ԹՈՐԳՈՄ
Եթէ պիտի ուզենք բնութագրել արդէն ողջութեան առասպել դարձած, այժմ յաւերժացած Մարատոնան, կը խորհիմ ամէնէն դիպուկը կ՛ըլլայ ըսելը.
«Ֆութպոլի 20-րդ դարու վէճը, Աստուծոյ ձեռքը եւ դարու կոլը»:
Ֆութպոլի ազգային հաւաքականներու 1986-ի աշխարհի ախոյեանութեան մրցաշարքը կը պատկանի Մարատոնային:
Պատմութեան մէջ ուրիշ ոչ մէկ ֆութպոլիստի համար կարելի է ըսել, որ միջազգային մրցաշարք մը անոր կը պատկանի:
1986-ի աշխարհի ախոյեանութեան աւարտական հանգրուանի առաջին իսկ խաղէն, Մարատոնա իր հակակշիռին տակ առաւ մրցաշարքը, յաւելեալ կորով ներշնչեց իր խմբակիցներուն եւ բարձրացուց աշխարհի ամէնէն հեղինակաւոր բաժակը:
Բայց այդ մրցաշարքին մէջ 22 յունիսին Անգլիոյ դէմ քառորդ աւարտականն է, որ կը մնայ անոր ասպարէզին որոշիչ պահը: Մասնաւորապէս, այդ չորս ճակատագրական վայրկեանները, երբ առասպելը յաւերժացաւ:
1982-ին Արժանթինի եւ Անգլիոյ միջեւ պատերազմ տեղի ունեցած էր Ֆոլքլանտ կղզիներուն համար, եւ այս մրցումը այդ պատճառով տարբեր բնոյթ կը կրէր:
Մեքսիքայի Ազթեք խաղավայրին մէջ եւ շուրջը համակիրներու միջեւ բախումներ պատահեցան: Ջիղերը գերլարուած էին:
Ֆութպոլային պատմութիւն մը նոյնպէս կայ: 1966-ի աշխարհի ախոյեանութեան քառորդ աւարտականին, Լոնտոնի Ուեմպլի դաշտին վրայ Արժանթին 1-0 արդիւնքով պարտուած էր Անգլիայէն: Կոլը նշանակած էր Ճէոֆ Հըրսթ, որ ըստ Արժանթինի` օֆսայտ դիրքի վրայ էր, իսկ իրաւարարին հետ վիճելուն պատճառով Արժանթինի խմբապետ Անթոնիօ Ռաթին վտարուած էր դաշտէն: Արժանթինցիք այնպէս համոզուած են, որ իրենցմէ խլուած է մրցումը:
«Դարու գողութիւնը» անուանած էր ատիկա արժանթինեան մամուլը:
20 տարի ետք Արժանթին լուծեց վրէժը: Եւ` «Դարու կոլը»:
Դաշտը լեցուցած էին ֆութպոլի 114 հազար սիրահարներ Առաջին կիսախաղը աւարտեցաւ 0-0: Երկրորդ կիսախաղի 6-րդ վայրկեանին օդէն փոխանցում մը դէպի Անգլիոյ բերդ, Մարատոնա եւ Անգլիոյ բերդապահ Շիլթոն միասին ցատկեցին եւ Մարատոնա բռունցքով հարուածեց գնդակին, որ յայտնուեցաւ բերդին մէջ: Իրաւարար Ալի Պըն Նասըր եւ օգնական իրաւարարը չնշմարեցին:
Քսանամեակ մը ետք բերդապահ Շիլթոն ըսաւ, որ Մարատոնա խարդախութիւն ըրած է, իսկ Մարատոնա յայտարարեց. «Աստուծոյ ձեռքը»:
Բայց անշուշտ երկնային միջամտութիւն չկար…
Մարատոնա աննկատելի զուարճացաւ ատով: Հինգ տարի առաջ, 2015-ին, ան այցելեց Թունուզ` այդ օրուան իրաւարար Պըն Նասերին, եւ անոր նուիրեց Արժանթինի ֆութպոլի հաւաքականի տարազը եւ Պըն Նասերը անուանեց իր յաւիտեան ընկերը:
Ասիկա ցոյց կու տայ Մարատոնայի խաղին չարաճճիութիւնը:
Այդ կոլէն միայն չորս վայրկեան ետք, Մարատոնա իր միւս կողմը ցոյց տուաւ աշխարհին: Հանճարը:
Մարատոնա գնդակը ստացաւ իր կիսադաշտին մէջ, խաղի բերելով Անգլիոյ հաւաքականի մարզիկներուն գրեթէ կէսը, սուրաց դէպի բերդ եւ նշանակեց կոլը, որ 2002-ին ՖԻՖԱ-ն ընտրութեամբ հռչակեց «Դարու կոլը»:
Անգլիական «Պի.Պի.Սի.» ձայնասփիւռի կայանի խօսնակը, որ մրցումը ուղղակի կը հաղորդէր, բացագանչեց. «Մարատոնա այս կոլով մաքրեց առաջին կոլին իր մեղքը»:
Այդ կոլին բացառիկ փայլքը, հակադրուելով անոր չորս վայրկեան առաջուան խորամանկութեան, յարմար յիշեցումն է լուսաւոր եւ մութ Մարատոնայի:
Չորս վայրկեան: Երկու պահ: Մէկ առասպելական Տիեկօ Մարատոնա:
Սխալ պիտի չըլլայ, եթէ Մարատոնային ալ ըսենք այն, որ Քիսինճըր ըսած է Փելէին:
1975-ին Նիւ Եորք Քոզմոս ֆութպոլի խումբը Փելէն միացուց իր շարքերուն եւ մեծ յաջողութիւններ արձանագրեց` Միացեալ Նահանգներու մէջ ֆութպոլի ժողովրդականութիւնը բարձրացնելով: Այս առիթով, այդ օրերու աշխարհի ամէնէն հեղինակաւոր քաղաքական գործիչը` Միացեալ Նահանգներու արտաքին գործոց նախարար Հենրի Քիսինճըր, հանդիսութեան մը ընթացքին Փելէն պարգեւատրած ատեն, անոր ըսաւ.
– Ամբողջ աշխարհի մէջ մարդիկ աւելի ձե՛զ կը ճանչնան, քան զիս: