Կանուխ Աշուն Մը

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Ճիշդ է, որ վերամուտ է, սակայն աշունը պաշտօնապէս տակաւին չէ սկսած: Հակառակ ասոր` հիւսիսային կիսագունդին մէջ բազմաթիւ տեղեր մենք կը տեսնենք արդէն ծառեր, որոնք կը կորսնցնեն իրենց տերեւները…

Այս երեւոյթին գլխաւոր պատճառն է չորութիւնը:

* * *

– Ինչպէ՞ս կը բանին ծառին տերեւները

– Տերեւին վրայ գոյութիւն ունին միլիոնաւոր փոքրիկ ծակտիկներ: Անոնք կը բացուին եւ կը գոցուին. այս ձեւով անոնք կարելիութիւն կու տան տերեւին եւ դուրսի միջավայրին հետ կազերու փոխանակում կատարելու:

– Այդ ծառերուն միջոցով է, որ ծառը «կը ծծէ» թթուածինը եւ դուրս կը վանէ բնածխական կազը: Բոլոր կենդանի էակներու նման` ծառն ալ կը շնչէ:

– Ծառը նաե՛ւ կը քրտնի: Ջուրի շոգիները դուրս կու գան այդ ծակերուն միջոցով: Ասիկա շարժում մը կը ստեղծէ ծառին մէջ, եւ աւիշը կը բարձրանայ մինչեւ ծառին գագաթը:

– Տերեւներուն քլորոֆիլը ամբողջ օրուան ընթացքին (գարնան եւ ամրան, եւ քիչ մըն ալ աշնան ու ձմրան) կը ստանայ արեւուն լոյսը:

– Ծակերը կը կլանեն բնածխական կազը:

– Մինչ արմատները գետնէն կը հաւաքեն ջուրը եւ տարբեր հանքային աղեր:

– Այս 4 տարրերով` լոյս, բնածխական կազ, ջուր եւ հանքային աղեր, ծառը կը շինէ շաքար: Այս երեւոյթն ճանչցուած է ֆոթոսենթեզիս անունով: Այս շաքարն է, որ աւիշին ընդմէջէն կը սնուցանէ ծառը, զայն կենդանի կը պահէ եւ կ՛աճեցնէ:

– Երբ ֆոթոսենթեզիսի գործողութիւնը կը վերջանայ, կը մնայ թթուածինը, որ անօգուտ է այլեւս ծառին: Ծառը դուրս կը մղէ իբրեւ «աղբ», տերեւին ծակերուն ընդմէջէն:

– Եւ այս ձեւով, թթուածին արձակելով, ծառը մեծ օգուտ կը բերէ մեր մոլորակին:

– Ինչո՞ւ ծառերը իրենց տերեւները սկսան կորսնցնել

Այս տարի, հակառակ անոր որ տակաւին աշուն չէ, հիւսիսային կիսագունդին տարբեր շրջաններու ծառերը սկսան արդէն կորսնցնել իրենց տերեւները: Ասոր պատճառը պարզ է: Չորութեան պատճառով, ծառերը նուազ ջուր կը գտնեն հողին մէջ:

Հետեւաբար ծառերը իրենց տերեւները կը զոհեն կարենալ ապրելու համար: Այդ շատ քիչ քանակով ջուրը իրենց մէջ պահելու համար ծառերը կը դադրին քրտնելէ: Անոնք կը գոցեն տերեւներուն ծակերը` չկորսնցնելու համար յարգի ջուրը: Այս երեւոյթը արգելք կ՛ըլլայ, որ տերեւները սնանին: Եւ իբրեւ հետեւանք` անոնք կը չորնան եւ կը թափին:

Այս գործողութիւնը կը յոգնեցնէ ծառերը, յատկապէս` փոքր ծառերը, որովհետեւ ան կը դանդաղեցնէ անոնց աճը:

– Ինչո՞ւ տերեւները թափելէ առաջ դեղին, նարնջագոյն կամ սրճագոյն կը դառնան

Աշնան, երբ նուազ լոյս կայ, կամ երբ օդը շատ չոր է, ծառերը նուազ քլորոֆիլ կը շինեն: Քլորոֆիլն է, որ տերեւներուն կու տայ անոնց կանաչ գոյնը: Հետեւաբար, երբ կանաչ գոյնի մասնիկները կը նուազին կամ կ՛անհետանան, միւս գոյնի մասնիկները ի յայտ կու գան:

5 Տարեկան Ալեք Վանի
Երազը Կ՛իրականանայ

Ալեք Վան Խաչատուրեանի սէրը դաշնակին հանդէպ սկսաւ, երբ ան տակաւին մանուկ էր: Այդ փոքր տարիքին արդէն ան իր մատիկներով դաշնակին ձայներուն հետ «կը խաղար»` մեծ ժպիտ մը դէմքին:

Չորս տարեկանին ան նուագահանդէսներու կը մասնակցէր` նուագելով դասական երաժշտութեան կտորներ Պախէն եւ Պեթհովէնէն:

Այս մեծ տաղանդին կողքին, ան օժտուած է նաեւ երաժշտական իր կատարեալ լսողութիւն ունենալու ձիրքով: Այս հազուագիւտ կարողութիւնը կ՛ունենան 100 հազար անձերէ մէկը միայն: Ալեք կրնայ պարզ լսողութեան մը ընթացքին ճանչնալ ճիշդ երաժշտութեան տաղը:

Այս փոքրիկ հրաշալի երաժիշտը արդէն արժանացած է բազմաթիւ մրցանակներու` տարբեր միջազգային մրցոյթներու ընթացքին: Իսկ հիմա 5 տարեկան Ալեք Վան Խաչատուրեան դարձաւ Նիւ Եորքի նշանաւոր «Քարնըկի հոլ» հանդիսասրահին մէջ հանդէս եկած ամէնէն փոքր տարիքի երաժիշտը:

20 յուլիս 2025-ին Նիւ Եորքի դասական երաժշտութեան սկսնակներու մրցանակներու Կալայի հանդէսին ան բեմ բարձրացաւ ինքնավստահ եւ անսխալ ներկայացուց երկու դասական երաժշտական կտորներ: Այս տարեկան ձեռնարկին կը մասնակցին աշխարհի չորս կողմերէն տաղանդաւոր երաժիշտներ:

Հետաքրքրական

Կարճ Հարցարան

1) Եթէ փոս մը փորենք երկրագունդի մակերեսին` սկսելով Արժանթինէն, ո՞ւր պիտի հասցնէ մեզ այդ փոսը:

2) Քանի քիթ ունի խխունջը:

3) Ո՞րն է միակ անասունը, որ չի կրնար ցատկել:

4) Ինչո՞ւ փոփ-քոռնը կը պայթի:

5) Մեղուները ինչպէ՞ս իրարու հետ կը հաղորդակցին:

6) Ո՞րն է մարդկային մարմնին ամէնէն ծանր գործարանը:

7) Ի՞նչ գոյն ունի ընձուղտին լեզուն, եւ ինչո՞ւ:

8) Ո՞րն է միակ քարը, որ ջուրին վրայ կը ծփայ:

9) Ինչո՞ւ գորտերը իրենց աչքերը կը թարթեն ուտելու ժամանակ:

10) Քանի՞ սիրտ ունի որդը:

Պատասխանները վերջաւորութեան

Ժամանց

Կրնա՞ս գտնել ելքի ճամբան:

Թելիին ո՞ր ծայրը պիտի հասցնէ կծիկին:

Կրնա՞ս գտնել 2 պատկերներուն միջեւ գոյութիւն ունեցող
7 տարբերութիւնները:

Կրնա՞ս գտնել պատկերին մէջ պահուած առարկաները:

Կրնա՞ս գտնել տախտակին մէջ պահուած վարի ցանկին թիւերը:

———-

Պատասխաններ

1-Հնդկաց Ովկիանոս, 2-4, 3-Փիղը, 4-Հատիկին մէջի ջուրը շոգիի կը վերածուի` յառաջացնելով ճնշում մը մինչեւ պայթիլը, 5- Պարելով, 6-Լեարդը, 7-Գոց մանիշակագոյն` արեւահար չըլլալու համար, 8-Չեչքարը, 9-Ուտելիքը իրենց կոկորդէն վար նետելու համար, 10-5: