Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Այս շաբաթ մեր նայուածքը մենք պիտի ուղղենք երկինքէն անդին, դէպի անջրպետ: Այս ձեւով, 11 յուլիսին յայտնաբերուեցաւ «Ճէյմս-Ուեպ» անջրպետային աստղադիտակին առած նկարները մեր անջրպետին ամէնէն հեռաւոր սահմաններէն:
***
«Ճէյմս-Ուեպ» աստղադիտակը անջրպետ ղրկուած ամէնէն մեծ աստղադիտակն է: Անոր մեծութիւնը թենիսի դաշտի մը մեծութեան կը հասնի: Անոր շինութիւնը արդիւնք է ամերիկեան, քանատական եւ եւրոպական անջրպետի աշխատանքներուն յատկացուած կեդրոններուն: Անոր տրուած է Ճէյմս-Ուեպ անունը` ի պատիւ ՆԱՍԱ-ի տնօրէններէն մէկուն, որ մասնակցած է լուսինին վրայ մարդկային առաջին քայլերու ծրագիրին իրականացումին:
2021-ի վերջաւորութեան անջրպետ ղրկուած աստղադիտակը այժմ կը գտնուի երկրագունդէն 1,5 միլիոն քմ հեռու: Այս հեռաւորութեան վրայ անոր չափազանց ճշգրիտ գործիքները չեն ազդուիր արեւէն, երկրագունդէն կամ լուսինէն:
***
Սակայն ինչի՞ պիտի ծառայէ այս հզօր աստղադիտակը: Եթէ դուն իրիկունը թեւդ դէպի երկինք ուղղես` բութամատիդ եղունգը պիտի ծածկէ միլիոնաւոր աստղահոյլեր: «Հապըլ»` նախկին անջրպետային աստղադիտակը արդէն տեսակաւոր նկարներ առած էր հազարաւոր աստղահոյլերէ: Սակայն «Ճէյմս-Ուեպ» աստղադիտակը կրնայ շատ աւելի աստղահոյլեր տեսնել, շատ աւելի արագ, եւ անոր գործիքները անոր կարելիութիւնը կու տան տեսնելու շատ աւելի հեռուն ալ:
Աստղագիտութեան մարզին մէջ աւելի հեռու տեսնելը կը նշանակէ նայիլ դէպի անցեալ: Այս ձեւով այս նոր աստղադիտակը պիտի կարենայ տեսնել առաջին աստղահոյլերը, որոնք կազմուած են աւելի քան 1,3 միլիառ տարիներ առաջ: Ասոր կողքին ան պիտի կարենայ ուսումնասիրել էքզօ-մոլորակները, այսինքն` այն մոլորակները, որոնք կը գտնուին մեր արեգակնային դրութենէն դուրս: Ան այդ մոլորակները պիտի վերլուծէ գտնելու համար, թէ արդեօք գոյութիւն ունի՞ն երկրագունդին նման մոլորակներ, որոնք կը կրեն արտերկրային կեանքի նշաններ: Անշուշտ մենք պիտի չկարենանք անմիջապէս ստուգել, թէ անոնք իսկապէս բնակուա՞ծ են, սակայն ասիկա արդէն մեծ քայլ մը կրնայ արձանագրել:
***
– Աստղահոյլ – Աստղերու, կազերու եւ փոշիներու խումբ մը, որ իրարու վրայ կը հաւաքուի ձգողականութեան ուժին ազդեցութեան տակ:
– Ծիր Կաթին – Անունն է այն աստղահոյլին, ուր կը գտնուի մեր արեգակնային դրութիւնը:
– Էքզօ-մոլորակ – Մոլորակ մը, որ կը դառնայ մեր արեւէն տարբեր աստղի մը շուրջ:
– Ճերմակ թզուկ – Շատ փոքրիկ եւ շատ տաք աստղ մը:
Գիտէի՞ր, Թէ…
Աւելի Քան` 5000 Էքզօ-Մոլորակներ
Մեր արեգակնային դրութենէն դուրս գոյութիւն ունեցող աւելի քան 5000 մոլորակներ ճշդուած են ՆԱՍԱ-ին կողմէ: Սակայն շատ հաւանական է, որ մեր աստղահոյլը ուրիշ հարիւրաւոր միլիառ ուրիշ մոլորակներ կը պարունակէ:
