ԱԼԻՆ ԱՅԱՆԵԱՆ
20-րդ դարու մարդկային ամենամեծ անարդարութեան` Թուրքիոյ կազմակերպած Հայոց ցեղասպանութեան պատճառով, ջարդուեցան աւելի քան մէկուկէս միլիոն հայեր:
Այս անմարդկային ոճրագործութեան պատճառով միլիոնաւոր հայեր կորսնցուցին իրենց ընտանիքները, տուները, հայրենիքը:
Ամբողջ հայ սերունդ մը քայքայուեցաւ: Հազարաւոր երեխաներ դարձան անտէր որբեր: Այս երեխաները հայուն միակ ապագան ու ժառանգորդն էին, միակ յոյսը` հայութեան գոյատեւման:
Հայոց ցեղասպանութենէն ետք հազարաւոր որբեր կրցան փրկուիլ ու ապաստանիլ այլ երկիրներ, ինչպէս` Սուրիա, Լիբանան, ուր արդէն կազմուած էին հայ գաղութներ:
Լիբանանի մէջ շատ մը որբանոցներ իրենց դռները բացին այս որբերուն դիմաց:
Դանիացի միսիոնար Մարիա Ճէյքըպսըն գալով Լիբանան` կը զբաղի որբահաւաքով:
1922-ին Սայտայի մէջ կը հիմնէ որբուհիներու համար «Թռչնոց բոյն» որբանոցը, որ 1928-ին կը փոխադրուի Ժիպէյլ քաղաքը:
Ճէյքըպսըն կը փրկէ հազարաւոր որբեր, զանոնք կը խնամէ ու անոնց կու տայ հայեցի դաստիարակութիւն:
Այս պատճառով որբերուն կողմէ ան կ՛արժանանայ «Մամա» անուան: Որբանոցին ու որբերուն հանդէպ ունեցած իր անսահման սիրոյն համար Ճէյքըպսըն, ըստ իր ցանկութեան, կը թաղուի «Թռչնոց բոյն» որբանոցի բակին մէջ:
Այս որբանոցին մէջ դաստիարակուեցան բազմաթիւ սերունդներ, «Թռչնոց բոյն»-ը փրկեց հազարաւոր որբերու կեանքը` անոնց ապահովելով սնունդ, կրթութիւն, բժշկութիւն եւ ամէնէն կարեւորը` ընտանիք:
Այս վայրը պարզապէս որբանոց մը չէր, այլ` հազարաւոր որբերու ապաստան:
Անտէր որբերը ունեցան տէր ու տիրական, դադրեցան որբ ըլլալէ եւ կազմեցին մեծ ընտանիք մը:
«Թռչնոց բոյն»-ի պատերէն ներս հայ որբուկներուն տրուեցաւ ապրելու յոյսը:
«Թռչնոց բոյն»-ի կողքին հիմնուած է Հայոց ցեղասպանութեան որբերու «Արամ Պէզիքեան» թանգարանը, ուր ներկայացուած է Ցեղասպանութեան ամբողջ պատմութիւնը: Այս թանգարանը կը ներկայացնէ հայուն աննկուն կամքը` ապրելու եւ գոյատեւելու, սերունդներ կերտելու եւ մեր բռնագրաւուած հողերը պահանջելու:
Թանգարանի մուտք առաջնորդող ճամբուն վրայ կան ոտքերու հետքեր, որոնք կը ներկայացնեն «Թռչնոց բոյն»-ի որբերը: Գետինը զետեղուած են որբերու արձանները` նստած իրենց պնակներով, կը սպասեն մայր Մարիան, որպէսզի զիրենք կերակրէ:
Նաեւ Ճէյքըսպընի դագաղէն բարձրացած է մետաղեայ կերպար մը` ծածկած որբերուն արձանները, որ կը ներկայացնէ որբերուն պաշտպան Մարիայի ձեռքը:
Հայոց ցեղասպանութեան որբերու «Արամ Պէզիքեան» թանգարանը կը բաղկանայ 3 մասերէ: Առաջինին մէջ ներկայացուած է օսմանեան տիրապետութեան տակ գտնուող հայ ժողովուրդին իրավիճակը` Ա. Աշխարհամարտի նախօրեակին, ինչպէս նաեւ` Հայոց ցեղասպանութեան ընթացքին:
Երկրորդ բաժինը կը ներկայացնէ տարբեր կազմակերպութիւններու դերը, որոնք օգնեցին փրկելու եւ կեանքի յոյս ներշնչելու Ցեղասպանութենէն վերապրած որբերուն` Մերձաւոր Արեւելքի եւ յատկապէս Լիբանանի մէջ:
Իսկ երրորդ մասը կը ներկայացնէ որբերուն վերականգնումն ու Լիբանանի մէջ անոնց հաստատուելու հոլովոյթը: Այս բաժինին մէջ կը գտնուի նաեւ Մարիա Ճէյքըպսընի սենեակը, ուր ցուցադրուած են անոր սեղանը, աթոռը, ինչպէս նաեւ` որբերուն հետ ունեցած անոր նկարը:
«Թռչնոց բոյն»-ի ծիրէն ներս հայ որբուկները կը դաստիարակուին պայքարի ոգիով: Անոնք կը սորվին ըլլալ հայ, պահպանել իրենց հայութիւնը եւ կազմել հայ ընտանիքներ: Այս որբանոցին մէջ ապրած բազմաթիւ որբեր դարձան հայ մտաւորականներ եւ հիմնեցին շատ մը հայկական հաստատութիւններ:
Շնորհիւ այս որբերուն է, որ հայուն երթը մի՛շտ ալ պիտի շարունակուի:
Աշխարհի մէջ ամէնէն սարսափելի անձը այն է, որ այլեւս կորսնցնելիք բան չունի:
Այս որբերը կորսնցուցած են իրենց մայրը, հայրը, ընտանիքը, տունը եւ հայրենիքը:
Այլեւս ո՛չ մէկ բան կրնայ վախցնել զիրենք:
Թո՛ղ թուրքը միշտ ալ մնայ վախի մէջ ու չկարողանայ քնանալ: Իսկ եթէ փորձէ քնանալ, ան անկասկա՛ծ աչքերը բաց պիտի քնանայ:
