ՎԵՀԱՆՈՅՇ ԹԵՔԵԱՆ
Բանաստեղծ Յարութիւն Պէրպէրեան, մոնրէալաբնակ, Դիմատետրի իր էջին վրայ 11 օգոստոսին կը գրէ.
«Տասը օրէ աւելի է` Երեւան եմ: Պատկերը ցնցիչ է: Ճիշդ է, որ կեանքը պիտի շարունակուի, սակայն քաղաքամէջի եւ շրջակայքի փողոցներէն անցնելով եւ եզերող սրճարաններու զուարթ ու շաղակրատող ամբոխը դիտելով` կը կարծես, որ քաղաքի բնակչութիւնը իր յիշողութիւնը կորսնցուցած է (նման պատում մը կարդացած էի Մարքեզի «Հարիւր տարուան մենութիւն» գործին մէջ): Կարծես` հինգ հազարէ աւելի զոհեր, հազարաւոր վիրաւորներ եւ հաշմանդամներ, անհետ կորածներ եւ գերեվարուածներ չենք ունեցած կամ չունինք… Կամ` յաւելեալ հողային ու մարդկային կորուստներու վտանգը դամոկլեան սուրի պէս մեր գլխուն վրայ կախուած չէ»:
Իսկ Յարութ Կիւլիւզեան կը պատասխանէ.
«Պրն. Պէրպէրեան, ուրիշ ձեւ չկայ բուժուելու: Որպէսզի առաջ անցնինք, պիտի ընդունինք եղածը»:
Այս «առաջ անցնիլ»-ը սուր սուլոցի պէս ծակեց ականջս: Առտուան` սուրճ խմելու ալ չսպասեցի: Պէտք էր գրէի.
«Առաջ անցնիլ»-ը ի՞նչ է, կարենալ ապրիլ զոմպիի՞ պէս: Ամէն օր աւելի՞ զոհեր եւ կորուստներ ունենալ, սահմանամերձ գիւղերը արհաւիրքի մէջ ապրեցնել, դիմադրողները բանտարկել, խորհրդարանի մէջ այլեւս
օր ցերեկով դաւադրող մեծամասնութիւն մը ունենալ եւ բերանը կղպած, ձեռքերը ծալած պիղատոսական կեա՞նք մը վարել:
Առաջ անցնի՞լ, արդէ՛ն խոր փոսի մը մէջ ենք, մեր հայրենական հողերն ու էութիւնը կորսնցնելու ընթացքին մէջ: Չէ՞ք կարծեր որ ձեր տունը խլուելէ, ձեր եղբայրները սպաննուելէ, անոնց զաւակները որբանալէ, մայրերը ցկեանս տրտմութեան մէջ թաթխելէ ետք, մեր փոքրաթիւ ազգը քառասունչորս օրուան մէջ տասը հազար հաշմանդամներ եւ հինգ հազար զոհեր ունենալէ, հայոց երկինքի տակ մեծցած մեր գերեվարուածները խոշտանգուելէ, մեր կիները բռնաբարուելէ ետք, Շուշին առանց փամփուշտի յանձնուելէ, մեր կենսուրախ գիւղերը թշնամիին կողմէ գրաւուելէ ետք, «ուրիշ ձեւ չկայ» մտածելը` հայրենասիրութեան հանդէպ թմրութիւն, կեանքէ զրկուածներուն նկատմամբ անտարբերութիւն, աղէտի մը յաճախ յաջորդող հոգեկան կամ դատողութեան խանգարում կը նշանակէ:
Այժմու աւագանին ֆիզիքական, նիւթական, հոգեկան ցնցումներով ողողեց մեր մինուճար ժողովուրդը: Ցեղասպանութիւն չկայ եղեր, պահանջատիրութիւն պէտք չէ ըլլայ եղեր. Է՜, տիրութի՜ւն ալ չկայ: Փրփրերախ ելոյթներ` ուզածի՜դ չափ:
Ժողովուրդին աքցանելէ ետք` մուրճ ճօճել, արձակազէններ զետեղել: Ո՞ւր մնաց «պատին տակ կանգնիմ, զիս գնդակահարեցէք»-ը: Անցաւ նշուած երկու ամիսը, տակաւին վարչապետին շնորհած «արձակուրդ»-ին մէջ են ռազմագերիները` ազերիներու «հիւրընկալութեամբ»….
Պարո՛ն Կիւլիւզեան, որքա՞ն պիտի յառաջանաք ձեր չգիտակցած խրամատին մէջ, որովհետեւ հետզհետէ հարուածներն ու տագնապները պիտի զգետնեն ձեր հայակենցաղ կեանքն ու էութիւնը: Անմտօրէն պարտուեցանք, մատղաշ արիւն զոհեցինք. չենք կրնար յառաջանալ, երբ պատճառները չեն ստուգուած, ուսումնասիրուած եւ դեռ ամէն օր հոգեկան զաւթումի կ՛ենթարկուինք: Զրկանքն ու արժանապատուութիւնը խեղճուկրակ ստորոտի մէջ կ՛ապրին, պարգեւավճարներն ու հարստութիւնը գագաթին վրայ կը ծածանին: Ձեր ինքնախաբէաբար «առաջ անցնելու» ընթացքին … կ՛անդամահատուինք: Այս իրավիճակը բուժո՞ւմ կը նկատէք:
Ուրկէ՛ եկանքը գիտենք: Ո՞ւր կ՛երթանքը աւելի չխորացած, իբրեւ ազգ` արդարադատութիւն եւ հատուցում պէտք է պահանջել: Դուք «բուժուելու» անզգամ ձեւ մը գտեր էք, երբ ձեր հազարաւոր հայրենակիցներուն կեանքը նպատակադրուած խողխողուած է, երբ մեր պապենական ժառանգը, մեր սրբավայրերը, երեսուն տարուան թաքուն համաձայնութիւններով, կէս վայրկեանի ստորագրութեամբ, թշնամիին յանձնուած են: Եւ դեռ կը յանձնուին…
Հայաստանի եւ սփիւռքի ժողովուրդին գլխուն անա՜նկ խաղ մը կը խաղցուի…
Կը ներէք «անզգամ» ածականը գործածելուս: Բայց դուք կը վիրաւորէ՛ք բոլոր անոնք, որոնք կը ցաւին երիտասարդ Եռաբլուրի սուգի արտասուքին համար, իշխանաւորներու շարունակուող ամբարտաւան, բռնատիրական կեցուածքին համար:
Փա՜ռք Աստուծոյ, որ տեղ-տեղ կոյրեր եւ անխիղճներ չկան: Անոնք կը տեսնե՜ն «Ո՞ւր կ՛երթանք»-ին վախճանը: Անոնք չեն լռեր երբ մեր ազգին էութիւնը կ’անէանայ:
Օգոստոս 11, 2021թ
Ամմէն մէկ հայ առանց կասկածելու իր ստորագրութիւնը պիտի դնէ Վ.Թ.ի աս գրածին տակը: Ես գրող չեմ, բայց ըսեմ, որ աս գրուացքը իմ ալ սիրտէս ելած է կարծես: Գալով Յ. Կիւլիզեանի ըսածին. աս մարդը հայ չէ՞. ինչպէս կրնայ ըսել որ ուրիշ ձեւ չիկայ, ըսածը անի է որ եկէք մոռնանք եղածը, նայինք ապագային. Նիկոլն ալ անանկ կըսէ եւ կը կարծէ որ Հայաստանի եւ Ղարաբաղի մէջ ապագայ կա, իրականը անի է որ ապագան ալ քանդեց, անցեալն ալ: Ես ալ հարցում մը ընեմ աս մարդուն. թիւրքերը 106 տարի առաջ ցեղասպանութիւն ըրին. երբոր մեր կեանքը նորեն ոտքի հանեցինք, եղածը չիտեսնելու տվի՞նք եւ առջեւ անցանք, թէ չէ մինչեւ հիմա չենք կրնար մոռնալ եւ կը պահանջենք, կը պայքարինք: Խնդիրը անի է որ հիմա շատ հայ կայ որ ասանկ կը մտածէ. «ուրիշ ձեւ չիկայ, եղածը ընդունինք»: Ասանկներուն պէտք է որ խելքը շտկենք եւ իրական եղածին ծանրութիւնը հասկցնենք, հիշեցնենք, որ եթէ ասանկ մտածողները շատնան, Ղարաբաղի մնացածն ալ պիտի կորսնցընենք, Հայաստանն ալ, յետոյ ըսենք որ «ի՞նչ ընենք, ուրիշ ձեւ չիկայ, առջեւնիս նայինք»: Անկէ ետքը առջեւնիս բան մը պիտի չիմնայ որ նայինք:
Ի՜նչ լաւ եղաւ որ Յարութ Կիւլիւզեան անունով Լիբանանահայ համալսարանաւարտ երիտասարդ մը իր կարծիքը յայտնեց Դիմատետրի գրութեան մը առթիւ: «Ուրիշ ձեւ չկայ բուժուելու» գրեց: Ուրիշ ձեւ չկա՞յ մի: Ծօ՛, ի՞նչ կ’ըսես: Այս ի՜նչ համարձակութիւն: Ամօ՛թ քեզի: Անունէ՛դ ամչցիր: Դուն Հայ չե՞ս: Չըլլա՜յ ազերի գործակալ ես: Ատ ի՞նչ ըսել է՝ ուրիշ ձեւ չկայ եղեր: Ինչպէ՞ս թէ՝ ուրիշ ձեւ չկայ: Խելքդ թռցուցի՞ր: Կեցի՛ր, վայրկեան մը կեցի՛ր, սուրճս խմեմ ալ՝ լա՜ւ դասդ տամ: Եւ այսպէս, Լիբանանահայ երիտասարդ Յարութ Կիւլիւզեանը արժանացաւ հրապարակային քամահրանքի, ատելութեան, քննադատութեան. մինչեւ իսկ ընթերցող մը (որ հայերէն ուղղագրութեան հանդէպ իր տգիտութիւնը բացայայտելու գնով՝ ջղաձիգ) կոչ կ’ընէ որ Կիւլիւզեանին «խելքը շտկենք»: Տեսա՞ր, տեսա՞ր ինչ եղար եւ դեռ՝ ինչերո՜ւ պիտի ենթարկուիս, Յարութ Կիւլիւզեան, մինչեւ որ քու եւ քեզի- պէսներուն «խելքը շտկենք»…: Դուն չէի՞ր Արցախը ծախողը: Դուն չէի՞ր «մեր հազարաւոր հայրենակիցներուն կեանքը նպատակադրուած խողխողը»: Հը՞: Ըսէ՛ տեսնեմ: Դուն չէի՞ր «մեր պապենական ժառանգը, մեր սրբավայրերը, երեսուն տարուան թաքուն համաձայնութիւններով, կէս վայրկեանի ստորագրութեամբ, թշնամիին յանձնող»ը: Դուն չե՞ս գիտեր որ «ուրիշ ձեւ չկայ» մտածելը` հայրենասիրութեան հանդէպ թմրութիւն, կեանքէ զրկուածներուն նկատմամբ անտարբերութիւն, աղէտի մը յաճախ յաջորդող հոգեկան կամ դատողութեան խանգարում կը նշանակէ: Եւ այդ բոլորին պատասխանատուն դո՛ւն ես, դո՛ւն. այո՛, այո՛: Դո՛ւն: «Անզգամ»: Դուն չէի՞ր «ժողովուրդին աքցանելէ ետք` մուրճ ճօճել, արձակազէններ զետեղել» հրահանգողը: «Բուժուելու» պէտք ունեցող երիտասա՛րդ, դուն չէի՞ր Փաշինեանի վերընտրութեան պատասխանատուն: Դուն չէի՞ր պատճառը որ ընդդիմութիւն կոչուած շարժումը ընտրութիւններու նախօրեակին իսկ՝ պառակտուեցաւ եւ չկրցաւ միացեալ ճակատով պայքարիլ՝ եւ իբրեւ մեծամասնութիւն մտնել Ազգային Ժողով, իշխանութիւնը –վերէն վար եւ վարէն վեր– ձեռք առնել, եւ ի վերջոյ՝ երազային դրախտի վերածել Հայաստանը, միացնել Արցախին եւ շուտով ալ՝ Արեւմտեան Հայաստանին: Ծովէ-ծով Հայաստանի մեր երազը քանդողը դուն չէի՞ր: Ըսէ՛: Ինչո՞ւ լուր ես: Դուն չէի՞ր որ հայրենիքին «զոմպի» քուէարկողներուն պարտադրեցիր որ «ամբարտաւան, բռնատէր» մը ընտրեն որպէս երկրին ղեկավար: Ըսելու բան ունի՞ս: Հը՞: Թող ասիկա դաս ըլլայ քեզի՝ որ այլեւս կարծիք չյայտնես: Քեզի-պէսներուն խելքը շուտով պիտի «շտկենք» որ այլես ասանկ բաներ չգրէք: Հասկցա՞ր, «անզգա՛մ»: Անգամ մըն ալ չտեսնեմ: