Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Ամէն տարի 10 միլիոն թոն կերպընկալէ աղբեր վերջաւորութեան կը թափուին ովկիանոսներուն մէջ: Այս պատճառով է, որ բազմաթիւ երկիրներ խիստ օրէնքներ հաստատած են կերպընկալէ առարկաներուն վերաբերեալ եւ կարգ մը պարագաներու նոյնիսկ արգիլած` անոնց գործածութիւնը:
– Ինչո՞ւ այդքան կերպընկալ կայ ովկիանոսներուն մէջ
Կերպընկալը կ՛արտադրուի թոներով` շինելու համար տարբեր տեսակի առարկաներ` տոպրակներ, շիշեր, տուփեր, որոնք շատ շուտ կը թափուին: Այս աղբերէն մաս մը կը լքուի ցամաքին վրայ, փողոցին կամ բնութեան մէջ: Կարգ մը երկիրներու մէջ, աղբաման նետուած կերպընկալները կը զետեղուին բացօթեայ աղբանոցներու մէջ, եւ այս աղբերը կը թռին… եւ կ՛իյնան ծովերուն մէջ, կամ նոյնիսկ` գետերու, որոնց ջուրերը վերջաւորութեան պիտի թափին ծովուն եւ ովկիանոսներուն մէջ: Ովկիանոսներուն կերպընկալի ապականումը աւելի նուազ ձեւով կը յառաջանայ նաեւ ձկնորսութենէն:
– Սակայն ինչո՞ւ ասիկա հարց կը ստեղծէ
Երբ կերպընկալը կը հասնի ջուրին մէջ, ան շատ փոքրիկ ապականող կտորներու կը բաժնուի… եւ անկարելի կ՛ըլլայ այդ միլիոնաւոր կտորները հաւաքելը: Միլիոնաւոր ծովային թռչուններ եւ անասուններ այդ կերպընկալի կտորները կը շփոթեն ուտելիքներու հետ, եւ զանոնք կլլելով` կա՛մ կը թունաւորուին, կա՛մ ալ կը խեղդուին: Ծովային փոքրիկ անասուններու կլլած կերպընկալի շատ մանր կտորները անոնց արգելք կ՛ըլլան լաւ աճելու եւ բազմանալու: Իսկ եթէ այս անասունները մեր պնակներուն մէջ հասնին, անոնք կրնան մեր առողջութեան համար ալ վտանգաւոր ըլլալ:
Սակայն մեզմէ իւրաքանչիւրը կրնայ պայքարիլ այս ապականումին դէմ: Առաջին հերթին, աղբերը զտելով, որպէսզի ամէնէն մեծ քանակով կերպընկալ վերամշակուի: Մենք կրնանք նաեւ նուազ կերպընկալ գործածել մեր առօրեայ կեանքին մէջ: Այս պատճառով է, որ մէկ անգամ գործածուող եւ թափուող կերպընկալէ առարկաները (դգալ, պատառաքաղ, գաւաթ…) արգիլուած են կարգ մը երկիրներու մէջ:
Գիտէի՞ր, Թէ
- 5000 միլիառ կերպընկալի կտորներ արդէն կը ծփան ովկիանոսներուն մէջ:
- Աշխարհին շուրջ, ծովափներուն վրայ գտնուած աղբերուն 73 առ հարիւրը կերպընկալէ է. ծխախոտի ծայրեր, շիշեր, կափարիչներ, ուտելիքի փաթթոց, տոպրակ, պայուսակ…
- Կերպընկալի արտադրութիւնը աշխարհի մէջ ապրած է հսկայական աճ մը: 1950-ական թուականներուն ան 2,3 թոն էր, 1993 թուականին` 16,2 միլիոն թոն, իսկ 2015-ին` 448 միլիոն թոն:
- 2015 թուականէն ի վեր 6,9 միլիառ թոն կերպընկալէ աղբ արտադրուած է: Անոնցմէ մօտաւորապէս 9 առ հարիւրը միայն մշակած են, 12 առ հարիւրը` այրուած, իսկ 79 առ հարիւրը` լքուած աղբանոցներուն կամ բնութեան մէջ:
- Աշխարհի շուրջ մօտաւորապէս մէկ միլիոն կերպընկալէ շիշ կը ծախուի ամէն վայրկեան:
- Կերպընկալի կեանքի երկարութեան հաւանականութիւնները 450 տարիէն մինչեւ յաւերժութիւն են:
- Կերպընկալի արտադրութեան աւելի քան 40 առ հարիւրը միայն մէկ անգամ կը գործածուի թափուելէ առաջ:
- Ամէն տարի 10 միլիոն թոն աղբ կը թափուի ծովերուն մէջ, որոնց 75 առ հարիւրը կերպընկալէ է:
Անգլիական Կղզի Մը
Կը Փնտռէ Իր Թագաւորը
Ո՞վ պատրաստ է վարելու Անգլիոյ հիւսիս-արեւմուտքը գտնուող Փիէլ փոքրիկ կղզին:
Մինչեւ անցած աշուն կղզիին գործերով կը զբաղէր սրճարանին պատասխանատուն: Իսկ ներկայիս անգլիական կառավարութիւնը զայն փոխարինող մը կը փնտռէ: Ըստ աւանդութեան, այս այր մարդը կամ կինը «Պիտի թագադրուի» իբրեւ կղզիին թագաւորը կամ թագուհին…
***
Հանդարտ Կղզի Մը
Փիէլ կղզիին մէջ կան փոքր թիւով ոչխարներ, քանի մը փոկեր, հազարաւոր թռչուններ եւ տասնեակ մը մարդ արարածներ: Օդը յաճախ հոն վատ է: Ասիկա կը նշանակէ, թէ անձ մը պէտք է համոզուած ըլլայ ամբողջ տարին հոն բնակելու համար: Ինչպէս, օրինակի համար, կղզիին փապին (սրճարան-ճաշարան) պատասխանատուն: Սակայն անոնք, որոնք լաւ ծանօթ են այդ շրջանին, կը գնահատեն տիրող հանդարտութիւնը, բացօթեայ կեանքը, գեղեցիկ մայրամուտները…
Փոքրիկ պանդոկին եւ անոր սրճարան-ճաշարանին կողքին, կղզիին վրայ գոյութիւն ունին ութ ձկնորսի հին տուներ եւ ամրոց մը: Ներկայիս ամրոցը կը պատկանի պետութեան, եւ կարելի է այցելել, սակայն սրճարանին պատասխանատուն է, որ կը հսկէ ամէն ինչի վրայ: Բարեբախտաբար կղզին բաւական հանդարտ է: Գիտնականներ կու գան անասունները ուսումնասիրելու, զբօսաշրջիկներ կը պտտին, եւ մարդիկ կու գան սրճարանը հաւաքոյթներու կամ բանակումներու մասնակցելու համար:
***
Իւրայատուկ Թագադրութիւն Մը
Երբ պաշտօնին թեկնածուն ընդունի պայմանագրութեան պայմանները եւ զայն ստորագրէ, ան իր գործը պիտի ստանձնէ տասը տարուան համար: Սակայն կը մնայ գլխաւոր հանգրուան մը` թագադրութիւնը:
Այս թագադրութեան արարողութիւնը ունի իրեն յատուկ ընթացքը: Կղզիին նոր պատասխանատուն պէտք է նստի փայտէ հին գահի մը վրայ, եւ շուրջինները անոր գլխուն վրայ մեծ դոյլերով գարեջուր պիտի թափեն: Այս «լոգանքը» վերակենդանացում մըն է հին պատահարի մը, Իրլանտայի Լամպըրտ Սիմնել կ՛ուզէր գահընկէց ընել Անգլիոյ թագաւորը, եւ ան ժամանակ անցուցած էր այս փոքրիկ կղզիին վրայ: Անոր ծրագիրը չէր յաջողած, եւ այս արարողութիւնը միջոց մըն էր ծաղրելու այդ փոքրիկ ազնուականը, որ կ՛ուզէր թագաւոր ըլլալ: Անշուշտ ասիկա յատկանշական օրինակ մըն է անգլիական նուրբ երգիծանքին:
Ժամանց
