Զրոյց Արարատին Հետ

Ն. ԱՒԱԳԵԱՆ

Այս առաւօտ զարթնումիս քեզ փնտռեցի շուրջս: Երկա՜ր-երկա՜ր փնտռեցի, բայց չգտայ: Չգտայ, որովհետեւ չկայիր: Չգտայ, որովհետեւ իրապէս դիմացս չէիր, հոն չէիր: Մտածեցի` յիշողութեանս մէջէն վերակենդանացնել քեզ եւ վերապրիլ քեզի հետ: Խօսիլ քեզի հետ: Պատմել ու պատմել, շա՜տ երկար պատմել: Զրուցել հինէն ու մանաւանդ` նորէն:

Եւ, վերջապէս, կորսուած ինքնութիւնս գտայ: Խրոխտ ու վիթխարի պատկերդ պարզուեցաւ աչքերուս առջեւ, ու  վերանորոգուեցայ: Լայնածիր Արարատեան դաշտին մէջէն վեհօրէն բարձրացող ձիւնածածկ գագաթդ նորէն տեսայ: Սրտի ի՜նչ գոհունակութիւն, ի՜նչ անսահման ուրախութիւն, ի՜նչ անասելի ապրումներ…

Արարատ, գիտե՞ս, վերջին քանի մը տարիներուն, ամրան, ուխտաւոր մարդու պէս կ’այցելէի հայրենիք ու կը տեսնէի քեզ: Այս տարի, սակայն, չկարողացայ ուխտս կատարել: Աշխարհի վրայ «Քորոնա» համաճարակին ստեղծած իրավիճակը, Լիբանանի մութ օրերը արգիլեցին զիս քովդ գալ:  Ուստի ուխտաւոր ծառադ այս անգամ հեռաւոր Լիբանանէն կը դիմէ քեզի:

Ա՜խ Արարատ, ա՜խ:

Այս ինչ անողոք տարի մըն էր 2020-ը: Լսեցիր, չէ՞, այն բազմապիսի հարցերուն մասին, զորս դիմագրաւեց աշխարհը: Սակայն, հակառակ այդ  հարցերուն յարուցած իրավիճակներուն, անոնք ոչինչ են այսօր մեր դիմագրաւած խոչընդոտներուն դիմաց: Ոչինչ` արցախեան մերօրեայ պայքարին դիմաց:

Վստահ եմ, որ դուն ալ մեզի պէս կը մտածես այդ հարցերուն մասին ու  ամէն վայրկեան կը հետեւիս արցախեան իրադարձութիւններուն:

27 սեպտեմբերէն ի վեր հայերս  մոռցած ենք անհատական ամէն հարց, եւ մեր մտասեւեռումին առանցքը դարձած է Արցախը: Հայ հաւաքականութիւնը ուշի-ուշով կը հետեւի Արցախի լուրերուն: Հայաստանն ու սփիւռքը` իւրաքանչիւրը իր ձեւով կը զօրակցի Արցախին:

Զարմանալի է, չէ՞, հայուն նկարագիրը: Տարօրինակ բան է հայուն հայրենասիրութիւնը: Մարդկային հաւաքականութիւններու, ազգերու մէջ այսպիսի նկարագիր գրեթէ չենք գտներ: Հայերը, երկրագունդի ո՛ր անկիւնն ալ ըլլան, ի՛նչ դիրքի վրայ որ գտնուին, երբ հայրենիքը վտանգի մէջ է, կը մոռնան իրենք զիրենք  եւ կ’անսան իրենց սրտի կանչին: Միտքով ու հոգիով անոնք  կը վերադառնան իրենց  արմատներուն: Կը վերադառնան այն հողին, ուր արմատ նետած են մեր նախնիները: Կը վերադառնան այն հողին, որուն համար հարիւրաւոր կեանքեր զոհուած են ու դեռ կը զոհուին:

Արարատ, հայուն հայրենասիրութեան գաղտնիքը ինչի՞ մէջ կը կայանայ: Ուրկէ՞ կու գայ անիկա:

Գուցէ քու վեհութենէ՞դ, հայոց պատմութենէ՞ն,  հայ մայրերուն դաստիարակութենէ՞ն, թէ՞ հողին ընդերքէն բարձրացող նահատակներուն կանչէն:

Օ՜հ, ի՛նչ վսեմ ու նուիրական է այս զգացումը, որ  կը պարուրէ բոլորս: Կարելի չէ հերքել, որ հայրենիքը ամրօրէն պաշտպանելու ցանկութիւնը կ’ապրինք այս օրերուն: Դէպի հայրենի հող վազելու, անոր համար պայքարելու, անոր շաղախուելու ու անքակտելի  մէկ մասնիկը դառնալու բուռն ու վեհ զգացումն է, որ կը թաւալի մեր երակներուն մէջ:

Այս հիասքանչ զգացումը կ’ապրինք յատկապէս հայրենանուէր այն տղոց  հետ, որոնց համար հայրենի հողին սպառնացող նուազագոյն վտանգն անգամ զիրենք կը վերածէ մէկական առիւծներու:

Այն տղոց հետ, որոնք գիտակցօրէն եւ անվարան խմբուեցան հայրենի դրօշին ներքեւ, ուխտեցին հայրենիքին ծառայել, երդուեցան զայն փրկել:

Այն տղոց հետ, որոնք դեռ իրենց գարուն հասակին մէջ, կեանքի վայելքի պահերը չապրած,  հայրենիքին երկունքի պահերը կ’ապրին:

Այն կամաւոր տղոց հետ, որոնք արիաբար, առանց երկմտանքի իրենց կեանքերը ի սպաս կը դնեն հայրենիքի բագինին:

Այն տղոց հետ, որոնք դէպի հայրենի հող վազելու կտրիճ կեցուածքով բարոյական եւ հայրենասիրութեան դասեր կը փոխանցեն իրենց նորածիններուն, որոնք օրօրոցէն արդէն իսկ Ազատութիւն կը կանչեն:

Այն տղոց, որոնք իրենց սիրած աղջիկներուն սիրոյ խոստովանութիւն կատարելու փոխարէն` հայրենիքի սէրը կ’երգեն:

Այն տղոց հետ, որոնք թէկուզ իրենց ֆիզիքականը վնասներու ենթարկելու գնով, ամէն րոպէ ոգի ի բռին կը մաքառին հայրենի հողին ամէն մէկ թիզի պահպանման համար:

Այն տղոց հետ, որոնք հակառակ իրենց ստացած վէրքերուն, դեռ պատրաստ են առաջնագիծ երթալու եւ պայքարելու թշնամիին դէմ:

Այն տղոց հետ, որոնք վճռած են դիրքերը չլքել, հանգիստ  չունենալ մինչեւ թշնամին չխորտակեն:

Այն տղոց հետ, որոնք Արցախի անտառներուն մէջ կը խօսին հոգիներուն հետ  մեր նահատակներուն, որոնցմէ կը ստանան պայքարելու ոգի եւ անխորտակ կամք:

Այն տղոց հետ, որոնք գիշեր թէ ցերեկ կրակոտ աչքերով, արթուն կը հսկեն դիրքերուն, որպէսզի հայ ազգը ապահով քնանայ:

Այն տղոց հետ, որոնք մարտի դժնդակ պահուն իրենց զոհուած ընկերոջ դիակին առջեւ կ’ուխտեն շարունակել անոր ճամբան ու վրէժ լուծել թշնամիէն:

Սրբազա՛ն լեռ,

Աշխարհի վրայ կա՞յ այսպիսի ազգ, որուն համար հայրենիքը ամէն բանէ վեր է: Կա՞յ նման ազգ, որուն զաւակները այսքան կառչած են հայրենիքին:

Բայց սպասէ՛: Ես տակաւին չյիշատակեցի այն տղաքը, որոնք հայրով, եղբայրներով, հարազատներով պատերազմի դաշտին վրայ են:

Այն տղաքը, որոնք իրենց արեամբ ջրեցին  հայրենի հողը, շաղախուեցան անոր մէջ, նոյնացան անոր հետ: Իրենք հայրենիք դարձան:

Այն տղաքը, որոնք իրենց նահատակութեամբ անմահացան` անմահացնելով մեր պատմութիւնը:

Այն տղաքը, որոնց սխրանքներուն թէ նահատակութեան մասին ամէն պահ կը խօսինք, կը դիտենք անոնց պատկերները, նոյնիսկ միտքով կը զրուցենք անոնց հետ ու կը հիանանք անոնց անսակարկ նուիրուածութեան վրայ:

Է՜հ, սրբազա՛ն լեռ:

Ի՛նչ ըսեմ: Հայուն առօրեան ամբողջովին յեղաշրջուեցաւ: Սրտի մորմոքով, թաց աչքերով, բայց յաղթելու կամքով  ան կը շարունակէ ապրիլ այսօր: Անընդհատ կ’աղօթէ սահմանին հսկող, դիրքերը պահող բոլոր տղոց անվտանգութեան համար: Առաւօտները կ’արթննայ յաղթանակի աւետումի յոյսով: Օրն ի բուն, հաւատքով կը սպասէ հերոսներուն անփորձանք վերադարձին: Ամէն օր հողին կը յանձնէ իր նահատակ զաւակները: Կը զգայ նահատակներուն մայրերուն, քոյրերուն եւ զաւակներուն վիշտը, կը ջանայ ամոքել անոնց կսկիծը, բայց կը հմայուի անոնց հոգիին վեհանձնութեամբ: Որքան ալ պատմեմ քեզի, Արարա՛տ, վստահ եմ, որ դուն այս ապրումները դարեր շարունակ ապրած ես ու կ’ապրիս դեռ:

Սրբազա՛ն լեռ,  խնդրանք մը ունիմ:

Քու բարձր դիրքովդ շա՜տ  մօտ ես արծիւ տղոց, որոնց հոգիները կը սաւառնին հայրենիքի երկնակամարին վրայ: Մեր ողջոյնները փոխանցէ հերոսներուն: Ըսէ՛ իրենց, թէ մենք կը սպասէինք, որ ապահով վերադառնային իրենց ընտանիքներուն,  հարազատներուն: Մեզի պատմէին  իրենց քաջագործութիւններուն մասին, ու մենք հիացմունքով լսէինք ու ոգեւորուէինք: Ա՜խ, մենք տակաւին ի՜նչ ի՜նչ դասեր ունէինք սորվելիք իրենցմէ: Սակայն կ՛երեւի պէտք է խոստովանինք, որ  մեր հերոսները, իրենց  անձնուիրութեամբ, արդէն մեզի փոխանցեցին հայրենասիրութեան լաւագոյն դասը: Սորվեցուցին, թէ անձնազոհութեամբ է, որ կրնանք պահպանել հայրենիքը, այլ ընտրանք չկա՛յ: Հայրենի հողին նուիրեցին իրենց սրբազնագոյնը:

Սրբազա՛ն լեռ,

Վերջին երկու խօսք: Կ’արտօնե՞ս:

Քու տիրական ներկայութեամբ, թէեւ հեռուէն, բայց կը խնդրեմ,  հսկէ սահմաններուն վրայ հերոսաբար մարտնչող տղոց: Օրհնէ՛ անոնց իւրաքանչիւր զարկը: Ամոքէ վիշտը իւրաքանչիւր մօր, քրոջ կամ կնոջ, որ կորսնցուց իր սրտահատորը:

Իսկ  երբ հանդիպիս նահատակ հերոսներուն ճախրող հոգիներուն փոխանցէ՛ իրենց, որ մենք երբեք պիտի չմոռնանք զիրենք, որովհետեւ անմահացան: Վերապրող իրենց ընկերները կարօտով կը յիշեն ու կը փնտռեն զիրենք: Երդուած են, որ անոնք պիտի քալեն իրենց օրինակով, պիտի շարունակեն երթը եւ անկասկած որ  յաղթանակի օրը ցնծութեան կանչերով պիտի թնդան թէ՛ երկինքը, թէ՛ երկիրը: Արարա՛տ,

Այս տղաքը շաղախուեցան հայրենի հողին հետ, դարձան անոր մէկ մասնիկը: Անոնք իրենց հայրենասիրութեամբ եւ մանաւա՛նդ նահատակութեամբ գերազանցեցին մեզ: Մի՞թէ ասկէ աւելի  գօտեպնդիչ հայրենասիրութեան պատգամ կրնա՞յ ըլլալ: