«Հայկական Ուղեւորութիւն Մը…»

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ

«Ես իմ հայ ժողովուրդիս համար կ՛ուզեմ երգել»:

Օգոստոս 2018, Սիտնի, Աւստրալիա: Քաղաքի կեդրոնական մասին մէջ կը շրջագայիմ` վայելելով անոր ու բնութեան արտասաւոր գեղեցկութիւնը: Բայց այդ գեղեցկութեանը մէջ կար նշանաւոր երաժիշտ-յօրինող Վերտիի «Այտա» օփերայի ներկայացումին նկար-յայտարարութիւնը, որ ողողած էր ամբողջ փողոցները: Յայտարարութիւնը կ՛ընդգրկէր երիտասարդ երգչուհիի մը նկարը, որ պիտի մարմնաւորէր Այտան ու ներկայացումի թուականները:

Բայց երիտասարդ երգչուհիին նկա՞րը: Ծանօթ էր ու, տակաւին, անոր աչքերը ունէին խօսող հաղորդականութիւն մը: Եւ ինչպէ՞ս չխօսէին, երբ այդ աչքերը «հայու աչքեր» էին, ու իմ գուշակած «ծանօթ»-ի նկարը դարձաւ իրական:

Նաթալի Արոյեանին առաջին անգամ հանդիպած էի օգոստոս 1999-ին, երբ ես առաջին անգամ ըլլալով Սիտնի այցելած էի: Անոր ծնողքին` Սեմին եւ Լուսինին հետ մտերիմ ու ընտանեկան բարեկամներ ենք. այս իմաստով ալ նաեւ ծանօթացած` իրեն: Այդ օրերուն պարմանուհի Նաթալին երգարուեստի մէջ իր առաջին փորձերը կը կատարէր: Հայ աւետարանական եկեղեցիին մէկ յայտագիրին ան իր մասնակցութիւնը եթէ բերաւ այն ժամանակ` թէկուզ պատանեկան այդ առաջին փորձին երկչոտութեամբ, բայց կարելի էր տեսնել իր տաղանդն ու ապագայի նկատմամբ իր տեսլականները:

Այդ տեսլականը այսօր դարձած էր իրական: Երկար տարիներ ետք արդէն կը խօսէի երիտասարդ ու վաստակ շահած երգչուհի-արուեստագէտին հետ, որ արդէն իր հաստատ դիրքը ունի Աւստրալիոյ օփերայի ծրագրաշարին մէջ: Եւ ի՛նչ խօսք, որ Նաթալիին մասին շատ բան կը խօսուի…

Իսկ խօսուա՞ծը… Եթէ իր երաժշտական տաղանդն է, որ զինք հասցուցած է Աւստրալիոյ օփերայի մէկ նշանաւոր մեներգող-մենակատարի դիրքին, բայց նաեւ` որպէս հայ երգչուհիի:

«Իմ ծնողքիս քաջալերանքը մեծ եղաւ իմ երաժշտական ասպարէզիս մէջ», ըսաւ Նաթալին: Ան երախտապարտ զաւակ է, որ շատ բան կը պարտի իր ծնողաց, որոնք զինք քաջալերած են երաժշտական բարձրորակ այս ձգտումին հասնելու: Նաթալին իր երաժշտական ուսումը ստացած է Սիտնիի, Իտալիոյ Թասքանի քաղաքին եւ Նիւ Եորքի մէջ: Ան տիրացած է շատ մը մրցանակներու, Աւստրալիոյ եւ այլ երկիրներու շատ մը մրցոյթներու ընթացքին:

Բայց Նաթալիին մէջ կայ հայ երգչուհիի տիպարը: Եթէ Սիտնի ծնած է, բայց ան հայեցի ու քրիստոնէական դաստիարակութիւն ստացած է իր ծնողքէն եւ եկեղեցիէն: Հայրը` Սեմը, Կիպրոսի Մելգոնեանին մէջ ստացած է իր դաստիարակութիւնը, իսկ մայրը Լուսինը` Գահիրէի Գալուստեան վարժարանին մէջ: Այս երկու սփիւռքահայ կրթական «ամրոցներէն» կայ մէկ խօսող արդիւնք-վկայութիւն մը. հայուն շարունակականութիւնը… Նաթալին` հայ երգչուհին…

«Ես իմ հայ ժողովուրդիս համար կ՛ուզեմ երգել», կ՛ըսէ Նաթալին: Այս իմաստով, ան Մեծ եղեռնի հարիւրամեակին առիթով կրցած է բեմականացնել երաժշտական յօրինում-մտայղացում մը` «Հակական ուղեւորութիւն մը» նիւթով: Ան կը ներկայացնէ հայ որբի մը` Պայծառին կեանքը, թէ ինչպէ՛ս Ցեղասպանութենէն ետք, եթէ վերապրեցաւ, բայց մնաց միշտ հայուն «Յոյսին» կառչող անհատը, որ ամուր պահեց իր հայկական եւ քրիստոնէական ինքնութիւնը եւ… վերապրեցաւ: Եթէ Պայծառը Նաթալիին մեծ ծնողն էր, բայց նաեւ` ան ամբողջ հայ ժողովուրդին իրական կեանքի տիպարները… Տիպարներ, որոնք վերապրեցան…

Նաթալին իր օփերայի ներկայացումներուն մէջ իր ստանձնած դերերը կ՛ապրի իրենց հարազատութեամբ: Ան այնքան կը նոյնանայ իր ստանձնած կերպարին, «որ կու լամ իրական, երբ պարտադրուած եմ լալու», կ՛ըսէ ան: Եւ այս իմաստով իր «Հայկական ուղեւորութիւն մը» երաժշտական բեմականացումը յաջողութեան հասաւ` մեկնելով իր դերին ստանձնած հարազատութեան գիտակցութենէն: Այնքան հարազատ եղած է, որ ոչ հայ հանդիսատեսը կրցած է նոյնանալ Ցեղասպանութեան ահաւորութեան մէջ, երբ նոյնիսկ առաջին անգամ է, որ կը լսէր այս ահաւորութեան մասին: Նաթալին յաջողած է պատմել իր` հայուն պատմութիւնը իր երաժշտութեան միջոցով…

«Ես հպարտ հայ եմ,- ըսաւ Նաթալին,- եւ այս իմաստով, կ՛ուզեմ իմ բաժինս բերել իմ ժողովուրդիս կեանքին համար»: «Հայկական ուղեւորութիւն մը» ձեռնարկին ամբողջ հասոյթը տրամադրուած է Սուրիահայութեան օգնութեան ֆոնտին: Ու տակաւին, ան չի զլանար առանց ակնկալութեան իր բաժինը բերելու որեւէ հայկական-բարեսիրական ձեռնարկի… Նոյնիսկ իր ճանապարհորդութեան  ծախսերը ինք կը հոգայ, երբ կը հրաւիրուի ուրիշ երկրէ մը` հայկական ձեռնարկի մը իր բաժինը բերելու համար:

2012-ին Երեւանի մէջ կու տայ իր հայաստանեան առաջին երգահանդէսը Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանի սրահին մէջ: «Երբ «Զուարթնոց» օդակայան ոտք դրի, աչքերէս արցունք հոսեցան», ըսաւ Նաթալին:  «Ամէն տեղ հայերէն էր», շարունակեց ան: Բայց Ծիծեռնակաբերդի այցելութիւնը եղած էր Նաթալիի կեանքին համար մեծ ազդեցութիւն-անկիւնադարձ: «Ծիծեռնակաբերդ այցելութենէս ետք որոշեցի բեմականացնել «Հայկական ուղեւորութիւն մը» երաժշտական մտայղացումը», ըսաւ Նաթալի:

«Այտա» օփերայի` Նաթալիի Սիտնիի ելոյթին չկրցայ ներկայ ըլլալ: Պէտք էր ճամբորդէի, բայց իմացայ, որ Նաթալին գերազանցած է Այտայի կերպարին մէջ  իր ձայնովը ու նաեւ դերակատարութեամբ:

Նաթալին պատանեկան օրերէն աստիճան առ աստիճան սկսաւ բարձրանալ` մինչեւ իր երիտասարդական ու չափահասութեան տարիքին ամրապնդելով իր դիրքն ու տաղանդը երաժշտութեան եւ օփերային արուեստին մէջ: Այս իմաստով, Նաթալին մէկ լաւագոյն ապրող վկայութիւնն է «Հայկական ուղեւորութեան մը»: Ա՛յն հայկական ուղեւորութեանը, որ Ցեղասպանութեան ահաւորութենէն ետք շարունակուեցաւ վերապրելու տեսլականով… Այս վերապրիլն է, որ դրսեւորեց հայուն հպարտութիւնը: Նաթալին փաստեց, որ կ՛ըլլայ եղեր… Վերապրիլը…

Նաթալի Արոյեանը իր ստացած բեմական կերպարները իրենց սոսկ հարազատութեան մէջ չի ներկայացներ միայն, այլ ան իր իսկական կեանքով եւ իր հարազատութեան մէջ կ՛ապրի հպարտութեամբ:

Հայը իր հայկական «ահաւոր» ուղեւորութեան մէջէն եթէ դուրս եկաւ որպէս վերապրող ժողովուրդ, որովհետեւ կառչեցաւ իր հարազատ ինքնութեան եւ անոր հպարտութեան: Հարազատ ինքնութիւնը` իր հայկական ու մշակութային բոլոր լծակներով: Այս ինքնութեան վրայ ու անոր համար հայը իր հպարտութիւնը դրաւ որպէս վերապրելու միակ գրաւական:

Նաթալիին հայկական ուղեւորութիւնը: Հոն, ուր ան մինչեւ այսօր կ՛ապրի իր հայկականութիւնը` իր հարազատութեամբ եւ հպարտութեամբ:

Բայց չուշացան իմ մտորումներս: Այս որքա՞ն տաղանդ եւ կարողականութիւն կայ մեր հայկական սփիւռքեան իրականութիւններուն մէջ: Նաթալին ու տակաւին` ուրիշներ… Տաղանդներ, որոնք եթէ քով-քովի գան, կրնան կազմել հայկական մեծ միտք, բայց մանաւանդ` ուժ… Միտքն ու ուժը որքա՜ն կարեւոր են մեր ուղեւորութեան շարունակականութեան գործընթացքին համար: Բայց այս միտքը եւ ուժը ո՞ւր եւ որո՞նք պիտի կարենան համախմբել իրարու հետ…

Եթէ պիտի շնորհաւորենք Նաթալին իր ասպարէզային նուաճումին եւ անոր երիտասարդ հայկական կեանքին մէջ ու  կերտած հարազատութեան եւ հպարտութեան համար, բայց մեր բոլորին համար կայ մէկ իրագործելիք մարտահրաւէր, որ` հայկական հարազատութեամբ եւ հպարտութեամբ է, որ մեր «հայկական ուղեւորութիւնը» իր ամբողջութեան մէջ պիտի տանինք դէպի լուսաւոր ապագայ…