Արցախեան հիմնախնդրի կարգաւորումը Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին քաղաքականութեան հիմնական առանցքներից է: Վերը նշուած հաստատումը աւելի քան երեսուն տարի է, որ կրկնւում է Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնների քաղաքական բոլոր ուժերի եւ, ինչո՞ւ չէ, նաեւ հայ ժողովրդի իւրաքանչիւր միաւորի կողմից` լինի դա Հայաստանում, Արցախում կամ սփիւռքում: Սա բնական երեւոյթ է, քանի որ միջազգային բեմահարթակում հայն ու Հայաստանը ներկայանում են երկու օրակարգով` արցախեան հարցի կարգաւորման ու ու Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման եւ հատուցման: Մնացեալ բոլոր յարաբերութիւնները, բոլոր դաշինքները, բարեկամութիւնները, թշնամանքները, հանդիպումներն ու ելոյթները ածանցեալներ են:
Վերը նշուածը պարտադրում է իւրաքանչիւր քաղաքական ուժի` իր դիրքորոշումը յայտնել թէ՛ Ցեղասպանութեան եւ թէ՛ արցախեան հարցի կապակցութեամբ: Եւ դա, բնականաբար, իր ազդեցութիւնն է ունենում ներազգային ճակատում այդ քաղաքական ուժի ձեռք բերած վստահութեան, յուսալիութեան եւ պատասխանատուութեան խնդրում:
Վերջին երկու շաբաթների ընթացքում հայ իրականութեան մէջ տեղի ունեցան ՀՀ խորհրդարանական ընտրութիւններ: Իսկ այդ ընտրութիւններում եւս, ինչպէս` նախկին քաղաքական իրադարձութիւններում, դարձեալ քննարկման, բանավէճի եւ տեսակէտների բիւրեղացման նիւթ դարձաւ արցախեան հիմնախնդրի հարցը: Թոյլ տրուեցին անթոյլատրելի սխալներ, ինչ-որ տեղ ջրեր պարզուեցին, կողմնորոշումներ յստակեցուեցին: Բայց ինչպէս ՀՅԴ յայտարարութեան մէջ է նշւում` «ընտրութեան մասնակիցների մի ստուար զանգուած այսօր կեդրոնացած է «ներքին թշնամու» կերպարի վրայ ու ապշելու աստիճան անհոգ է արտաքին եւ ներքին վտանգներին յանդիման»:
Սա Հայաստանի Հանրապետութիւնում տեղի ունեցող իրողութիւնն էր, սակայն արցախեան թեման իր անդրադարձն ունեցաւ Արցախի քաղաքական առօրեայի վրայ եւս: Հայաստանում իշխող քաղաքական ուժի կարկառուն ներկայացուցիչներից մէկի անթոյլատրելի արտայայտութիւնը` արցախեան ազգային ազատագրական պայքարի կապակցութեամբ, տեղի տուեց իրաւացի ցասման եւ հակազդեցութեան, որն ըստ էութեան մեղմ էր եւ պէտք էր ունենար նաեւ պետական մակարդակով պաշտօնական դիրքորոշում, որեւէ մարմինի ուղղորդում եւ դիրքորոշման յստակեցում: Դա է պարտադրում Արցախի ինքնուրոյնութեան եւ անկախութեան հաստատման հրամայականը: Մի հրամայական, որն Արցախի ժողովրդի կողմից 1991-ի դեկտեմբերի 10-ին, համաժողովրդական քուէարկութեան արդիւնքում, պատուիրակուել է Արցախի իշխանութիւններին: Արցախի պետականութեան եւ անկախութեան գաղափարը սասանուելու դէպքում, մեր ազգը կորցնում է այն փարոսը, որն իրեն առաջնորդում է ծանր ու փոթորկալից օրերին: Այդ փարոսի միշտ կանգուն ու վառ պահելը մեր բոլորի, համայն հայ ժողովրդի պարտաւորութիւնն է: Այստեղ մեծ դեր է վերապահուած նաեւ Արցախում բնակուող մեր հայրենակիցներին, ովքեր իրենց միասնականութեամբ եւ անզիջում կեցուածքով պէտք է կարողանան արդարացնել ազատագրական շարժումի դրօշակիրի կոչումը: Քաղաքական նկատառումներով կաշին փրկելու համար գունափոխումները խաթարում են Արցախի ուսերին դրուած պատմական առաքելութեան իրացումը: Այս օրերին մեզ, աւելի քան երբեք, միասնականութիւն է հարկաւոր եւ դիրքորոշման անսասանութիւն:
