ՆԱԹԱՆ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
Վերջին քանի մը շաբաթներուն ընթացքին երկու կարեւոր դէպքեր տեղի ունեցան լիբանանահայ գաղութային-հասարակական կեանքին մէջ. առաջինը երկուշաբթի, 19 նոյեմբեր 2018-ին դաշնակցական տեսաբան Երուանդ Ֆրանգեանի ծննդեան 140-ամեակի եւ մահուան 90-ամեակի առիթով «Ազդակ»-ին հրատարակած գաղափարաբանական յաւելուածն էր, իսկ երկրորդը չորեքշաբթի, 28 նոյեմբեր 2018-ին «Արամ Մանուկեան» մատենաշարի անդրանիկ հրատարակութիւններու` Կարօ Յովհաննէսեանի «Սողոմոն Թեհլիրեան-1896-1960» եւ Վիգէն Աւագեանի «Խրիմեան Հայրիկ. գաղափարի եւ ազատութեան ջահակիրը» գիրքերու շնորհահանդէսն էր:
Զոյգ իրադարձութիւնները հայկական ընկերութեան մէջ կը վերանորոգեն ընթերցանութեան սէրը, կանգուն կը պահեն ընկերային-տնտեսական սկզբունքային ուղեգիծն ու վառ կը պահեն ազգային-ազատագրական պայքարի գաղափարը, եւ յիշեալ վերջին երկու կէտերու ջահերը կը փոխանցեն նոր սերունդին:
Նոր սերունդը դժբախտաբար դարձած է նոր-ազատականութեան, շուկայացման եւ ծայրայեղ անհատապաշտութեան թիւ մէկ թիրախը` մէկդի դնելով ազգային, քաղաքական, ընկերային, տնտեսական ու միջազգային եւ համամարդկային հարցերը եւ դառնալով եսակեդրոն էակներու հաւաքածոյ մը, հեռու` աշխարհի բոլոր ազդեցիկ զարգացումներէն ու իր միտքն ու մարմինը աշխատցնելով միայն ու միայն յագուրդ տալու իր զուտ անհատական վայելքներուն:
Ինչպէս որ հռոմէացի փիլիսոփայ Մարկոս Աւրելիոս կ՛ըսէ` «Կեանքը պէտք է լեցուած ըլլայ գիրքերով, որոնք լեցուն են կեանքով», մարդկային կեանքը միշտ ալ պէտք ունեցած է (ու դարձեալ պէտք ունի եւ պիտի ունենայ ապագային) գիրքերու, որպէսզի մարդիկ լուսաբանուին զիրենք յուզող հարցերուն շուրջ. նմանապէս` գիրքերու կարիքը ունի հայկական կեանքն ալ: Գիրքը, ի վերջոյ, մարդուն կեանք կու տայ, կը դաստիարակէ, աւելի՛ն, իր ուսուցիչը կը դառնայ:
Հայկական կեանքին մէջ գիրքը մեծ դերակատարութիւն ունեցած է զարթօնքի շրջանին յառաջդիմական գաղափարներու տարածման, յեղափոխական շարժման կազմաւորման, ապա սփիւռքի մէջ հայ ոգին կենդանի պահելու աշխատանքին մէջ:
Այսօր, երբ ազգովին կը գտնուինք ապագաղափարականացման, ապաքաղաքականացման եւ մշակութային ձուլման վտանգին տակ, կարեւորութիւնը կը զգանք վերանորոգման` մեր ազգային գրականութեան եւ միտքին ընդմէջէն:
Երուանդ Ֆրանգեանի մասին յաւելուած մը կամ Սողոմոն Թեհլիրեանի ու Խրիմեան Հայրիկի մասին գրքոյկներ հրատարակելը առիթը կ՛ընձեռէ մեր ազգային կեանքին մէջ բարձրացնելու այլ յօդուածներ ու գրքոյկներ հրատարակելու եւ գիրքերու վերահրատարակումներ կատարելու հարցը: Գիրքեր, որոնք տարիներ առաջ լոյս տեսած են, բայց պահած են իրենց այժմէականութիւնը: Անոնք ժամանակի բերումով մատչելի չեն եղած նոր սերունդին, բայց այսօր ժամանակը հասած է զանոնք մատչելի դարձնելու:
Ժամանակը հասած է, որ հայը (մանաւանդ` երիտասարդութիւնը) ծանօթանայ անցեալի դէպքերուն, ապա որդեգրէ ազգային, քաղաքական, ընկերային եւ տնտեսական ուղեգիծ մը: Ժամանակը հասած է, որ հայ մարդը, իր անհատական վայելքներուն կողքին, նաեւ անդրադառնայ ազգային ու միջազգային կեանքին մէջ տեղի ունեցած քաղաքական, ընկերային ու տնտեսական զարգացումներուն, եւ ամէնէն կարեւորը` իր անհատական ներդրումը բերէ հայ միտքի զարգացման հոլովոյթին մէջ:
Գարեգին Խաժակի «Ի՞նչ է ազգութիւնը», Յովհաննէս Քաջազնունիի «Ազգ եւ հայրենիք»-ը եւ շատ այլ գիրքեր, որոնք պահած են իրենց այժմէական բովանդակութիւնը, պէտք է փոխանցուին նոր սերունդին եւ արժանանան վերահրատարակութեան: Մանաւանդ որ այսօր եզրերու շփոթ կայ «ազգային», «ազգայնականութիւն» եւ «ազգայնամոլութիւն» հասկացողութիւններուն շուրջ:
Ազգային հաստատութիւնները, միութիւններն ու կազմակերպութիւնները պէտք է բարի նախանձով դիտեն «Ազդակ»-ն ու «Արամ Մանուկեան» մատենաշարը եւ սկսին վերահրատարակել հին գիրքերն ու յօդուածները, որոնք կը պահեն այժմէական ոգին իրենց մէջ: Այս գործերը պէտք է հրամցուին նոր սերունդներուն, որպէսզի հայկականութեան ջահը փոխանցուի սերունդէ սերունդ:
