Թուրքիոյ մէջ կիրակի տեղի ունենալիք համապետական ընտրութիւնները ամէնէն անկանխատեսելին են թերեւս Թուրքիոյ ժամանակակից պատմութեան մէջ: Բեւեռացած է հասարակութիւնը, եւ ամբողջ լուսարձակները կեդրոնացած են գործող նախագահին հեռանալո՞ւ, թէ՞ մնալու հաւանականութիւններուն վրայ:
Թուրքիան աշխարհին կը ներկայանայ ընտրական մշակոյթի ժողովրդավարական դիմագիծով, երկրորդ փուլի կայացման հաւանականութիւնը բարձր ցուցադրելով եւ գործող իշխանութեան վերընտրուելու եւ այդ առաջադրանքով դիրքերը չարաշահելու տեսութիւնը փորձել հեռացնելով:
Ժողովրդավար այս շղարշը անշուշտ իրողական պատկերը չէ: Կայ խորքային պետութիւնը, եւ մանաւանդ ռազմական ղեկավարութիւնը, որ յատկապէս 2016-ի զինուորական յեղաշրջումի անյաջող փորձէն ետք իշխանութիւն փոխել-ձեւաւորելու իր գործառոյթներէն հեռու է:
Այս անկանխատեսելիութիւնը աւելի կը շեշտուի, երբ չեն հրապարակուիր ընտրական հարցախոյզերուն արդիւնքները: Օրէնքով իսկ կ՛արգիլուին: Որքան ալ քաղաքականացուին այդ հարցախոյզերը, այնուամենայնիւ որոշ պատկերացում կը փոխանցեն որեւէ ընտրութեան ապահովելիք արդիւնքներուն առումով:
Միջազգային մամուլը ողողուած է երկու թեկնածուներուն նախընտրական աշխատանքները, անոնց ապահոված ընտրազանգուածին բաղադրութիւններուն եւ իւրաքանչիւրի ընտրուելու պարագային Թուրքիոյ ներքին արտաքին քաղաքականութիւններու արձանագրելիք փոփոխութիւններուն մասին վերլուծումներով:
Մեր խնդիրը տեսնելն է այն հաւանական ազդեցութիւնները, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի պիտի գործեն Հայաստանի եւ հայութեան հետ կապուած խնդիրներուն վրայ:
Ազրպէյճանը շատ շեշտակիօրէն իր անհանգստութիւնը յայտնեց ընդդիմադիր թեկնածուի ընտրութեան հաւանականութեան պարագային: Անկախ անկէ, որ Թուրքիա-Ազրպէյճան «մէկ ազգ երկու պետութիւն» բանաձեւը ոչ միայն մշակուած ու հայեցակարգուած է Էրտողան-Ալիեւով, ոչ միայն Շուշիի հռչակագիրով Թուրքիան եւ կրտսեր եղբայրը յանձնառութիւն ստանձնած են տարածաշրջանային անվտանգութեան հարցերը համակարգելու, այլ մանաւանդ Անգարայի հովանաւորութեամբ եւ գործօն մասնակցութեամբ պայմանաւորուած էին Արցախի 44-օրեայ պատերազմի արդիւնքները: Այս բոլորը Էրտողան-Ալիեւով մարմնաւորուած դաշինքին արդիւնքներն էին:
Հիմա Քըլըչտարօղլուն կը հրապարակէ մետաքսէ ճանապարհային նախագիծ, ուր շրջանցուած է Ազրպէյճանը: Նկատի չէ առնուած «զանգեզուրեան միջանք»-ը: Մետաքսէ ճանապարհը կառուցուած է Իրանով, որուն հետ լարուած յարաբերութիւններ ունի Պաքուն:
Պատահական չէ սակայն արեւմտամէտ յայտարարութիւններ կատարող ընդդիմադիր թեկնածուին այս նախագիծի հրապարակումը: Իրանի գործօնի առանցքայնացումը թուրք գործիչին կողմէ համահունչ է Միացեալ Նահանգներ-Իրան, թէկուզ դանդաղ, այնուամենայնիւ համագործակցութեան նոր միտումներ ենթադրող յարաբերութիւններու հաստատման: Պատահական չէ, որ Արեւմուտքի լուռ թոյլտուութեամբ Իրան կը բարձրաձայնէ նաեւ Պարսից ծոց-Սեւ Ծով ցամաքային կամուրջի տարանցիկ ճանապարհներու հարթման գործնական փուլի անցումին մասին:
Ինչ ալ ըլլան արդիւնքները Թուրքիոյ նախագահական ընտրութիւններուն, կը սպասուին յետընտրական ցնցումներ: Ժողովրդավար նախընտրական մթնոլորտը կրնայ շատ արագ վերանալ, երբ չընտրուող կողմը չընդունի ընտրութեան արդիւնքները:
Տնտեսական դժուարութիւններ դիմագրաւող Թուրքիան յաւելեալ ցնցումներ ապրած է երկրաշարժով: Երկրաշարժի հետեւանքներու արագ յաղթահարումը կ՛ենթադրէր նոր ներդրումներ: Այդ նոր ներդրումները առաւելաբար կը սպասուէին Միացեալ Նահանգներէն: Յաղթահարումի միջոցներու տրամադրումը կրնար օգնել գործող նախագահի վարկանիշի բարձրացումին: Այս տեսութիւնը ենթադրել կրնայ տալ, որ Ուաշինկթընը անհրաժեշտ աջակցութիւնը չէ ցուցաբերած Էրտողանին: Յամենայն դէպս կառավարելի Թուրքիա մը մի՛շտ առաջադրուածն է Միացեալ Նահանգներու կողմէ:
Ինչ ալ ըլլան արդիւնքները, կառավարելի Թուրքիան միեւնոյն ինքնուրոյնութեամբ պիտի չկարենայ համագործակցիլ իր այսօրուան գործընկերներուն հետ: Խաղաթուղթերու վերաբաշխումը չէ բացառուած նաեւ կովկասեան տարածաշրջանին մէջ:
Խորքային պետութեան օրակարգերը դիւրին չեն փոխուիր. կը փոխուին այդ օրակարգերու առաջնահերթութիւնները եւ իրականացման միջոցները: Այդ փոփոխութիւնները կրնան զգացուիլ Կովկասի մէջ. ընդ որում: Արցախի հարցի թէ Երեւան-Անգարա երկխօսութեան գործընթացի առումներով:
«Ա.»
