Յ. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ
Լիբանանցի բարեկամէ մը ստացայ Սամի Թուպիայի կողմէ աշխատասիրուած ֆրանսերէնով հրատարակուած «Սարաֆեան, Լիբանան 1900-1930» խորագիրով հատոր մը:
Սարաֆեան եղբայրները հանրածանօթ եղած են քսաներորդ դարու առաջին կիսուն` իբրեւ լիբանանեան եւ արաբական երկիրներու մէջ լուսանկարիչներ, որոնց աշխատանքով հրատարակուած են փոսթքարտեր եւ վերածուած պատմական արժէքի:
Պիտի չանդրադառնամ լուսանկարչական իրենց գործունէութեան:
Նիւթը հայ տիպար ընտանիքի մը պատմութիւնն է 1870-ական թուականներէն սկսեալ, բայց…
Սարաֆեան երեք եղբայրները` Աբրահամ, Պօղոս եւ Սամուէլ, սերած են աւետարանական ընտանիքէ: Իրենց ծննդավայրը եղած է Տիգրանակերտ: Անոնք Լիբանան հաստատուած են Համիտեան ջարդերէն ետք, 1897-ին:
Համաշխարհային Ա. պատերազմի օրերուն եւ Ցեղասպանութեան իբրեւ հետեւանք Սուրիա ու Լիբանան հաստատուած հայերու պաշտպանութեան եւ օժանդակութեան մէջ հսկայ աշխատանք տարած են:
Աբրահամ Սարաֆեան ամուսնացած է Երանիկ Կարապետեանի հետ: Ունեցած են հինգ զաւակներ` Տիգրան, Լեւոն, Արաքսի, Արմինէ եւ Անի: Աբրահամ մահացած է 1926-ին:
Պօղոս Սարաֆեան ամուսնացած է Աննա Թիւֆենկճեանի հետ, եւ ունեցած են երեք զաւակներ` Թագուհի, Ժորժ եւ Երուանդ: Պօղոս մահացած է 1934-ին:
Սարաֆեան եղբայրներէն երրորդը` Սամուէլ, ամուսնացած է Զապէլ Աճեմեանի հետ: Զաւակները` Սաթենիկ, Անահիտ եւ Սոնա: Ան մահացած է 1941-ին:
Անկախ լուսանկարչութեան գործին մէջ իրենց արձանագրած յաջողութիւններէն, Սուրիոյ, Լիբանանի, Պաղեստինի, Իրաքի եւ Թուրքիոյ մէջ, Սարաֆեան եղբայրները գործօն դերակատարութիւն ունեցած են տեղահանութենէն անմիջապէս ետք Լիբանանի գաղութի կազմակերպման եւ գաղթականներու ֆիզիքական պահպանման գործին մէջ: Զանոնք կը տեսնենք Բարեգործական միութեան մէջ, Զմմառի վանքին, Կիլիկիոյ Սահակ կաթողիկոսին մօտ, որբախնամ հաստատութեանց, կրթական կեանքի աշխուժացման եւ բարեսիրական աշխատանքներուն մէջ:
Երեք եղբայրներ, երեք հայ ընտանիքներ, հայկական անուններով զաւակներ, հայ կեանքին մասնակից եւ անոր մէջ դերակատարութիւն վերցուցած անհատներ:
Ու վերադառնանք բայցին…
Գիրքի հեղինակը` Սամի Թուպիյա, Սարաֆեան ընտանիքի ծանօթացումը կատարելէ ետք, իր խօսքի վերջին բաժինով կը գրէ.
«Այսօր, անոնց շառաւիղները տարածուած են աշխարհով մէկ: Լիբանանի մէջ սակայն, գտնելով հանդերձ Պուհէյրի, Քուրպան, Թահհան, Ֆատտուլ, Նուն, Բաբազեան, Նեհմէ, Չպլաքեան, Օկտըն-Սմիթ եւ Թապեթ անունները, այլեւս չենք հանդիպիր Սարաֆեան անուան` նոր սերունդին մօտ:
Սարաֆեան ընտանիքի նման հայաշունչ ընտանիք մը, այսօր գէթ Լիբանանի մէջ չունի նոյնանուն ժառանգորդ: Կան ժառանգորդներ` ոչ հայ ընտանիքներուն մէջ:
Պատճա՞ռը, պատճառնե՞րը:
Խառն ամուսնութիւն, օտար կրթութիւն, հայկական միջավայրէ հեռացում, աւանդութիւններու վերացում, արտագաղթ ու վստահաբար այլ ենթակայական եւ առարկայական պատճառներ:
Հետեւանքը սակա՞յն,
Հայակորուստ, հայաթափում եւ հայկականութեան վերացում:
Կ՛արժէ մտածել այսօր այս մասին:
Ու մտածել, թէ վաղը` 10, 20, 30 տարի ետք ո՛վ, ո՛ւր, ո՛ր հայ թերթին մէջ կրնայ կարդալ այս օրերուս հայութենէ հեռացումի ճամբան բռնած Լիբանանի հայերու մասին:
Իսկապէս կ՛արժէ մտածել սքանչելի Սարաֆեան ու այլ սքանչելի ընտանիքներու անցեալին, ներկային ու ապագային մասին:
