Այսօր, երբ կ’արժեւորենք Սիմոն Զաւարեանի կեանքն ու կտակը, կ՛անդրադառնանք ոչ միայն Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան հիմնադրութեան մէջ անոր դերակատարութեան, այլ նաեւ կը փառաւորենք անոր ժառանգ ձգած գաղափարական հզօր ազդեցութիւնը, որ իբրեւ յեղափոխական ուղեցոյց` շարունակաբար ծառայած է հայ ժողովուրդին ընդհանրապէս եւ ՀՅԴ-ի շարքերուն` մասնաւորապէս: Սիմոն Զաւարեան ծնած է 1866-ին, Լոռիի Այգեհատ գիւղը: Ուսումը ստացած է Թիֆլիսի եւ Մոսկուայի մէջ` խոր գիտակցութիւն ունենալով ուսումի եւ կենդանի գործի անհրաժեշտութեան հայ ազգին ծառայելու եւ զայն հզօրացնելու ճամբուն վրայ: Ամբողջ կեանքը ձեւաւորած ըլլալով հայ ժողովուրդի զրկանքներուն եւ ցաւերուն շուրջ, «Անտոն»-ը իր ամբողջ էութեամբ նուիրուեցաւ հայ ազատագրական պայքարին, իսկ կեղեքումներու ամէնէն դժուար պահերուն ան կարողացաւ յոյսի կրակը միշտ վառ պահել, կրակ մը, որուն իսկական մարմնաւորումն էր ան իր սեփական նկարագիրով:
Սակայն Սիմոն Զաւարեան սովորական յեղափոխական մը չէր, ան հսկայ գաղափարականութիւն ունեցող ղեկավար էր, որ իրապաշտօրէն կը հաւատար, թէ ազգի մը գոյատեւման բանալին իր երիտասարդութիւնն է: Այս հաւատքով 1904-ին ան Լիբանանի մէջ հիմնեց Զաւարեան ուսանողական միութիւնը, որ 120 տարուան փայլուն գործունէութեամբ դարձաւ երիտասարդութեան զօրացման եւ հպարտութեան աղբիւր:
Զաւարեանի իտէալը յստակ էր եւ ուղիղ` դաշնակցականին համար չկայ իրաւունքի եւ պահանջի խնդիր, այլ միմիայն անսահման զոհաբերութիւն եւ անընկճելի կամք` հետապնդելու ժողովուրդին սրբազան շահերը: 1913-ին «Անտոն»-ը հեռացաւ այս աշխարհէն` ետին ձգելով գաղափարական հսկայ դպրոց մը, որուն հովանաւորութեան տակ կը շարունակեն դաստիարակուիլ արդի յեղափոխական շարքերը: Մահուան 111-ամեակին «Դաշնակցութեան խիղճը» տակաւին կը շարունակէ սնուցանել մեր հոգին եւ իր առաքինի հաւատքով ոգեւորել մեր սիրտը` շարունակելու համար հայ ժողովուրդի դաժան պայքարը:
Արամ Մանուկեան Զաւարեանի մասին կ’ըսէ. «Կը մտածեմ ու ծնկած կը խոնարհիմ անոր աճիւններուն առջեւ, կը խոնարհիմ` հաւատալով, որ այսուհետեւ ալ անոր ոգին մեզ պիտի ոգեւորէ, մեզ պիտի առաջնորդէ դէպի հեռաւոր իտէալները…»:
ՀՅԴ ԶԱՒԱՐԵԱՆ ՈՒՍԱՆՈՂԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆ
