Ս. ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ
Եթէ աշխարհը մոռցած էր, կամ կը փորձէ անտեսումի տալ Թուրքիոյ ոճրային ուղեղը արտացոլացնող տգեղ դէմքը, Թուրքիոյ պետական վարիչները, նախագահով, նախարարներով, պետական այլ դէմքերով ու «մտաւորական»-ներով, վերջին շաբաթներուն բազմաթիւ առիթներ ունեցան իրենց իսկական դիմագիծը ցուցադրելու աշխարհին: Զայն չտեսնելու համար, պէտք է ըլլալ կոյր, տկարամիտ, կամ… վարագոյրին ետին կանգնած մեղսակից:
100-ամեայ պատմական ճշմարտութեան մը` Ցեղասպանութեան մասին հաստատում ընող պապը, Եւրոպական խորհրդարանն ու այլ բեմեր արժանացան Թուրքիոյ սպառնալիքներուն: Հաւանաբար թուրք պետական մարդիկը պահ մը մինչեւ իսկ մտածեցին պապին յիշեցնել տխրահռչակ Մեհմետ Ալի Աղճա անունը: Ի վերջոյ, թուրք պետութեան ոճրածին տրամաբանութիւնը նման բաներէ չի խորշիր:
Աշխարհը, եթէ յիշողութեան տկարութեան ախտէ չի տառապիր, հաւանաբար կրնայ վերյիշել, թէ Թուրքիոյ նախկին վարչապետներ ու զինուորական հրամանատարներ ինչպիսի՜ հակազդեցութիւններ ունեցած են, յաճախ` ծիծաղելի ըլլալու գնով, ամէն անգամ, որ երկիր մը կամ միջազգային համախմբում մը յարած է Ցեղասպանութիւնը յուշող ճշմարտութեան լոյսին: Դիւանագիտական ներկայացուցիչի տուն դարձը կամ առեւտրական-զինուորական գործակցութեան խզման սպառնալիքները (չմոռնանք նաեւ օրուան վարչապետ Էճեւիտի` «Ռընօ» ինքնաշարժէն հրաժարելու պատմակա՜ն որոշումը) թաքուն ծիծաղներ տարածած են Ֆրանսայէն մինչեւ եւրոպական այլ երկիրներ, կտրած են ովկիանոսներ, իբրեւ թէ պատանդ բռնելով Ուաշինկթընն ու անոր մէկ քանի դաշնակիցները: Վաղը, Ա. Աշխարհամարտի օրերու գլխաւոր դաշնակիցը` Գերմանիան ալ կրնայ թիրախ դառնալ…
Եթէ Թուրքիա ծիծաղելի դառնալու մէջ օգնութեան պէտք չունի, այլ կրնայ առանձինն գլուխ հանել այդ «սխրագործութիւնը», անդին, ան սկսած է ծիծաղելիութեամբ վարակել իր կարգ մը բարեկամները: Նորագոյն առիթը` Կալիփոլիի ճակատամարտին ոգեկոչումը 24 ապրիլին կատարելու որոշումն էր, որ Թուրքիոյ չափ, նոյնիսկ իրմէ աւելի՛ ծիծաղելի դարձուց քանի մը երկիրներ: Երբեմնի հզօ՜ր Անգլիոյ ժողովուրդը ինչպէ՞ս կը հանդուրժէ, որ իր կայսրութեան խորհրդանիշը հանդիսացող անձնաւորութիւն մը մասնակից դառնայ ժամանակաւոր յաղթանակ մը ոգեկոչելու Թուրքիոյ նախաձեռնութեան, երբ նոյն այդ ճակատամարտը աղէտալի եղած է Անգլիոյ ու դաշնակիցներուն համար: Հաւանաբար հեքիաթագիրը անգլիացի թագակիր մը ի մտի ունէր, երբ կը գրէր իր մերկութիւնը չտեսնող թագաւորի մը մասին…
Մէկ բան յստակ է. մեր երթը նոր յաղթանակներ կ՛արձանագրէ Ցեղասպանութեան 100-ամեակին, իսկ Թուրքիա կ՛ենթարկուի աղաղակող պարտութիւններու եւ դատապարտանքի: «Հիւանդ մարդ»-ուն այսօրուան ժառանգորդները չեն կրնար խուասափիլ չեքմէյթէն, որովհետեւ անոնց ոճիրներուն կրկնութիւնները` Միջին Արեւելքի տարածքին, հաւասարապէս պիտի քողազերծէ Թուրքիոյ պետութեան տգեղ դիմագիծը:
Ու մենք ճիգ պիտի չխնայենք այդ բացայայտումը կատարելու համար:
