Պարզ Կեանքը

ԱԼԵԱԿ ԼԱՏՈՅԵԱՆ

Այսօրուան աշխարհը լեցուն է փորձութիւններով, որոնք ունին իրենց ե՛ւ ժխտական, ե՛ւ երբեմն դրական ազդեցութիւնը: Անցեալին ծանօթ չեմ, բայց լսած եմ, թէ ինչպէ՛ս նախապէս կեանքը աւելի պարզ ու անմեղ էր: Ինչպէս կ՛ըսեն` «Simpler Times». Բայց ի՞նչ կը նշանակէ «պարզ կեանք»: Ինչպէ՞ս պատերազմի օրերուն, նուազագոյն ապահովութեան բացակայութեամբ, համացանցի ու ելեկտրոնային գործիքներու չգոյութեամբ, կեանքը կ՛ընթանար աւելի պարզ եւ դիւրին: Արդեօք յառաջդիմութիւնը կեանքը պարզացնելու, դիւրացնելու չի՞ ձգտիր: Աւելի խորունկ ձեւով քննարկելու համար անցեալի կեանքի ընթացքը` կ՛ուզեմ մարդկային ընկերութեան մը վրայ ազդեցութիւն ունեցող իրողութիւններէն քանի մը հատը քննել առանձնաբար:

Բարդութիւն 1.- Ձգտումներ. Այսօր բոլոր երիտասարդները կը ձգտին ստանալ բարձրագոյն ուսում: Բոլորս կը ձգտինք ապահովել լաւ գործ եւ կամ նոյնիսկ` քանի մը գործ: Միեւնոյն ժամանակ կը փորձենք մեր մասնակցութիւնը բերել միութենական եւ կուսակցական կեանքին: Այսօր ինծի տարեկից եւ կամ սերնդակից երիտասարդութիւնը վարժ է աշխատանքի տեսակի, ձեւի եւ միջավայրի փոփոխութեան: Կրնաք նկատել անկայուն եւ կամ աւելի քաջ ու նախաձեռնող սերունդ: Այսպէս, անցեալին մարդիկ երբ գործ գտնէին, իրենց աշխատանքի ճիգերն ու նուիրումը կ՛երկարէին տարիներու վրայ, մինչեւ որ կառոյցը եւ կամ հաստատութիւնը փակուի եւ կամ երբեմն մինչեւ խոր ծերութիւն: Ներկայիս համացանցը բոլորիս կը ստիպէ, որ մենք մեզ բաղդատենք ուրիշներու հետ ու միշտ ձգտինք աւելիին: Իրենց բոլոր անպատեհութիւններով այս ձգտումները ունին նաեւ իրենց առաւելութիւնները: Ողջունելի է տեսնել ՀՅԴ ԼԵՄ-ի եւ ԶՈՄ-ի գործունէութիւնը փաստող տեսերիզներն ու տեղեկատուական լուրերը, որոնք կը ներշնչեն ուրիշներ` միանալու եւ գործելու այս միութիւններուն մէջ: Ողջունելի է նաեւ տեսնել աւելի փոքր տարիքի դպրոցականներ, որոնք, հետեւելով երէց ուսանողներու առած քայլերուն, կը ձգտին մասնագիտանալ եւ իրենց գիտելիքները կատարելագործել իրենց նախասիրած ճիւղերուն մէջ: Սակայն համացանցը բոլորիս կը ստիպէ նաեւ դառնալ իր իսկ գերին` կեդրոնանալով մանրամասնութիւններու վրայ ու մեզ առաջնորդելով դէպի անհասանելի ու անհեթեթ իրականութիւններու: Եւ այս բոլորը մերօրեայ կեանքը կը հեռացնեն պարզութենէ: Փոխանակ աշխատինք` դառնալու լաւ մարդ, կ՛աշխատինք ստեղծել լաւ եւ ուրախ մարդու պատկեր (image): Եւ այսպէս, պարբերաբար կը փոխուին անմիջական կեանքի ձգտումները:

Բարդութիւն 2.- Մարդկային յարաբերութիւններ ու բարեկամութիւններ. Այսօրուան կեանքի հեւքը մեզ չ՛արտօներ, որ մեր առօրեային մէջ ժամանակ յատկացնենք մեր հարազատներուն եւ սիրելիներուն: Նախապէս դրացիդ բարեկամդ էր, թաղեցիդ` շաբթուան մնայուն հիւրդ, իսկ դպրոցի ու ակումբի բարեկամներդ` առօրեայիդ մաս կազմող անձերը: Իսկ այսօր դպրոցի կամ համալսարանի բարեկամներով, նոյնիսկ 3-4 հոգինոց փոքր խումբով հանդիպում մը կազմակերպելու համար պէտք է ծրագրել շաբաթներ առաջ, որպէսզի ամէն մարդ առիթ ունենայ իր ժամանակացոյցին մէջ «ոչ գրաւուած օր» գտնելու: Միւս կողմէ` ընդհանրացած են շահադիտական բարեկամութիւնները: Ամէն մարդ մէկը միւսը կը սիրէ, բայց ոչ ոք միւսը կը հանդուրժէ: Ամէն մարդ կ՛ուզէ միւսէն օգտուիլ, բայց ոչ ոք կը փորձէ ուրիշին օգնել: Այսօրուան կեանքը դիւրին չէ, որովհետեւ բոլորս կորսուած ենք ուսման, աշխատանքի, ինքզինք փաստելու, բարեկամական կապեր հաստատելու եւ ընկերութեան նուազագոյն բարոյական արժէքները պահելու մէջ: Այսպէս, ծանրաբեռնուած մտքերով ու առօրեայով, կը տուժէ մարդկային յարաբերութիւններու պարզ ընթացքը: Նախապէս սերտ եւ անկեղծ ընկերներ կը հրաւիրէին տնային հաւաքոյթներու, եւ անկաշկանդ խօսակցութիւններու ու կատակներու ընդմէջէն մարդկային ջերմութիւն կը ստեղծուէր: Այս հանդիպումները հազուադէպ են այսօր: Ներկայիս «բարեկամ» բառին իմաստը փոխուած է, ինչ որ շփոթի կը մատնէ մեզ:

Փոխանակ իրարու համար ժամանակ ստեղծենք, կ՛արտօնենք, որ առօրեայ հեւքը մեզ կուլ տայ` մղելով, որ մոռնանք իրական բարեկամներու արժէքը ու վազենք մեր անձին համար, մեր ինքնութիւնը շոյող հեղինակութիւններու ետեւէ:

Բարդութիւն 3.- Երկիրն ու քաղաքականութիւնը. Երկրի իրավիճակը կարեւոր դեր կը խաղայ մեր կեանքի ընթացքին վրայ: Զարմանալիօրէն Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը մարդիկը դարձուցած էր աւելի ջերմ եւ գուրգուրոտ: Իսկ այսօր լիբանանեան կառավարութիւնը իր երկրին 10.452 քառակուսի քիլոմեթր տարածութիւնը ծածկած է գեղեցիկ մուշտակով մը, որուն տակ պետութիւնը ուղղակի թէ անուղղակիօրէն կը ծածկէ ամէն տեսակի գայթակղութիւններ` ըլլան անոնք քաղաքական, տնտեսական եւ կամ ընկերային… Հետեւաբար մեր երկրի այս իրավիճակը սխալ ուղեգիծ մը կը ճշդէ երկրի քաղաքականութեան: Աւելի՛ն. օտար պետութիւններ, ըլլան անոնք դրացի երկիրներ եւ կամ հսկայ պետութիւններ, «օժանդակութեան» անունով կը քաջալերեն այս փտած քաղաքականութիւնը` արմատական լուծումներ գտնելու փոխարէն: Ինչպէս կան քաղաքավարութեան վնասները, կան նաեւ քաղաքականութեան վնասները: Տարբերութիւնը այն է, որ քաղաքավարութիւն ցուցաբերելով` կը տուժէ քաղաքավար անձը, եւ կ՛օգտուի դիմացինը: Իսկ քաղաքական անձնաւորութեան մը ձախող իրագործումներէն կը տուժէ ժողովուրդը, ու կ՛օգտուի նոյնինքն քաղաքական դէմքը: Այլ խօսքով, հակասական երեւոյթներ են: Եւ այսպէս, երկրին թաքուն հարցերն ու մակերեսային գեղեցկութիւնը շփոթի կը մատնեն քաղաքացին: Հետեւաբար ոմանք կը պայքարին, ուրիշներ կը գաղթեն, իսկ ոմանց համար ալ այս բարդութիւնները այնքան ծանր կը թուին ըլլալ, որ պարզապէս կը յարմարին կացութեան:

Պետութիւնը իր քաղաքացիներուն կեանքը կազմակերպելու եւ առողջ հիմերու վրայ դնելու փոխարէն` ան իր արագ եւ ոչ արմատական լուծումներով յառաջդիմած երկրի մը խաբկանքը կու տայ: Եւ այսպէս, քայլ առ քայլ, երկիրն ու քաղաքականութիւնը կը բարդացնեն քաղաքացիին պարզ կեանքը:

Դրական բարդութիւն.- Համաշխարհայնացում ու տարբեր դիտանկիւններ. Եթէ հետեւիք այսօրուան serie/movie-ներուն, պիտի նկատէք, որ մեծ մասը կը կեդրոնանայ գաղտնիքներ ծածկելու վրայ, ըլլայ ոճիր մը, գործի հանգոյց մը եւ կամ գաղտնի քաղաքական աքթ մը: Հետաքրքրականը այն է, որ նախապէս պատմութեան մը հերոսները սովորաբար «բարի»-ներն էին, այսինքն` զինուորները, գաղտնի ոստիկանները… Իսկ այժմ ակնդիրը սկսած է պատմութեան հետեւիլ «չարին» դիտանկիւնէն: Այս մէկը համակրանքի կապ մը կը ստեղծէ պատմութեան հերոս «չար»-երուն ու ակնդիրին միջեւ, եւ դրական տրամադրութիւն մը կը բացայայտուի նոյն այդ գողերուն կամ ոճրագործերուն նկատմամբ: Հետաքրքրականը այն է, որ այսօրուան ընկերութեան մէջ ալ «հերոս»-ի տիպարը բոլորովին փոխուած է, եւ ինծի կը թուի, թէ մեր կեանքին մէջ եւս սկսած են «չար»-երը տիրապետել եւ նոյնիսկ հերոսանալ:

Սակայն բուն բարդութիւնը այն է, որ սկսած ենք հարցերը դիտել ուրիշներու դիտանկիւնէն: Անցեալին քանի մը թաղ անդին պատահած դէպքն էր, որ մարդոց հետաքրքրութիւնը կը գրաւէր, «հեռաւոր» երկիրներու հարցերը եւ աշխարհի անարդարութիւնները շատ հեռու կը թուէին ըլլալ` պարզապէս անոր համար, որ անոնց լուծման համար մենք մեզ անկարող կը նկատէինք: Բայց ներկայիս համաշխարհայնացումը մարդկութեան դիմաց սահմանները կ՛ընդլայնէ: Իսկ մեզի` սփիւռքահայերուս ալ կ՛օգնէ քաղել առաւելագոյն չափով նոր տեղեկութիւններ այլ հայկական գաղթօճախներէն եւ աւելի մօտ զգալ մէկս միւսին` իբրեւ հայ եւ իբրեւ մարդ: Միւս կողմէ` համաշխարհայնացումը մեզ քաջատեղեակ կը պահէ աշխարհի բոլոր ցամաքամասերուն վրայ տեղի ունեցող անարդարութիւններուն մասին` ստիպելով, որ մեր կեանքը չապրինք միայն մեր անձին համար, բայց նաեւ մտածենք ուրիշներու մասին. կլիմայի փոփոխութիւնը, հիւանդութիւնները, անտէր երեխաները, անգործ երիտասարդները, մոլութիւնը, բռնատիրութիւնը… Այս երեւոյթները նոր չէ, որ ի յայտ եկան, սակայն հիմա է, որ մօտէն կ՛իմանանք անոնց մասին: Առողջ է հետաքրքրուիլ, կարդալ, հետեւիլ ու զգաստ մնալ այս բոլորին դիմաց` քաջ գիտնալով, որ թէեւ այդ հարցերը մեր առօրեային մաս չեն կազմեր, սակայն այդ չի նշանակեր, որ պէտք է անտեսենք զանոնք: Փաստօրէն համաշխարհայնացումը այսօր մեզ կը հրաւիրէ քայլ պահելու, բայց նաեւ գործնական քայլեր առնելու` աշխարհի շուրջ տիրող վատ երեւոյթներուն դէմ: Այս մէկը կը բարդացնէ մեր առօրեայ կեանքը, որ այլեւս չի սահմանափակուիր միայն մեր անձնական, ներգաղութային նեղ եւ երբեմն մանրուք խնդիրներով, այլ նաեւ` համաշխարհային եւ համամարդկային հարցերով:

Այս իրողութիւնը կը նկատեմ դրական բարդութիւն, պարզապէս որովհետեւ, թէեւ ան մեր կեանքը կը բարդացնէ ու մեր միտքերը կը խճողէ, միաժամանակ մեզ կը ստիպէ դառնալ աւելի գուրգուրոտ, մարդկային, պատասխանատու եւ յանձնառու: Այնուամենայնիւ, պէտք է գիտնալ կշռել հարցերու կարեւորութիւնն ու առաջնահերթութիւնը, որպէսզի բոլորովին չանտեսուին ազգային հիմնահարցերը: