ՄԱԿԱՐ ի Գաղիա
Կապուտակ Ծովափի իշխանական քաղաքներուն մէջ հայեր կան` ծագումով եւ նորահարուստ: Կեդրոնականցի Մատաթիա Սերգիսօղլուն հոն շէնքեր ունի, Չինաստան-Թուրքիա-Ֆրանսա եռանկիւնին մէջ կ’առնէ-կը ծախէ: Հարստացեր է:
Քսան տարիէ ի վեր եռանկիւնը Հայաստանով քառանկիւն է:
Մատաթիա Արմենակը եւ Էլպիսը հրաւիրեր էր Նոր տարին միասին անցընելու, մայրիներու մէջ թաքնուած իր պալատին մէջ: Անոնք արեւոտ ծովափէն վերադարձան Աշտարակի կարճացերեկ քաղաքը:
– Մատաթիան Կրաս քաղաքի օծանելիքներ լեցուց մեր ճամպրուկին մէջ: Մէկ մասը ձեզի բերինք: Մենք ալ նոր հարուստի պէս անուշ բուրենք,- ըսաւ Արմենակ:
Եւ սեղանին վրայ շարեց գեղեցիկ սրուակներ:
Մակարուհին ուրախացաւ: Կարդաց` ինչ որ գրուած էր սրուակներուն վրայ. գործածել առաւօտեան, երեկոյեան, ամառը, քրտինքի դէմ: Ապա մեզ հիւրասիրեց պոլսական անուշապուրով եւ սուրճով:
– Մակա՛ր, ընկերս` Մատաթիան հայազգի երեւելիներ ալ հրաւիրած էր: Հայաստանէն եկածները ի՜նչ հպարտութեամբ ֆրանսերէն կը ջարդէին: Տեսնելիք եւ լսելիք բան էր: Կօշիկիս երկարութեամբ եւ հաստութեամբ սիկառներ կը ծխէին:
– Արմենա՛կ, ֆրասացին կ’ըսէ` noblesse oblige, այցեքարտ է սիկառը:
– Այդպէս է: Սիկառը իրաւունքներ կու տայ ազգային եւ միջազգային հարցեր լուծելու: Մին հպարտութեամբ կ’ըսէր, թէ քաղաքապետին ձեռքը թօթուած է, որ իրեն ըսած է, թէ հայերը օրինակելի քաղաքացիներ են, յաջողած, լաւ մերուած, ֆրանսացիէն աւելի լաւ ֆրանսացի են: Հայաստանցի մը ըսաւ, որ հոս ինքզինք շատ լաւ կը զգայ:
– Տեսնելու բան էր,- ըսաւ Էլպիս:- Հայաստանէն հասած տիկին Անելգան իր սուղ վճարուած բարեկենդանի շորերուն մէջ կը շորորար: Կը կչկչար այնպէս, որ ֆրանսերէնը չսորված` հայերէնը մոռցած էր:
– Մակա՛րս, Էլպիսի նկարագրած Անելգան ոչինչ: Ամուսինը, որուն Ստոյիպա անունը երբեք չէի լսած, հպարտութեամբ կ’ըսէր Մատաթիային, որ իր յաճախած ֆրանսական շրջանակներուն մէջ չեն գիտեր, որ ինք հայ է, զինք ռուս կը կարծեն: Դրամատէրեր եւ աւազակներ չեն սխալած: Այդպէս հայ կ’ըլլա՞յ: Աւազակները կը նմանին իր ձագը լաւ ճանչցող գայլի:
Մակարուհին, որ լուռ հետեւած էր խօսակցութեան, Արմենակին հարցուց.
– Կեդրոնականցի ընկերդ` Մատաթիան, ուրկէ՞ գտած է ռուս կարծուող Ստոյիպան եւ Անկելգան, ինչո՞ւ այդպիսիներ կը հրաւիրէ:
– Սիրելի՛ս, պարզ չէ՞, որ եռանկիւնի եւ քառանկիւնի մեծ վաճառական Մատաթիան ալ մաս կը կազմէ վերնախաւին: Թաղի կօշիկ նորոգող Սեդրակին հետ պիտի չյարաբերի,- ըսաւ Արմենակ:
– Ուրեմն, քանի քսակով դասակարգային բարձրացում կ’ունենան մարդիկ, բնական կը դառնան այլասերածներու հետ յարաբերութիւնները: Մեր կեդրոնականցի Մատաթիան ալ զերծ չէ մնացած ախտէն,- ըսաւ Էլպիս:
Սրտնեղած` Արմենակ ուզեց վերջ տալ անհաճոյ զրոյցին.
– Կը խնդրեմ, որ Մատաթիան չբաղդատէք Ստոյիպային եւ Անկելգային: Ան իր զգացական հայրենասիրութեան զոհն է:
Բարեբախտաբար Մակարուհին երկրորդ սուրճը բերաւ` խնայելով Էլպիսի եւ Արմենակի տասնամեակներու անդորրին:
Մտածեցի, որ եթէ հարցախոյզ մը կազմակերպուի, կրնանք գիտնալ, թէ մեր ժողովուրդի ո՛ր տոկոսը Ստոյիպա, Անկելգա եւ Մատաթիա չեն, կամ են:
6 յունուար 2020