ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ
Չկայ օր մը, որ անցնի առանց վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի կոպիտ մէկ նոր սխալին:
Ահա՛ թէ ինչ կ՛ըլլայ, երբ դեղին մամուլի լրագրողը կը յայտնուի իշխանութեան ղեկին: Հայերուն մեծ մասը, կուրցած նախկին ղեկավարներու հանդէպ ունեցած բացարձակ հակակրանքէն, սկիզբը զայն գրկաբաց ընդունեց:
Բարեբախտաբար Փաշինեանի ժողովրդականութիւնը կտրուկ անկում ապրած է` հինգ տարի առաջուան 80 տոկոսէն անցեալ ամիս նուազելով մինչեւ 13 տոկոսի: Տարիներու ընթացքին հայաստանեան տարբեր հարցախոյզեր կը վկայեն անոր վարկանիշի շարունակական անկման մասին: Այսուամենայնիւ, ան կը մնայ իշխանութեան ղեկին եւ կը մերժէ հրաժարական տալ, յատկապէս` 2020-ի պատերազմին իր աղէտալի սխալ կառավարումէն ետք, ինչ որ յանգեցուց Արցախի Հանրապետութեան մեծ մասի կորուստին եւ հազարաւոր հայ զինուորներու մահուան ու վիրաւորման:
Փաշինեան այնքան սխալներ թոյլ տուած է, որ դժուար է բոլորը նշել: Անոր ամենամեծ սխալը Արցախի Հանրապետութիւնը Ազրպէյճանի կազմին մէջ ճանչնալն էր` ատով իսկ անարգելով նահատակուած եւ վիրաւոր հազարաւոր հայ զինուորներու զոհաբերութիւնը: Ան իրաւունք չունէր Արցախը Ազրպէյճանին «նուիրելու», քանի որ Արցախի Հանրապետութեան տարածքը Հայաստանի Հանրապետութեան իրաւասութեան ներքոյ չէր:
Փաշինեանի բազմաթիւ այլ կոպիտ սխալներու շարքին են` 2021-ի նախընտրական քարոզարշաւի ընթացքին օդին մէջ մուրճ ճօճելը, քաղաքական մրցակիցներու գլուխները ջարդելու եւ զանոնք ասֆալթին փռելու սպառնալիքը: Այնուհետեւ ան արհամարհեց հայերու վաղեմի պաշտամունքը Արարատ լերան նկատմամբ եւ քննադատեց Հայաստանի երկու ամէնէն նուիրական պետական խորհրդանիշները` զինանշանը եւ օրհներգը:
Տակաւին վերջերս Փաշինեան դժգոհեցաւ 1990-ի Հայաստանի Անկախութեան հռչակագիրէն` սկզբնական փաստաթուղթէն, որ ճամբայ հարթած է Հայաստանի Հանրապետութեան հիմնադրման համար` եօթը տասնամեակի համայնավարական իշխանութենէն ետք: Ան սխալմամբ յայտարարեց, որ Անկախութեան հռչակագիրը հակամարտութիւններ հրահրած է ընդդէմ Ազրպէյճանի եւ Թուրքիոյ, ինչ որ կը հակասէ իր «խաղաղութեան օրակարգ»-ին:
Անկախութեան հռչակագիրին մէջ յղում եղած է 1989-ի վերամիաւորման մասին որոշման, որ ընդունուած է Խորհրդային Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի օրէնսդիր մարմիններու կողմէ: Հոն ամրագրուած է նաեւ, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը «սատար կը կանգնի 1915-ին օսմանեան Թուրքիոյ եւ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործին»: Հետագային Հայաստանի սահմանադրութիւնը յղում կատարած է Անկախութեան հռչակագիրին:
Անցեալ շաբաթ, Անկախութեան հռչակագիրի 33-րդ տարեդարձին առիթով, Փաշինեան յայտարարեց. «Հռչակագիրի գրութեան քննական վերլուծումը ի ցոյց կը դնէ, որ մենք ի վերջոյ ընտրած ենք այնպիսի խօսոյթ եւ բովանդակութիւն, որոնց հիմքին դրուած է մեզ Խորհրդային Միութեան մաս դարձուցած բանաձեւը. խօսքը տարածաշրջանային միջավայրի հետ հակադիր խօսոյթի մասին է, որ կը միտէր մեզ անընդհատ կռիւներու մէջ պահել մեր դրացիներուն դէմ»:
Փաշինեան սխալ մեկնաբանեց Անկախութեան հռչակագիրը Խորհրդային Միութենէն` իբրեւ «մեզ Խորհրդային Միութեան մաս դարձուցած բանաձեւ»: Անոր թիւր բացատրութիւնը ճիշդ հակառակն է գրութեան մէջ իրողապէս նշուածին:
