Լիզպոնի Հինգը` Ազգային Արժանապատուութեան, Զոհողութեան Եւ Գիտակից Պայքարի Խորհրդանիշ

ՅԱԿՈԲ ՃԱՆՊԱԶԵԱՆ

2025 թուականի յուլիսը կը նշուի իբրեւ Լիզպոնի Հինգի ինքնազոհութեան 42-րդ տարելից: 1983 թուականի յուլիսի 27-ին Փորթուգալի մայրաքաղաք Լիզպոնի մէջ հինգ հայ երիտասարդներ` Սեդրակ, Վաչէ, Սիմոն, Արա եւ Սարգիս, իրենց կեանքը նուիրեցին` ի լուր աշխարհի բարձրաձայնելով 1915 թուականի Հայոց ցեղասպանութեան ճշմարտութիւնը եւ բողոքելով դարաւոր անարդարութեան հանդէպ միջազգային լռութեան դէմ:

Այս հինգ անունները այսօր արդէն ոչ միայն անհատականութիւններու յիշատակներ են, այլ նաեւ վերածուած են հայոց ոգեղէն դիմադրութեան, ազգային արժանապատուութեան եւ անսասան կամքի խորհրդանիշներու: Անոնց արարքը պատահական չէր. անիկա ծնունդ առաւ դարաւոր ցաւի խորքէն, բխեցաւ արդար ցասումէն եւ արտայայտեց մերժուած անցեալի վերանայման հրամայական պահանջը:

Լիզպոնի Հինգի գործողութիւնը չունէր ատելութեան շարժառիթ: Անիկա կրեց գիտակից ընտրութեան կնիք` ուղղուած ոչ թէ անմեղ քաղաքացիներու կամ պետութեան դէմ, այլ` ամբողջ այն աշխարհակարգին, որ տարիներ շարունակ հրաժարեցաւ ճանչնալ հայ ազգի նկատմամբ գործուած Ցեղասպանութիւնը: Իրենց քայլով անոնք ճեղքեցին լռութեան պատը եւ մուտք գործեցին պատմութեան մագաղաթ` որպէս արդարութեան պոռթկումի վկաներ:

Չորս տասնամեակէ աւելի անցած է, սակայն անոնց զոհաբերութիւնը կը շարունակէ ապրիլ` իբրեւ հոգեկան եւ բարոյական շունչ Հայաստանի եւ աշխարհասփիւռ հայութեան համար: Լիզպոնեան արշաւանքը նպաստեց միջազգային խարդախ անտարբերութեան տապալման` վեր հանելով Հայ դատի արդար պահանջատիրութիւնը: Այդ օրուան բոցը վերածուեցաւ լոյսի, որ կը լուսաւորէ մեր պայքարի ուղին մինչեւ այսօր:

Այսօր, երբ Հայ դատը կ՛առերեսուի նոր` աւելի բարդ ու բազմաբեւեռ մարտահրաւէրներու հետ, Լիզպոնի Հինգին յիշատակը մեզի կը յիշեցնէ, որ արդարութեան ճանապարհը միշտ հարթ ու լուսաւոր չէ: Այդ ճամբան քարքարոտ է ու սոսկալի, սակայն արժէ ամէն զոհողութիւն, եթէ վախճանը արդարութիւնն է:

Լիզպոնեան յայտարարութիւնը դարձաւ մեր ժամանակներու Սարդարապատը` ոգեղէն ճակատամարտ մը, որուն շողացող ճառագայթները մինչեւ այսօր կը հասնին սերունդէ սերունդ` ուսուցանելով, որ ազգային ազատագրութիւնը կ՛ակնկալէ` յիշողութիւն, յանդգնութիւն եւ անձնուիրում:

Լիզպոնի Հինգին զոհաբերութեան 42-րդ տարելիցին խոնարհինք անոնց անմեռ յիշատակին առջեւ: Եկէ՛ք, շնորհակալ սրտով եւ խոր յարգանքով վերանորոգենք մեր ուխտը` շարունակելու անոնց սկսած ուղին: Ուղի մը, որուն գինը մատղաշ կեանքեր էին, բայց նպատակը` հայրենապատում եւ ազգային արդարութիւն:

Բի՛ւր պատիւ եւ յարգանք Լիզպոնի Հինգին: Անոնց յիշատակն անմեռ է, օրինակն ալ` անկորնչելի:

Այո՛, Լիզպոնի Հինգը յիշելը պատիւ է:

Այդ ժառանգութիւնը պահելը` նորահաս սերունդներու սուրբ պարտքը:

Թորոնթօ