Ակնարկ. Քարտէսափոխումի Որոշման Կեդրոնը Եւ Հրադադարի Բացակայութիւնը

Օրեր ետք տեղի կ՛ունենան Միացեալ Նահանգներու նախագահական ընտրութիւնները: Ներամերիկեան դաշտը բեւեռացած է, եւ տակաւին կանխատեսելի չեն արդիւնքները:

Ամերիկեան դիւանագիտութիւնը, 5 նոյեմբերին ընդառաջ դէպի եզրագիծ իր վերջին վազքն է (սփրինթ), որ կ՛ընէ ապահովելու համար զինադադար` Կազայի, Լիբանանի կամ երկուքի պարագային:

Ասիկա երեւոյթն է: Ուաշինկթըն ցոյց կու տայ, որ խաղաղութիւն հաստատելու համար դիւանագիտական իր ամբողջ զինամթերքը կ՛օգտագործէ եւ անվերջ կը նորացնէ համաձայնագիրի նախագիծերը:

5 նոյեմբերը սակայն խաբուսիկ պահ է նման ակնկալութիւն ունենալու: Դժուար է քաղաքականօրէն ընկալել այն, որ եթէ Միացեալ Նահանգները վճռած են դադրեցնել կրակը, ապա Թել Աւիւը դիրքաւորում կ՛ունենայ մերժելու այդ որոշումը:

Ամերիկացի քուէարկող զանգուածը արդէն իսկ կողմնորոշուած է, եւ դժուար է ենթադրել, թէ զինադադար մը մեծաթիւ քուէարկողներու որոշումին վրայ ազդեցութիւն ունենայ մետասաներորդ պահուն, յանկարծակի ստեղծուելիք պահու մը դիմաց: Եթէ ընդունինք այս տրամաբանութիւնը, ապա կ՛ընկալենք նաեւ մագոգային հանդիպումներու ապարդիւնաւէտութեան հանգամանքները:

Հրէական լոպիի դերը առանց գերագնահատելու կամ ստորագնահատելու  կարելի է դիտարկել այնպէս, որ իւրաքանչիւր թեկնածու այդ հաշուարկով կը կատարէ իր յայտարարութիւնները` չհակադրուելու համար Իսրայէլի պետական շահերուն:

Այլ վարկած մը սակայն ինքզինք զգալի կը դարձնէ յատկապէս նման պարագաներուն: Միացեալ Նահանգներու աշխարհաքաղաքականութիւնը չի պայմանաւորուիր այս կամ այն թեկնածուով կամ այս կամ այն կուսակցութեան իշխանութեան գալով: Տնտեսական խնդիրները, ներամերիկեան հարցերը, սեռային իրաւահաւասարութենէն մինչեւ վիժումի հետ կապուած բանավէճեր, հարկերէն մինչեւ ապահովագրութեան, բժշկական, ընկերային- ուսանողական վարկեր առանցքային նիւթեր են նախընտրական:

Ռուսիա, Չինաստան, Ուքրանիա, Իրան, Միջին Արեւելք, Հիւսիսային Քորէա եւ նման աշխարհաքաղաքական օրակարգերու ուղղութեամբ ամերիկեան քաղաքականութեան կիրարկումը չի պայմանաւորուիր նախագահական թեկնածուներու դիրքորոշումներուն հետ: Անոնք, եթէ կ՛ուզենք վարչակազմ անուանենք, եթէ կ՛ուզենք խորքային պետութիւն անուանենք, կ՛որոշուին այլ դրուածքով, այլ համակարգային կեդրոններու մէջ:

Իսրայէլին սատարելը, միջինարեւելեան տարբեր տարածքներու վրայ յարձակումներ սանձազերծելու, այս կամ այն թեկնածուի յաղթանակով չի սկսիր կամ չ՛աւարտիր: Նման քարտէսափոխումներ, տարածաշրջանային իրավիճակի արմատական փոփոխութիւններ կը մշակուին քսանամեայ ժամանակի կտրուածքով: Եւ պատահական չէ, որ Միացեալ Նահանգներու պաշտպանութեան համակարգը քսանամեայ ժամանակահատուածի վրայ տարածուած ծրագիրներ կը մշակէ եւ կը հրապարակէ այն բաժինը, որ կ՛ուզէ հրապարակել:

Նոյն տրամաբանութեամբ պէտք է մօտենալ ոչ միայն միջինարեւելեան, այլ նաեւ հարաւկովկասեան գործընթացներուն նկատմամբ: Միացեալ Նահանգներու օրուան նախագահը իր տպաւորուած ըլլալը կը յայտարարէր Արցախի մէջ հայկական մարտնչող ուժերուն նկատմամբ, ապա սքանտինաւեան ուժերով կը պատկերացնէր խաղաղապահ առաքելութեան բաղադրութիւնը: Այժմ, օրուան նախագահն ու այժմու թեկնածուն կը քննադատէ իր մրցակիցը, որ չէ պաշտպանած քրիստոնեայ հայերը, որոնց դէմ ցեղային զտում իրականացուած է: Թրամփը առնուազն լաւ գիտէ, որ փոխնախագահը նման լիազօրութիւններ չունի (ընդհանրապէս չունի) եւ ըստ Սահմանադրութեան նախագահի հրաժարականի  կամ մահուան պարագային է, որ կը ստանձնէ լիազօրութիւններ: Բայց այդ չէ խնդիրը: Ո՛չ ալ նախընտրական զուտ խոստումի տեսութիւնը: Որովհետեւ նոյն հանգամանքներով ալ կարելի է բացատրել Արցախի ցեղային զտումի իրականացումէն եւ ամբողջական հայաթափումէն  ետք միայն վերադարձի իրաւունքի սկզբունքի կարեւորութեան շեշտումը այս անգամ միւս թեկնածուին կողմէ:

Ուաշինկթընի պարագային Հանրապետական կամ դեմոկրատական կուսակցութիւններուն մօտ չեն քարտէսափոխման տարողութիւն ունեցող աշխարհաքաղաքականութեան որոշումի կեդրոնները:

5 նոյեմբերը ուրեմն,  4-ին յաջորդող եւ 6-ին նախորդող օրն է պարզապէս` մեզ շահագրգռող աշխարհագրական երկու միջավայրերուն մէջ:

«Ա.»