ՎԱՉԷ ԾԱՏՈՒՐԵԱՆ
Ամրան պայծառ առաւօտ էր: Բարձրացայ Պիքֆայա ու հանդիպեցայ դպրեվանքի տեսուչին` հայր Թորգոմին: Մեր հանդիպումը հետաքրքրական էր ու հաճելի, իսկ առաջարկը շատ յստակ` դասաւանդել իմաստասիրութիւն դպրեվանքի մէջ:
Ինչպէ՞ս կարելի պիտի ըլլար դասաւանդել վերոնշեալ նիւթը, երբ շատ լաւ գիտէի, թէ այս նիւթը տասնեակ տարիներով Արտաւազդ սրբազանը աստուածահաճոյ ձեւով փոխանցած էր դպիրներուն ու յատկապէս ընծայարանականներուն: Յաւակնութիւնն իսկ պէտք չէ ունենալ փոխարինելու համար այնպիսի անձնաւորութիւն մը, որ Շահան Պէրպէրեանի նօթերը արտատպելով` վերածած էր դասագիրքի ու մեծ հաճոյքով կը դասաւանդէր աշակերտներուն: Ինծի համար պարտականութիւնը ա՛լ աւելի կը ծանրանար իբրեւ Հայ Ճեմարանի շրջանաւարտ, որ կեանքը անցուցած է աշխարհիկ դպրոցի մը մէջ, Լեւոն Շանթի յստակ մանկավարժական սկզբունքներով:
Դպրեվանքը ինծի համար այն «հեռու» ու «բարձր գագաթներու» վրայ հիմնուած սրբավայրն է, ուր կը կերտուին մեր աբեղաները, մեր սարկաւագները, մեր վարդապետներն ու քահանաները` հասնելով մինչեւ սրբազան հայրերուն ու վեհափառ հայրապետին:
Այսպէս էր 85 տարիներ առաջ ու տակաւին այսպէս է մինչեւ այսօր: Այնուամենայնիւ, ինծի համար տակաւին դժուար էր պատկերացնել համադրումը` աստուածաբանութեան եւ իմաստասիրութեան: Ի՞նչ ըսել սաներուն ու դպիրներուն: Ո՞րն է ճշմարտութեան ուղին: Ընտրել բանականութիւ՞նը, թէ՞ հաւատքը: Հաւատալ րենական ստեղծագործութեա՞ն, թէ՞ գիտական «Պիկ Պանկ»-ի տեսութեան… հարցումներ ու հարցադրումներ, որոնք կը չարչրկեն իմաստասիրութեան ուսուցիչը, երբ դէմ յանդիման կու գայ սարկաւագներուն` սեւ սքեմներով, քոլարը իրենց վզին:
Կացութիւնը ա՛լ աւելի կը բարդանայ, երբ դպրեվանքի մէջ կը խօսինք հայ փիլիսոփայութեան պատմութեան մասին, մանաւանդ որ հայ իմաստասէրներն ու փիլիսոփաները, նոյնինքն Եզնիկ Կողբացիներն ու Եղիշէները, Մովսէս Խորենացիներն ու Գրիգոր Նարեկացիներն են` Դաւիթ Անյաղթի կողքին: Այսուհանդերձ…ընդունեցի առաջարկը: Ընդունեցի դասաւանդել դպրեվանքէն ներս, որովհետեւ քաջ գիտեմ, որ մեր եկեղեցին չի նմանիր որեւէ այլ համայնքի կամ ազգի պատկանող եկեղեցիներուն: Մեր եկեղեցիին պատմութիւնը իւրայատուկ է ու տարբեր, այն իմաստով, որ անիկա տեղ մը կը նոյնանայ Հայ դատի պատմութեան հետ` սկսելով Եղիշէէն, հասնելով մինչեւ Խրիմեան Հայրիկ ու Գարեգին Յովսէփեանց:
Դպրեվանքը կղերականներ պատրաստող սոսկ վարժարան մը չէ, այլ` հայ կրօնաւորներ կերտող սրբավայր ու դարբնոց, ուր Հայ եկեղեցւոյ պատմութեան կողքին, մեր ուսանողները կը սորվին հայ մշակոյթ, հայոց պատմութիւն, գրաբար, մատենագրութիւն, կ՛երգեն մեր հոգեպարար շարականները ու կը կազմաւորուին որպէս հայ հոգեւորականներ, որոնք Հայ դատի արդար հատուցումը կը պահանջեն ու կը լծուին հայկական արժէքներն ու աւանդութիւնները տարածելու հայրենակերտ աշխատանքին:
Այս էական սկզբունքներէն մեկենելով` ընդունեցի վերցնել ինծի նետուած ձեռնոցը եւ խոր համոզումով ու հասատ քայլերով մուտք գործեցի դպրեվանք`իբրեւ իմաստասիրութեան ուսուցիչ:
Գեղեցիկ զուգադիպութեամբ մը այս տարի թէ՛ Հայ Ճեմարանը եւ թէ՛ դպրեվանքը պիտի նշեն իրենց հիմնադրութեան 85-ամեակը: Մէկ կողմէ` աշխարհիկ դպրոցը, միւս կողմէ` հոգեւորականներ պատրաստող դպրեվանքը կը քալեն կողք կողքի, ինչպէս` աստուածաբանութիւնն ու իմաստասիրութիւնը:
ՎԱՉԷ ԾԱՏՈՒՐԵԱՆ
Իմաստասիրութեան դասախօս
Դպրեվանքէն ներս