէր Լենին-Աթաթուրք համագործակցութեան դաշինքը: Մէկ խօսքով` ռուս-թրքական պայմանագիրը, որ մինչեւ օրս «ուժի» մէջ է:
Նաեւ` ի մտի ունենալու, որ ներկայիս աշխարհի մեծերը Թուրքիոյ վստահած են կարեւոր դեր` Միջին Արեւելքի մէջ: Այս մէկը գաղտնիք մը չէ երբեք: Բացայայտ է եւ տեսանելի է: Թուրքիա հաստատապէս կ՛ուզէ ղեկավարել իսլամ աշխարհը: Նկատի պէտք է ունենալ նաեւ նոյն տարաշրջանի անվտանգութեան փոփոխութեան հարցը, քիւրտերու իրավիճակն ու նոր երկիր մը ունենալու մարմաջը, Իրանի ու Սէուտական Արաբիոյ քաղաքական «ախորժակները» կամ, այսպէս կոչուած, նորօսմանեան պետութիւն մը` ընդդէմ պարսկականին եւ արաբականին:
Յիշենք նաեւ, որ նախագահներ Փութինն ու Հոլանտը Ծիծեռնակաբերդի փէշերուն իրենց պատմական ճառերուն մէջ իբրեւ մեր մեծ ողբերգութեան, յանցագործի` երբեք թուրք անունը չյիշեցին: Միւս կողմէ ալ Գերմանիոյ խորհրդարանը, Անգլիոյ կառավարութիւնը եւ Միացեալ Նահանգներու վարչամեքենան առաժմ կը ձգձգեն մեր հարցը պաշտօնապէս ճանչնալու օրակարգը, որովհետեւ իրենց արտաքին շահերը այդպէս կը պահանջեն:
Կը կարծեմ, որ թէեւ բոլորն ալ կը գիտակցին, որ Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումը ուշ կամ կանուխ պիտի հասնի, բայց հիմա, այս օրերուն այնպէս կ՛երեւի, թէ տակաւին այս մէկը իրենց օրակարգի նիւթը չէ:
Ահա թէ ինչո՛ւ եւ ինչպէ՛ս մեր ազգային ողբերգութիւնը ճանչնալու հարցը վերածուած է քաղաքական առուծախի: Այս եւ նման որդեգրումներով է, որ պէտք եղած ժամանակ Ուաշինկթըն, Փարիզ, Մոսկուա, Լոնտոն կամ Պերլին իրենց շահերէն մեկնած, ճնշում կրնան բանեցնել Թուրքիոյ վրայ:
Բայց ինչ որ ալ ըլլան քաղաքական մեծ ու փոքր խաղերը, գիտնալով հանդերձ, որ մենք ո՛չ ծով ունինք եւ ո՛չ ալ նաւթահորեր, բայց 2015-ի ապրիլ 24-ին ազգովին համայն աշխարհին ոչ միայն փաստեցինք, այլ նաեւ հաստատեցինք, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը պատմական անցեալ մը չէ, արդէն աշխարհի կէսը գրեթէ զայն ճանչցած է իբրեւ մեր ժողովուրդի իրաւունքն ու վիշտը:
Անշուշտ այս ճանաչման ճանապարհի շարունակումը կախեալ է մեզմէ, մեր հաւատքէն եւ մեր գործելու եղանակէն, եւ որպէսզի ապագայ նոր սերունդը չմսի մեր վառած մոմերու բոցերը պահելու անհրաժեշտութենէն:
Բայց ինծի համար էականը կը մնայ ամէն տարի ապրիլ ամիսը «հայկական ամիս» դարձնել ու պահելն է: Մնացեալը դարձեալ կրկնութիւն պիտի ըլլայ, դուք արդէն գիտէք, ձեր ճիտին պարտքն է:
