Պատրաստեց` ԱՆԻ ՄԵԼՔՈՆԵԱՆ
Հայոց ցեղասպանութենէն փրկուած հոգեւորական Գրիգոր Կէրկէրեան (Գրիկըր) յատկանշական փաստեր հաւաքած էր թրքական վայրագութիւններուն մասին: Այդ հաւաքածոն բոլոր գիտնականներուն հասանելի դարձնելու նպատակով «Քլարք» համալսարանի Ողջակիզման եւ Ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան կեդրոնի «Գալուստեան-Մուկար» հայագիտական հետազօտութիւններու ամպիոնի վարիչ փրոֆ. Թաներ Աքչամը վերջերս համագործակցեցաւ ուսանողներու եւ թուրք փորձագէտներու հետ` թուայնացած արխիւ մը ստեղծելու համար:
Արխիւը կը պարունակէ հազարաւոր բնօրինակ փաստաթուղթեր եւ Գրիկըրի չտպագրուած նիւթերը: Հոն կան Հալէպի մէջ օսմանեան պաշտօնեայ Նայիմ պէյի ձեռագիր յուշերը, որոնք երկար ժամանակ անհետացած համարուած էին, ինչպէս նաեւ` Երուսաղէմի պատրիարքարանի փաստաթուղթերը, որոնք կը պարունակեն կարեւոր տեղեկատուութիւններ Հայոց ցեղասպանութեան եւ 1919-1922 Պոլսոյ մէջ տեղի ունեցած ոճրագործներու դատավարութիւններուն մասին:
Ուշագրաւ են գաղտնազերծուած հեռագիրները, որոնք Օսմանեան կայսրութեան ներքին գործոց նախարար Թալէաթ փաշան, բանակի հրամանատարները եւ կառավարութեան զինեալ ուժերու ղեկավարները ուղարկած են կայսրութեան շրջաններու ղեկավարներուն: Այդ հեռագիրներէն մէկ մասին վրայ գտնուող օսմանեան պետական կնիքը յստակ կերպով կ՛ընդգծէ օսմանեան կառավարութեան կողմէ Հայոց ցեղասպանութեան ծրագրումը եւ իրագործումը: Սպանդի այդ հրամանները կը համարուին Հայոց ցեղասպանութեան ապացոյցներ, որոնք հիմքն են Աքչամի` «Սպանութեան հրամաններ. Թալէաթ փաշայի հեռագիրները եւ Հայոց ցեղասպանութիւնը» նոր հատորին:
Արխիւին մասին փրոֆ. Աքչամը կը գրէ հետեւեալը. «Այս նիւթերուն հասանելիութիւնը ներուժ ունի փոխելու գիտական ու քաղաքական քննարկումը, ինչպէս նաեւ` պայքարելու թրքական ժխտողականութեան դէմ: Իմ պարտականութիւնն է այդ ապացոյցները հասանելի դարձնել աշխարհին»:
Արխիւին ստեղծման նիւթապէս օժանդակած են` «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկը, «Ժիրայր Նշանեան» հիմնարկը, Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութիւնը, «Տատրեան» հիմնարկը եւ այլ կազմակերպութիւններ:
Պելմոնթ հաստատուած Հայագիտական ուսմանց եւ ուսումնասիրութեանց ազգային միութեան նուիրուած են Կէրկէրեանի արխիւին մէջ ներառուած բնօրինակ նիւթերը, որոնք պիտի դառնան անոր «Մարտիկեան» գրադարանին մէկ մասը: Ուսումնասիրողներու համար թուայնացուած արխիւի նիւթերը հասանելի պիտի դառնան Հայագիտական ուսմանց եւ ուսումնասիրութեանց ազգային միութեան գլխաւոր գրասենեակի շէնքի բացումէն ետք (2019-ի աշնան):
