ՄԱԿԱՐ, Երեւան
– Մակա՛ր, հայկական մոլորակը սկսած է ճիշդ դառնալ,- այս ըսելով` մեր տան դուռը հրեց Արմենակ: Ան հայ կեանքի եւ մարդոց մասին նորութիւն միշտ ունի: Եթէ հայ թերթի մը մէջ գրէր իր sensationnel-ուշագրաւը, եթէ ոչ երիտասարդներու, գէթ ազգով եւ գիրով հետաքրքրուող թոշակառու ընթերցողները կ’աւելնային:
Անկիւն մը երկու աթոռ դրինք եւ սպասեցինք սուրճը: Արմենակ գրպանէն էջ մը թուղթ հանեց եւ, ըստ իր սովորութեան, բարձրաձայն կարդաց:
– Հայաստանի Լեզուի խորհուրդը ներկայացուց օտարաբանութիւններու եւ անոնց հայերէն համարժէքներու նոր ցանկ: Ոչ թէ նորաստեղծ բառեր կ’առաջարկէ, այլ կը յիշեցնէ եղած, երբեմն ալ հին, ոչ միշտ գործածուող հայերէն բառեր: Անոնք, անշուշտ, ոմանց ծանօթ են, ոմանց համար` անյայտ ու նոր:
Հատիկ հատիկ կարդաց քառասուն բառ. ալտերնատիւ (այլընտրանքային, այլընտրանք), անեսթեզիա (անզգայութիւն, անզգայացում), ասիստենտ (ընթերակայ, օգնական), ասոցիացիա (ընկերակցութիւն, ընկերութիւն, միութիւն), ասպեկտ (հայեցակէտ, տեսանկիւն, դիտանկիւն), բանդա (յանցախումբ, աւազակախումբ), բուտիկ (կրպակ), գարնիր (խաւարտ), գլադիոլուս (թրաշուշան), դեկլարացիա (յայտարարագիր, հռչակագիր, յայտարարութիւն), դեպորտացիա (արտաքսում, վտարում), դեսերտ (աղանդեր), դետալ (մանրակ, մաս, մանրամասնութիւն, մանրամաս), դիլեմա (երկընտրանք), իմպլեմենտացիա (կիրարկում), ինովացիա (նորարարութիւն, նորամուծութիւն), լանցետ (նշտար), կալայ (փողաշուշան), կատաստրոֆիկ (աղէտալի), կաֆել (հախճասալ, սալիկ), կուլմինացիա (բարձրակէտ, գագաթնակէտ), մանժետ (թեզանիք), մանիակ (մոլագար), մարիոնետ (խաղատիկնիկ, խամաճիկ), մեսիջ (հաղորդագրութիւն, ուղերձ), շտամպ (դրոշմ, դրոշմակնիք), պատենտ (արտօնագիր), պեդալ (ոտնակ), պոտենցիալ (ներուժ, կարողութիւն), պրեպարատ (պատրաստուկ), պրոդուկտ (արդիւնք, արտադրանք), պրոդուկտիւ (արդիւնաւէտ), ռադիկալ (արմատական), ռացիոնալ (բանական, տրամաբանական), ռուբին (սուտակ), վակցինայ (պատուաստանիւթ), տելեպատիա (հեռազգայութիւն, հեռազգացութիւն), տենդենց (միտում), տոտալ (ամբողջական, համապարփակ, համընդգրկուն), ֆենոմենալ (բացառիկ, արտասովոր, արտակարգ):
Աւարտեց: Հարցուցի. «Յետո՞յ»:
– Գիտեմ, Լեզուի խորհուրդը առանց զէնքի եւ զինուորի զօրավարի կը նմանի: Որոշեցի այս ցանկը յարգալիր նամակով մը մեր յեղափոխական վարչապետին ղրկել, որպէսզի բառերը գործածեն կառավարութեան ժողովին: Եթէ իրենք այդ չընեն, ոչինչ կը փոխուի: Կ’ըսեն, թէ ձուկը գլխէն կը հոտի: Ժողովներէն պէտք է հեռացնել ձուկի հոտած գլուխը: Այս ալ յեղափոխութիւն է, ինքնութեան եւ արժանապատուութեան:
– Արմենա՛կ, գիտես, հեռատեսիլը հանրակրթարան է: Հոն կչկչացողներու բերնէն եթէ չհեռացուին ոչ միայն այս քառասուն բառերը, այլ` բազմաթիւ անգամ քառասունները, վերը եւ վարը պիտի շարունակուի ազգի լեզուի կացնահարումը:
– Ճիշդ ես, Մակա՛ր: Այս մասին ալ պիտի գրեմ արհեստական ուշիմութեամբ ազգ առաջնորդողներուն: Ի՞նչ ընել, եթէ ծրագրաւորումներուն մէջ չկան հայերէն հարազատ բառերը, որոնք փոխարինուած են միջազգայիններով:
– Գրէ՛, եթէ չես յոգնիր:
– Կը գրեմ, որպէսզի մարգարէական յեղափոխութիւն եւ անշարունակութիւն սերնդափոխութիւն չլուծեն հարցը: Նորը, նորոյթը եւ շոուն չըլլան ապագայ, Հայաստանը չըլլայ կապկումի Սիլիքոն Վելի, Մոսկուա, Փարիզ:
Ըսաւ, ելաւ եւ գնաց Կեդրոնականցին: Նամակները գրելո՞ւ…