Փաշինեան շարունակեց առաջ մղել իր անիրատեսական եւ պարտուողական «խաղաղութեան օրակարգ»-ը` Հայաստանի յարաբերութիւնները Ազրպէյճանի եւ Թուրքիոյ հետ կարգաւորելու համար: Ան կարծես թէ չի հասկնար, որ խաղաղութիւն մուրալը խաղաղութեան չի յանգեցներ: Ասիկա աւելի շատ ուղղակի նուաստացման եւ պատերազմի բանաձեւ է: Մինչ կուրօրէն խաղաղութեան մղուելով, ան հակասեց ինքզինք` յայտարարելով, որ Ազրպէյճան ցեղասպանութիւն կ՛իրականացնէ արցախահայութեան դէմ: Ինչպէ՞ս կրնան ցեղասպանութիւնն ու խաղաղութիւնը գոյակցիլ:
Փաշինեանի բազմաթիւ քննադատութիւնները կը վկայեն այն մասին, որ ան դէմ է անկախ Հայաստանի Հանրապետութեան բոլոր խորհրդանիշներուն եւ արժէքներուն: Անոր վերջնական նպատակն է բաւարարել Ազրպէյճանը եւ Թուրքիան` ոչնչացնելով Արցախի մասին բոլոր յիշատակումները եւ հրաժարելով Թուրքիայէն Ցեղասպանութեան պահանջներ հետապնդելէ:
Այդ ընթացքին Փաշինեան ամբողջութեամբ մոռցած է 2020-ի պատերազմէն ետք Պաքուի մէջ կալանաւորուած եւ խոշտանգումներու ենթարկուած տասնեակ հայ ռազմագերիները: Ան ոչ միայն որեւէ գործողութեան չի ձեռնարկեր զանոնք ազատելու համար, այլեւ նոյնիսկ չի յիշատակեր անոնց մասին: Այս անոր ձախողութեան հետեւանքն է, որովհետեւ ան չկրցաւ հասնիլ Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ բոլոր ռազմագերիները միեւնոյն ժամանակի մէջ փոխանակման, ինչպէս նշուած էր 2020-ի անոնց համաձայնագիրին մէջ: Փոխարէնը, պատերազմէն անմիջապէս ետք, Փաշինեան ազատ արձակեց բոլոր ազրպէյճանցի գերիները` փոքրաթիւ հայ գերիներու դիմաց:
Աւելի՛ն. Ազրպէյճան Արցախի մեծ մասը բռնագրաւելէ ետք նաեւ գրաւեց Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքին մէկ մասը: Փաշինեան որեւէ ջանք չգործադրեց հակառակորդը հոնկէ հեռացնելու համար: Հայաստանի սահմաններուն պաշտպանութիւնը վարչապետի առանցքային պարտականութիւններէն է:
Փաշինեանի ապահովութեան պաշտօնեաները կը լռեցնեն բոլոր անոնք, որոնք համաձայն չեն անոր պարտուողական «խաղաղութեան ծրագիր»-ին` անոնք ըլլան Հայաստանի, թէ սփիւռքի մէջ: Հայ դատի կողմնակից հայրենասէր հայերուն եւ ոչ հայերուն կ՛արգիլուի այցելել Հայաստան, իսկ Հայաստանի բնակիչները կը հալածուին եւ կը ձերբակալուին, եթէ կը համարձակին բողոքել Փաշինեանի դէմ կամ քննադատել զայն: Միեւնոյն ժամանակ թուրք ժխտողականները եւ ծայրայեղական Գորշ գայլերու անդամները ազատ են շրջելու Հայաստանի մէջ եւ վիրաւորելու Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակը, Երեւանի Ցեղասպանութեան յուշահամալիրին մէջ:
Ասիկա ճիշդ հակառակն է այն բանին, թէ ինչպէ՛ս պէտք է ըլլայ ժողովրդավարական երկիր մը, ուր խօսքի ազատութիւնը ժողովուրդի հիմնարար իրաւունքն է: Ցաւօք, ժողովրդավարութիւն ու ժողովրդավարական ազատութիւններ հաստատելու յաւակնութեամբ իշխանութեան եկած անձը լրիւ հակառակը ըրած է: Ամբողջ իշխանութիւնը եւ որոշումներ կայացնելու լիազօրութիւնները կեդրոնացած են մէկ մարդու ձեռքը. ան ոչ ոքի հետ կը խորհրդակցի եւ ոչ ոքի մտիկ կ՛ընէ: Փաշինեանի բռնատիրական որոշումներու հարցով ո՛չ նախարարները, ո՛չ Ազգային ժողովը, ո՛չ նախագահը, ո՛չ ալ դատարանները ըսելիք ունին:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց`
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց`
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
