ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ
Խորհրդային իշխանութիւններու հռչակած հրապարակայնութեան եւ վերակառուցման քաղաքականութեան ընձեռած հնարաւորութենէն օգտուելով, Արցախի եւ Հայաստանի մէջ 1987-ին համընդհանուր ստորագրահաւաք սկսաւ` պահանջելով Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը վերադարձնել Խորհրդային Հայաստանի:
Արցախցի հայերու պատուիրակութիւնը ստորագրութիւնները, նամակներն ու պահանջները 1 դեկտեմբեր 1987-ին փոխանցեց Մոսկուա` համայնավար կուսակցութեան կեդրոնական կոմիտէի ընդունարան: Խորհրդային իշխանութիւններուն հասցէագրուած շուրջ 80 հազար ստորագրութիւն հաւաքուած էր:
Զօրի Բալայեանի եւ Իգոր Մուրատեանի աջակցութեամբ, 1988 յունուարին Մոսկուա մեկնեցաւ արցախցի հայերու մէկ պատուիրակութիւնը, որ արցախցիներու նոր դիմումն ու Լեռնային Ղարաբաղի պատմութեան, ազգագրութեան, տնտեսութեան, մշակոյթին վերաբերեալ փաստաթուղթեր փոխանցեց:
Լեռինայ Ղարաբաղի հայութիւնը սեփական իրաւունքներու ու ազատութիւններու պաշտպանութիւն եւ Հայաստանի հետ վերամիաւորում կը պահանջէր` պահպանելով գործող իրաւական չափանիշները ու ազատ կամքի արտայայտութեան բացառապէս օրինակա ձեւերը:
Արցախցիք սկսան կուսակցական մարմիններուն ու պետական իշխանութիւններուն ուղղուած կոչեր ու դիմւմներ պատրաստել,ստորագրահաւաքներ կազմակերպել եւ թռուցիկներ բաժնել: Առաջին հանրահաւաքը տեղի ունեցաւ 13 փետրուար 1988-ին, Ստեփանակերտի մէջ:
Լեռնային Ղարաբաղի ինխնավար մարզի ժողովրդական պատգամաւորներու խորհուրդի 20 փետրուար 1988-ի արտահերթ նստաշրջանը որոշում կայացուց դիմել Ազրպէյճանի, Հայաստանի եւ Խորհրդային Միութեան Գերագոյն խորհուրդներուն` Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը Ազրպէյճանի կազմէն դուրս բերելու եւ Խորհրդային Հայաստանի կազմին մէջ ընդգրկելու մասին:
Խորհրդային իշխանութիւնները, իրենց հռչակած վերակառուցման, հրապարակայնութեան եւ ժողովրավարութեան քաղաքակնութեան հակառակ, ի սկզբանէ Արցախեան շարժման նկատմամբ բացասական դիրքորոշում ունեցան` զայն որակելով փոխրաթիւ «ազգայնամոլներու» եւ «ծայրայեղականներու» ելոյթ:
Խորհրդային Միութեան մէջ ազգերու ինխնորոշման իրաւունքի ճանաչումը լուրջ վտանգ կը ներկայացնէր համայնավար ամբողջատիրական համակարգին համար:
Յաջորդող օրերուն արցախահայութեան հետ համերաշխութեան զանգուածային ցոյցեր սկսան Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ:
