ՍԵՐԺ ՄՈՒՐԱՏԵԱՆ
Այս տողերը գրողը մտադիր չէ կուրօրէն կուսակցութեան փառքը հիւսել, այլ իրողութեանց վրայ հիմնուելով` մարդոց խղճին պիտի դիմէ: 128 տարիէ ի վեր անդադար կը շարունակուին հակադաշնակցական դրսեւորումները եւ բազմատեսակ քննադատութիւնները: Զարմանալի բան չկայ հոս, շատոնց վարժուած ենք, որ եթէ` «Մէկուն աղջիկ կը լրբանայ, միւսին տղան սիրահարուի, ամէնեքեան բերնէ բերան կը մեղադրեն Դաշնակցութիւն»: Ես սակայն պաշտպան փաստաբան պիտի չըլլամ, ո՛չ կարիքը կայ, ո՛չ ալ իմաստ, նպատակս ուրիշ է: Այսօր շատերը տակաւին կը յամառին այն տեսակէտին վրայ, որ Դաշնակցութեան «ազգավնաս գործունէութիւն»-ը յանգեցաւ ջարդերուն եւ տեղահանութեանց, Հայաստանի համայնավարացման, հայութեան հատուածներուն միջեւ բեւեռացման, ազգային տարբեր տագնապներուն եւ այլն: Լա՛ւ, սակայն ես ըսելիք մը ունիմ, պատասխան մը: Արդեօք Դաշնակցութենէն առաջ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ բռնութիւն, հալածանք, ճնշում եւ կոտորած գոյութիւն չունէի՞ն: Իսկ մեր ժողովուրդը, ազատութեան փոխարէն` ստրկութի՞ւնը կ՛երազէր:
Ո՞վ եկաւ հայ ազգի անսակարկ պաշտպանը ըլլալու եւ դարերով փայփայուած երազը կենսագործելու: Յետոյ, որո՞ւն անսպառ կորովը եւ անկոտրում կամքը ոտքի հանեցին մեր ժողովուրդի բեկորները եւ Սարդարապատներ առաջնորդեցին զանոնք` ամբողջ աշխարհին ցոյց տալով ցեղասպանուած ժողովուրդի պատմութեան էջերէն չսրբուելու վճռակամութիւնը: Ո՞վ եղաւ հայոց պետականութիւն վերականգնողը եւ մեր ազգին նոր յոյս պարգեւողը: Որո՞ւն ազատամիտ ուղեգիծը, կենսունակ գաղափարականը եւ ծառայական երթը շարժեցին համայնավարներուն նախանձը եւ նեղմիտ, ապազգային հայ տարրերուն շնորհիւ Հայաստանը համայնավարացաւ:
Տարիներ շարունակ ո՞վ ջատագով հանդիսացաւ հայոց արդար իրաւունքներուն եւ մշտարծարծ պահեց Հայկական հարցը: Հայութեան մէջ ստեղծուած բեւեռացումը ինքնիրեն չպատահեցաւ: Մութ ուժերը ուզեցին հարուածել հայու յիշողութիւնը, պայքարի ոգին եւ վերապրելու կամքը: Սակայն արդիւնքին հասնելու համար հարկ էր նախ եւ առաջ հարուածել մեր ազգային արժէքներուն անխոնջ պահակին: Այո՛, մեղաւո՛ր է Դաշնակցութիւնը: Մեղաւո՛ր է, որ հայ կինը բռնաբարումէն փրկեց, հայ ծերուկին սեփական անկողնին մէջ իր հոգին աւանդելու հնարաւորութիւն տուաւ, հայ մանուկը գողութենէն պաշտպանեց: Մեղաւո՛ր է, այո՛, որ հայ ազգի լաւագոյն տղոց ամբողջ փաղանգներ կրակին նետեց ժողովուրդի վերապրումին եւ բարօրութեան համար: ՀՅԴ-ը ժողովուրդէն ծնաւ: Ուրեմն, ազգը հայոց ծնողքն է Դաշնակցութեան: Սակայն, վա՜յ այն ծնողին, որ իր զաւկին գուրգուրանք չի տար, մանաւանդ` այն զաւկին, որ լուռ ու անտրտունջ տարիներով հոգ տարած է իր մայր ժողովուրդին:
Երեսուն տարի առաջ երկրաշարժի օրերուն մեր երախտագիտութիւնը եւ յարգանքը յայտնեցինք բոլոր անոնց, որոնք օգնութեան ձեռքը երկարեցին հայ ժողովուրդին: Ինչո՞ւ կը զլանանք մեր երախտագիտութիւնը յայտնելու 128 տարի շարունակ իր ազգին օգնութեան հասնող եւ զոհուող կուսակցութեան: Ես կը սիրեմ եւ կը յարգեմ Դաշնակցութիւնը ո՛չ իր մարտական սխրանքներուն համար, ո՛չ իր անցեալի փառքերուն համար (թէեւ շա՛տ հպարտ եմ ատոնցմով), ո՛չ կուսակցական եմ, ո՛չ ալ ակումբի մէջ մեծցած եմ, այլ որովհետեւ ինձմէ հազար մղոններ հեռու ըլլալով` Դաշնակցութիւնը զիս մարդ եւ հայ կերտեց: Ինծի հայերէն սորվեցուց, հայոց պատմութեան եւ Հայ դատին տեղեակ դարձուց, իմ նկարագիրը դարբնեց, իր ինքնութեամբ հպարտ ըլլալու եւ ապազգային երեւոյթներուն ոչ ըսել սորվեցուց: Հո՛ս է Դաշնակցութեան իսկական արժէքը: Անոր բուն յարգը հայ մարդը հպարտ եւ գիտակից հայ կերտելու արուեստին մէջ է:
Դաշնակցութիւնը հայ ժողովուրդի ազատասիրութեան եւ ինքնիշխանութեան դարաւոր տենչանքին խտացումն է: Անոր գաղափարականը անբիծ է եւ յաւերժական, որովհետեւ յաւերժական է մեր ազգի երթը ազատութեան ճանապարհին վրայ: Սիրեցէ՛ք գաղափարը եւ մի՛ փորձուիք պատասխանատուներուն հետ շփոթել Դաշնակցութիւնը: Խորանը մնայուն է, սպասարկուները կու գան եւ կ՛անցնին: Դաշնակցութիւնը քարաշէն ներկայութիւն չէ, այլ` ոգեղէն ներշնչարան: Դաշնակցութիւնը կուսակցութիւն մը չէ, այլ` նահատակներու աշխարհ մը, ուր ամէն բնակիչ իր կեանքով եւ մահով բովանդակ հայ ազգի դարաւոր տառապանքի եւ ցասումի հարազատ թարգման է: Դաշնակցութիւնը նեղմիտ կուսակցական գործունէութիւն մը չէ, այլ` ապրելու կերպը, մտածելու ձեւը, գործելու ոճը:
Սորվեցէ՛ք երախտապարտ ըլլալ ազգին ցաւը մեղմացնող կուսակցութեան: 128 տարի առաջ հայ ազգին խաչը յօժարակամ շալկած Դաշնակցութիւնը դեռ երկար ճամբայ ունի կտրելիք: Չկար օր մը, երբ դժուար պայմաններէն յոգնած եւ իր ծնողք-ազգի պաղ վերաբերումէն նեղուած` Դաշնակցութիւնը իր երեսը դարձուցած է եւ անտէր լքած է իր ժողովուրդը: Ուրեմն, մի՛ խանգարէք Դաշնակցութեան երթը, այլ թեւ թիկունք տուէք եւ ճամբայ բացէք:
