ԼԵՒՈՆ ՄԿՐՏՉԵԱՆ
Հայաստանի Հանրապետութեան 24 տարիները մեր սերնդի համար անցան ակնթարթի նման: Արցախեան ազատագրական պատերազմ, յաղթանակած անկախութիւն, Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան պետականաշինութեան դժուար տասնամեակներ, ներքին եւ արտաքին ամենաբարդ եւ յաճախ ողբերգական հանգուցալուծումներ: Այս փոթորկուն ժամանակաշրջանում միախառնւում են փոքր ձեռքբերումներն ու փայլուն նուաճումները, ընթացիկ եւ անցողիկ ձախողումներն ու դժուարութիւնները երբեմն թւում են անդառնալի կորուստներ, իսկ ռազմավարական ձեռքբերումները, պետութեան զարգացման, դէպի ապագայ ուղղուած շատ քայլեր երբեմն աննկատ են մնում:
Վստահաբար, տասնամեակներ անց պատմութիւնն ամէն ինչ իր տեղը կը դնի, կը գնահատի իրական նուաճումները, կ՛ամփոփի 1980-ականներից մինչեւ 2020-30-ական թուականներին գործած սերնդի ներդրումը մեր հազարամեայ պատմութեան մէջ: Հաւատանք, որ այդ ամփոփումը լինելու է հայ ժողովրդի յաղթանակի ամրագրմամբ: Մենք ուղղակի պարտաւոր ենք փոխել մեր պատմութեան ընթացքը եւ մեզ յաջորդող սերունդներին թողնել աւելի լաւ իրավիճակ, քան ստացել ենք մեր հայրերից: Հայաստանի ինքնիշխան եւ ինքնաբաւ հանրապետութիւն, յաղթանակած եւ միջազգային ճանաչման հասած Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւն, հայաբնակ եւ անկաշկանդ զարգացող Ջաւախք, Մեծ երազի եւ գործնական հայրենաշինութեան տեսիլքի շուրջ համախմբուած սփիւռքի եւ հայրենիքի հայութիւն, շարունակական պայքարի, հատուցման եւ կորուստների վերականգնման համար գործելու պատրաստ ժողովուրդ… ահա այն իրական արդիւնքները, որ մենք կարող ենք ժառանգել մեզ փոխարինողներին: Բնականաբար, այս տեսլականի ճանապարհին ունեցել ենք եւ ունենք ձախողումներ, նահանջներ: Անկախ պետականութեան կառուցումը դժուար խնդիր է: Նախ հարկաւոր է անկախութեան, համազգային շահի գերադասութեան, ներհայկական արդարութեան հաստատման անհրաժեշտութիւնը հասցնել իւրաքանչիւրիս գիտակցութեանը, արմատապէս փոխելով մեր աշխարհընկալման եւ կենսագործունէութեան շատ կարծրատիպեր:
Այս երկար ճանապարհին, հարկ է ըստ արժանուոյն գնահատել հայոց վերջին տասնամեակների պատմութեան մի շարք ուղենշանային ձեռքբերումները: Նուաճումներ, որոնք ունեն հիմնարար նշանակութիւն դէպի ապագայ մեր ժողովրդի երթի համար:
Առաջին. Մեր պետականութիւնը ձեւաւորուեց ինքնավստահ եւ սեփական ուժին հաւատացող ժողովրդի համազգային պայքարով եւ ազատագրական պատերազմով: Յաղթանակած ազգը ընդունեց անկախութեան հռչակագիր, որում յստակ կերպով ամրագրեց կամքը ոչ միայն կառուցելու պետականութիւն, այլ կերտելու աշխարհասփիւռ հայութեան երազի երկիրը: Հայաստանի Հանրապետութիւնը, ինչպէս 20-րդ դարի սկզբին առաջին հանրապետութիւնը, տէր էր կանգնում հայ ժողովրդի ազգային ամբողջական նպատակների իրականացմանը:
Երկրորդ. Այս ուղին շաղախող յաջորդ մեծ ձեռքբերումը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան հռչակումն ու կայացումն էր: Արցախը դարձաւ հայոց յաղթանակի խորհրդանիշը: Հարիւրամեակներ անց մենք ազատագրեցինք մեր հայրենիքի հպարտ մի հատուած եւ դա արմատապէս փոխեց ջարդուած եւ գաղթական ժողովրդի հոգեվիճակը մեր մէջ:
Երրորդ. Համահայկական միաւորիչ միւս հզօր գործօնը Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին քաղաքականութեան օրակարգ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման համար մղուող պայքարի ներառումն էր: Սփիւռքահայութեան` Հայ դատի հետապնդման տասնամեակների անձնազոհ պայքարը նոր որակ եւ իմաստ էր ստանում այս քայլով: Հայրենիք-սփիւռք միասնութեան համար խիստ կարեւոր եւ սկզբունքային որոշումը հսկայական ջանքեր եւ կամք պահանջեց հայ քաղաքական մշակոյթից:
Եւ ընդամէնը մի քանի օր առաջ, 2015 թուականի Ապրիլի 24-ի նախաշեմին, տեղի ունեցաւ մեր կարծիքով վերը թուարկած հիմնարար ձեռքբերումներն ինչ-որ իմաստով հանրագումարի բերող իրադարձութիւն` ընդունուեց Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի Համահայկական հռչակագիրը: Այն իր բովանդակութեամբ, ընդունման ձեւով եւ սկզբունքներով կոչուած է պատմական նշանակութիւն ունենալ հայ ժողովրդի համար:
Համընդգրկուն եւ հաւասարակշռուած նման փաստաթղթի ընդունումն ունի ներազգային ու արտաքին քաղաքական մեծ ազդեցութիւն եւ եւս մէկ վկայութիւնն է կայացած համահայկական միասնականութեան: Պէտք է ի հարկէ արժանին մատուցել Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին, ազգային եւ պետական իշխանութիւնների, կուսակցութիւնների ներկայացուցիչներին ներկայ քաղաքական խիստ բարդ իրավիճակում դրսեւորած ազգային կամքի համար: Եթէ փորձենք գնահատել Հռչակագրի բովանդակութիւնն ապա այն կարելի է արժեւորել մի քանի հարթութիւններում.
ա.- Աշխարընկալման առումով
Հայ ժողովուրդը հանդէս է գալիս իբրեւ պետականութիւնը վերստեղծած, յաղթող ժողովուրդների ընտանիքում, երկու աշխարհամարտերում յանուն քաղաքակրթութեան մեծագոյն զոհեր տուած եւ այնուհանդերձ սեփական գոյութիւնը զէնքով պաշտպանած միաւոր: Պայքարը շարունակելու նրա վճռականութիւնը յենուած է միջազգային իրաւունքի եւ համայն մարդկութեան դէմ կատարուած յանցագործութեան պատժի անժամանցելիութեան հաստատման վրայ:
բ.- Քաղաքական նպատակների առումով
Հռչակագիրը յստակ կերպով ներկայացնում է Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման համար մղուող պայքարի անքակտելի միասնութիւնը պահանջատիրութեան հետ: Հայրենազրկումն իբրեւ Ցեղասպանութեան մեծագոյն հետեւանքի ներկայացումն ու հատուցման համապարփակ թղթածրարի ձեւաւորման գործընթացի ազդարարումն ինքնին կարեւորագոյն ուղի են մատնանշում:
Խիստ յատկանշական է, որ շեշտադրումը կատարւում է միջազգային կառոյցներում, ժողովուրդների եւ պետութիւնների առաջ պատմական արդարութիւնը վերականգնելու իրաւունքի հարցի արծարծման վրայ: Սեւրի պայմանագրի եւ Վ. Ուիլսընի անժամանցելի իրաւարար վճռի յիշատակումն ունի մեծ քաղաքական նշանակութիւն: Այդպիսով Հայաստանի Հանրապետութիւնը ստանում է անանց կիրառելի արժէք ունեցող իրաւական լուծման հետապնդման հնարաւորութիւնը:
գ.- Ներհայկական միասնականութեան առումով
Հռչակագրում` հայ ժողովրդի վերածննդի, ազգային-հոգեւոր կեանքի վերընձիւղման, հայկական սփիւռքի գոյացման, հայրենադարձութեան եւ պայքարով պետականութիւնը վերստեղծելու, Սարդարապատի եւ Արցախեան ազատամարտի յիշատակումները կոչ են համայն հայութեանը հպարտութեամբ եւ վստահութեամբ նայելու ապագային: Սա սեփական ուժերին ապաւինելու եւ միասնականութիւնն իբրեւ զարգացման կռուան դիտելու սկզբունքի հռչակումն է ըստ էութեան:
Հռչակագիրն աւարտւում է մեր ժողովրդի առջեւ ծառացած հիմնական նպատակների թուարկմամբ, ուր առկայ են ե՛ւ ընթացիկ ռազմավարական նշանակութեան խնդիրները, ե՛ւ մեր համազգային տեսլականին քայլ առ քայլ հասնելու վճռականութիւնը:
Ամփոփելով ասուածը թերեւս կրկին հարկ է վերադառնալ այն յօդուածի սկզբում արտայայտուած մտքին. անկախ, ազատ եւ միացեալ հայրենիքի կերտումը դժուարին եւ երկարատեւ գործընթաց է, այն պահանջում է իրերայաջորդ սերունդների հետեւողական եւ ստեղծարար աշխատանք: Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցը դիմաւորում ենք յաղթանակած պետականութեամբ, միասնականութեան եւ համախմբման հռչակագրով: Կը կարողանա՞նք իրականացնել համատեղ ընդունուած Հռչակագրի դրոյթները, կը կառուցե՞նք արդար, ազատ հասարակութիւն ունեցող եւ օրըստօրէ հզօրացող պետութիւն` մեզանից է կախուած, մեր խոհեմութիւնից եւ վճռականութիւնից:
«ԴՐՕՇԱԿ»
2 փետրուար, 2015