Մեր երկրագունդը, ինչպէս նաեւ եօթը ուրիշ մոլորակներ կը դառնան մէկ աստղի մը` արեւուն շուրջ: Ասիկա մեր արեգակնային դրութիւնն է: Մեր այս դրութենէն դուրս գոյութիւն ունին ուրիշ մոլորակներ` էքզօ-մոլորակները, որոնք կը դառնան ուրիշ աստղերու շուրջ:
Այս էքզօ-մոլորակները առաջին անգամ գտնուեցան 1990-ական թուականներու սկիզբը: 2000 թուականներու սկիզբը գտնուած էին մօտաւորապէս հարիւր մոլորակներ: Իսկ 2022-ին աւելի քան 5000 մոլորակներ գտնուած են 2009-ին անջրպետ ղրկուած «Քէփլըր» աստղադիտակին շնորհիւ:
Հարցարան
Ընդհանուր Գիտելիքներ
1.- Աւստրալիոյ մէջ ո՞ր երեք ամիսներուն գարուն է:
2.- Ո՞րն է ցամաքի վրայ ապրող ամէնէն մեծ անասունը:
3.- Ո՞րն է հարաւային Աւստրալիոյ մայրաքաղաքը:
4.- Ո՞ր մետաղը աւելի ծանր է, ոսկի՞ն, թէ՞ արծաթը:
5.- Քանի՞ օղակներ կան Ողիմպիական դրօշակին վրայ:
6.- Ովկիանոսին մէջի ջուրը աղի է: Ճի՞շդ, թէ՞ սխալ:
7.- Ո՞րն է Հիւսիսային Իրլանտայի մայրաքաղաքը:
8.- Քանի՞ ոսկոր ունի շանաձուկը:
9.- Քանի՞ ժամ կը քնանայ քոալան:
10.- Ո՞րն է աշխարհի ամէնէն մեծ անասունը:
11.- Քանի՞ ոտք ունի սարդը:
12.- Զմրուխտը կանաչ գոյնի երանգ մը ունի: Ճի՞շդ, թէ՞ սխալ:
13.- Ո՞ր մոլորակը մեր արեգակնային դրութեան ամէնէն տաք մոլորակն է:
14.- Ո՞րն է ամէնէն կարծր քարը:
15.- Ո՞րն է այն միակ պտուղը, որուն կուտերը դուրսը կը գտնուին:
16.- Քանի՞ ոտք ունին միջատները:
17.- Ո՞րն է արեւուն ամէնէն մօտիկ մոլորակը:
18.- Ո՞ր մէկը աւելի արագ է, լո՞յսը, թէ՞ ձայնը:
19.- Ո՞ր անասունը ամէնէն մեծ հաւկիթը կ՛ածէ:
20.- Ո՞րն է Ճափոնի ազգային մարզաձեւը:
(Պատասխանները յաջորդ թիւով)
Պատասխաններ
Նախորդ Թիւի Հարցարանին
1) Հիւսիսային բեւեռ: 2) 22, առաւել` մէկ իրաւարար: 3) Ո՛չ, որովհետեւ անոնք կապեր չունին: 4) 7: 5) Վիքթորիա թագուհին (1837-1901): 6) Ալեքսանտր Կրահամ Պել: 7) Ասիա: 8) Ընդամէնը` 10. 8 թեւեր, որոնք զոյգ կերպով կը բանին, եւ` 2 երկար բողկուկներ: 9) Ուղեղին աջ կողմի բաժինը: 10) Ովկիանիա: 11) Հրատ: 12) Հռոմ: 13) Ճոն Լոկի Պերտ, 1926-ին: 14) Չինաստանի մէջ: 15) Շնորհաւոր տարեդարձ: 16) Կարմիր: 17) Փինոքիօ: 18) 8: 19) Չինաստանէն. մինչ քիուի կոչուած անասունները ծագումով Աւստրալիայէն են: 20) Բրինձը:
Մտածենք
Մաքրենք Մեր Շրջապատը
Տիգրանը, Զաւէնը, Նարեկը, Լեւոնը եւ Վարդուկը ուզեցին իրենց թաղը մաքրել: Անոնցմէ իւրաքանչիւրը ստանձնեց վայր մը. պարտէզը, խաղավայրը, ծովափը, դպրոցին բակը եւ կառատունը: Կրնա՞ս գտնել իւրաքանչիւր պատանիի մաքրած վայրը:
1.- Զաւէնը ո՛չ դպրոցին բակը, ո՛չ ալ պարտէզը մաքրեց:
2.- Նարեկը եւ այն անձը, որ ծովափը մաքրեց, դրացի են:
3.- Ո՛չ Լեւոնը, ո՛չ ալ Զաւէնը ծովափը մաքրեցին:
4.- Վարդուկը չմաքրեց վայր մը, որուն անունը «ր» կամ «ռ» գիրը կը պարունակէ:
5.- Դպրոցին բակը չմաքրուեցաւ Զաւէնին կամ Տիգրանին կողմէ:
6.- Աղջիկ մըն էր դպրոցին բակը մաքրողը:
Ժամանց
