Ա. Ա.
Միացեալ Նահանգներու կողմէ Հարաւային Կովկասի երեք հանրապետութիւններուն` Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ազրպէյճանի կատարուած զինուորական օժանդակութեան գումարներուն պատկերը բաւական է, որպէսզի կարգ մը հետեւութիւններ կատարուին ԵԱՀԿ Մինսքի խումբի համանախագահութեան անդամ Միացեալ Նահանգներու վարած խտրական քաղաքականութեան ծալքերուն եւ հետապնդած նպատակներուն մասին:
Armenian Center for American Studies ուսումնասիրութիւններու կեդրոնը ներկայացուցած է նախորդ երկու տարիներուն` 2018-ին եւ 2019-ին Միացեալ Նահանգներու կողմէ Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ազրպէյճանի կատարուած զինուորական ամերիկեան օժանդակութեան մանրամասնութիւնները, ուր ի յայտ կու գայ, որ նշեալ տարիներուն Վրաստանի կատարուած է շուրջ հարիւր միլիոն տոլարի, Ազրպէյճանի` շուրջ իննսուն հինգ միլիոն տոլարի, իսկ Հայաստանի` միայն չորս միլիոն տոլարի զինուորական բնոյթի օժանդակութիւն:
Վրաստանի մէջ Միացեալ Նահանգներու նորանշանակ դեսպան Քելլի Տեկնըն, իր կարգին, յայտարարեց, որ անցեալ քանի մը տարիներուն ընթացքին Վրաստանին յատկացուած են մօտաւորապէս վեց հարիւր միլիոն տոլար, որպէսզի Թիֆլիսի իշխանութիւնները երկրին սահմանապահ ուժերը վերազինեն: Պէտք է նշել, որ 2008-ի ռուսեւվրացական պատերազմէն ետք Վրաստանի իշխանութիւնները մեծ ուշադրութիւն կեդրոնացուցած են ծովային եւ ցամաքային պաշտպանութեան վրայ եւ կը ջանան ամրապնդել երկրին սահմաններուն հսկողութիւնը:
Հարաւային Կովկասը ռազմավարական եւ մարտավարական չափազանց կարեւոր աշխարհագրատարածք մըն է, ուր շահերու սուր բախումները շատ յաճախ քաղաքական- ապահովական-տնտեսական բնոյթ կը կրեն, մանաւանդ եթէ նկատի ունենանք կազատարներու եւ քարիւղատարներու կարեւոր տարանցիկ կէտ մը ըլլալու անոր հանգամանքը: Հոս է, որ ամէնէն աւելի ակնյայտ կը դառնայ այն իրողութիւնը, թէ քաղաքականէն երբեք կարելի չէ անջատել ապահովականն ու տնտեսականը` առաւել շեշտադրելով անոնց միջեւ յարաբերակցութիւնը եւ փոխադարձ շահագրգռութիւնները:
Մինչ Հարաւային Կովկասի մէջ կայունութեան կարեւոր ազդակներէն մին է հաւասարակշռուած ուժերու միջեւ փոխկապակցութեան անխախտ պահպանումը, Լեռնային Ղարաբաղի տագնապին մէջ հակամարտ կողմերուն` Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի տրուած զինուորական օժանդակութեան քանակին միջեւ յստակ տարբերութիւնը որոշ հարցականներ կը գծէ` շրջանին մէջ Միացեալ Նահանգներու վարած քաղաքականութեան կապակցաբար, որովհետեւ եթէ հաշուի առնենք ԵԱՀԿ Մինսքի խումբի համանախագահութեան անդամ ըլլալու Միացեալ Նահանգներու հանգամանքը, ապա միանշանակ պէտք է հաստատենք, որ Ուաշինկթըն տրամաբանականօրէն պիտի ընտրէր շրջանին մէջ ուժերու հաւասարակշռութիւնը պահպանելու միտող քաղաքականութիւն մը:
Մինչդեռ հարաւկովկասեան բարդ խճանկարին բաղկացուցիչներուն նկատմամբ նման խտրական քաղաքականութեան ժխտական հետեւանքները ոչ միայն տնտեսական, այլեւ գլխաւորաբար ապահովական են, որովհետեւ Ազրպէյճանի յարձակողապաշտ ախորժակները ծածուկ չեն, եւ Պաքուի իշխանութիւնները ոչ մէկ ատեն կը թաքցնեն Լեռնային Ղարաբաղի բնակչութիւնը բնաջնջելու իրենց մտադրութիւնը: Նման հայատեաց քաղաքականութիւն հետապնդող պետութեան մը հարիւր միլիոն տոլարի շուրջ զինուորական օժանդակութեան դիմաց, խաղաղ լուծումներու ջատագով պետութեան` Հայաստանի միայն չորս միլիոն տոլարի զինուորական օժանդակութիւն տրամադրելու Միացեալ Նահանգներու այս քաղաքականութիւնը միայն կարելի է բացատրել տնտեսական ախորժակները ուժերու հաւասարակշռութեան պահպանման կարեւոր տուեալէն գերիվեր համարելու շահադիտական մօտեցում մը, որ բնաւ յարիր չէ միջնորդ պետութեան մը իշխանութիւններուն:
Հայաստան հարաւկովկասեան այն միակ պետութիւնն է, որ համահաւասար եւ հորիզոնական հարթութեան մը վրայ կապեր ու յարաբերութիւններ ունի թէ՛ ռազմավարական դաշնակիցին` Ռուսիոյ, թէ՛ Միացեալ Նահանգներու եւ թէ՛ Եւրոպական Միութեան հետ: Նման հաւասարակշռուած արտաքին քաղաքականութիւն, մանաւանդ հարաւկովկասեան շրջանին մէջ, չափազանց բարդ երանգներ ունի, եւ որ կարելի է հայկական դիւանագիտութեան իրագործումներէն մին համարել: Բայց հարցը այն է, որ առնչակից կողմ մը, այս պարագային` Միացեալ Նահանգները, յատկապէս պէտք է որդեգրեն հաւասարակշռուած քաղաքականութիւն մը Հարաւային Կովկասի երեք հանրապետութիւններուն նկատմամբ` առանց մէկը միւսէն աւելի նախընտրելու: Այս պարագային, Ազրպէյճանն է առանձնաշնորհեալը, որովհետեւ Վրաստանի պարագան այլ խնդիր է եւ իսկապէս կը տեղաւորուի Միացեալ Նահանգներ-Ռուսիա խուլ մրցակցութեան մը մէջ: Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի պարագան` ամերիկացիներուն համար պէտք է ըլլայ միջնորդ պետութեան մը եւ տագնապին երկու կողմերուն միջեւ յարաբերութիւններու հաւասարակշռութեան պահպանման օրինակ մը: Եւ ոչ թէ` հակառակը:
