ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ
Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողան 101 այլ երկիրներու ղեկավարներուն կողքին Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանը հրաւիրեց ներկայ գտնուելու 24 ապրիլին Կալիփոլիի ճակատամարտի 100-ամեակի նշման ձեռնարկին` նկատի ունենալով, որ օսմանեան բանակին մէջ զինուորագրուած հայերը եւս մասնակցած են նշեալ ճակատամարտին: Թուրքիա այդ ճակատամարտին յիշատակը աւանդաբար կը նշէ ճակատամարտի սկիզբ առած օրը` 18 մարտին, որ Նահատակաց օր հռչակած է, սակայն այս տարի Երեւանի մէջ 24 ապրիլին Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի ձեռնարկը առնուազն շուքի մատնելու նպատակով` զայն փոխադրած է այդ նոյն օրուան: Նախագահ Սարգսեան իրաւամբ շատ արագ տուաւ իր մերժողական եւ լաւապէս բանաձեւուած պատասխանը, այլապէս այն տպաւորութիւնը պիտի ստեղծուէր, որ կը քննարկէ անքննարկելին` 24 ապրիլին Թուրքիա երթալ¬չերթալը, երբ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի կամ ոեւէ պետական պաշտօնատարի ոչ միայն այդ ձեռնարկին մասնակցիլը, այլ ընդհանրապէս Երեւանէն բացակայիլը բացառուած քայլ մըն է:
Թրքական «Միլլիյէթ» օրաթերթը այս հրաւէրը նկատեց երկրորդ անակնկալը Էրտողանի կողմէ` «անցեալ տարի 1915-ի դէպքերուն ընթացքին զոհերու հարազատներուն ուղղուած անոր ցաւակցական ուղերձէն ետք»: Սակայն այս երկու քայլերը կարելի չէ նոյն նժարին վրայ դնել: Էրտողանի 23 ապրիլ 2014¬ի ուղերձը, անկախ անբաւարար քայլ մը եւ նոր պարունակի մէջ դրուած ժխտողականութիւն մը ըլլալու իրողութենէն, ցեղասպանութեան հարցին լուծման ուղղութեամբ առնուած քայլ մըն էր, իսկ այս մէկը` այդ նոյն ցեղասպանութեան 100¬ամեակի ոգեկոչման արգելակման: Առաջինը ճիշդ ուղղութեամբ քայլ մըն էր, իսկ երկրորդը` ոչ միայն սխալ, այլ նաեւ` առաջինին ունեցած այդ չնչին դրական յատկանիշը չեղեալ դարձնող: Սակայն երկուքին միջեւ գոյութիւն ունի տրամաբանութեան որոշ շարունակութիւն մը. այս հրաւէրին մէջ եւս ներկայ է 2014¬ի «ցաւակցական ուղերձ»¬ին մէջ որդեգրուած «ընդհանուր ցաւ»¬ի թեզը, որ այսպիսով յառաջ կը մղուի եւ կը կատարուի զայն ամրագրելու փորձ մը, որ սակայն ձախող է, որովհետեւ եթէ Կալիփոլիի ճակատամարտին պարագային կարելի է «ընդհանուր ցաւ»¬ի մը մասին խօսիլ, այդ մէկը ցեղասպանութեան պարագային կատարելը սխալ է` մեկնելով այն պարզ իրողութենէն, որ յանցագործներն ու անոնց զոհերը չեն կրնար «ընդհանուր ցաւ» ունենալ եւ այդ մասին խօսիլը անհեթեթ է ու զաւեշտական:
Անգարա Երեւանի մէջ 100-ամեակի նշումը ականահարելու իր փորձին մէջ` անգիտաբար ականահարեց ցեղասպանութեան հարցին մէջ իր աւանդական թեզերէն մէկը. թրքական կառավարութիւնը Կալիփոլիի ճակատամարտին պարագային «ընդհանուր ցաւ»¬ի մասին խօսելով եւ ընդգծելով, թէ «մենք միասնաբար կռուեցանք Կալիփոլիի մէջ», խոստովանեցաւ, որ հայերը դաւաճաններ չէին եւ լիուլի կատարած են իրենց քաղաքացիական պարտականութիւնները, այլ խօսքով` հաստատեց, որ Համաշխարհային Ա. պատերազմին ընթացքին «հայերու դաւաճանութեան պատճառով» զանոնք «աւելի ապահով վայրեր» տեղափոխելու թրքական պնդումը չի համապատասխաներ իրականութեան:
Էրտողանի հրաւէրը նաեւ եկաւ ցոյց տալու, որ Թուրքիոյ Կալիփոլի քաղաքի Երիտասարդական միութեան Կալիփոլիի ճակատամարտի 100¬ամեակին առիթով քաղաքին մէջ կազմակերպած «Խաղաղութիւն¬2015» խորագիրով նախաձեռնութիւնը, որուն, ըստ ծրագիրի, պիտի մասնակցին 9 երկիրներէ, ներառեալ` Հայաստանէն երիտասարդներ, անկախ ու ինքնաբուխ նախաձեռնութիւն մը չէ, այլ թրքական իշխանութեանց ցուցմունքով կատարուած եւ նոյն առիթով անոր կազմակերպած նախաձեռնութիւնը ամբողջացնող քայլ մը:
Բացառուած չէ, որ հրաւիրեալ երկիրները ընդառաջեն թէ՛ Երեւանի եւ թէ՛ Անգարայի հրաւէրին: Այդ պարագային կը մնայ տեսնել, թէ ի՞նչ մակարդակով ներկայ պիտի գտնուին անոնցմէ իւրաքանչիւրին ձեռնարկին: Այդ պատկերը պիտի ըլլայ հազարումէկ ազդակներու եւ հաշիւներու արդիւնքին արտացոլումը:
