«Ազրպէյճանի միջազգային հեղինակութիւնն աճում է, մեզ յաջողուել է արժանի տեղ զբաղեցնել համաշխարհային մակարդակով»: Յաւակնոտ այս խօսքերը պատկանում են Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին, եւ նա դրանք արտաբերեց ապրիլի 11-ին` այն օրը, երբ նախագահական ընտրութիւններում յաղթող յայտարարուեց:
Մենք արդէն սովոր ենք այս գործչի նմանատիպ սնապարծ արտայայտութիւններին, ու կարելի էր անտեսել հերթական, իր համար սովորական քարոզչական պըլըֆը Կարելի էր, եթէ չլինէր մի հանգամանք:
Խօսելով այն մասին, որ Ազրպէյճանին յաջողուել է «համաշխարհային մակարդակով տեղ» զբաղեցնել, Ալիեւը, պէտք է նկատել, չէր սխալւում: Իսկապէս` համաշխարհային մակարդակով, բայց…փտածութեան մասով: Իսկ բանն այն է, որ նրա խօսամոլութիւնից մէկ շաբաթ էլ չանցած` ի յայտ եկաւ տեղեկատուութիւն առ այն, որ Եւրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի կողմից ստեղծուած քննչական խումբը հաստատել է ԵԽԽՎ փաստաթղթերի ու որոշումների վրայ համակարգային արտաքին ազդեցութիւնը, այլ խօսքով` Ազրպէյճանի կողմից պատգամաւորների մի մասին կաշառելու փաստը: «Եղել են մի խումբ անձեր, ովքեր ԵԽԽՎ-ում աշխատել են յօգուտ Ազրպէյճանի», յայտարարել է քննչական խմբի ղեկավար Նիքոլաս Պրաթցան` Մարդու իրաւունքների եւրոպական դատարանի նախկին նախագահը: Ընդ որում, նա նշել է, որ իրենք տիրապետում են նաեւ ոչ ընդունուած իրավիճակների վերաբերեալ տեղեկատուութեան` կապուած այլ երկրների հետ, սակայն աւելի շատ մեղադրանքներ հնչել են Ազրպէյճանի մասով:
ԵԽԽՎ-ում փտածութեան մէջ մեղադրանքների մասին խօսւում է դեռեւս 2012 թուականից, երբ քաղաքական գործիչները հրապարակել էին Ազրպէյճանի կառավարութեան կողմից պատգամաւորների համակարգային կաշառքը հաստատող մի շարք փաստեր, այսպէս կոչուած` «խաւիարային դիւանագիտութիւնը»: Վեհաժողովը մի քանի տարիների ընթացքում անտեսել էր այդ մեղադրանքները, մինչեւ որ 2015թ. դրանց մի մասը հաստատեց Իտալիայի ոստիկանութիւնը, որը ձերբակալեց նախկին պատգամաւորներից մէկին` այդ երկրի քաղաքացի Լուքա Վոլոնթէին, ով մի քանի միլիոն եւրոյի չափ կաշառք էր ստացել: ԵԽԽՎ նախագահ (արդէն նախկին) Փետրօ Ակրամունթի հետ փտածութեան գայթակղութիւնից յետոյ խնդիրը ձեռք բերեց աւելի մեծ հրատապութիւն, եւ նոր ապացոյցների ճնշման ներքոյ ԵԽԽՎ-ն ու Եւրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտէն համաձայնեցին ստեղծել արտաքին քննչական խումբ:
Եւ ահա ապրիլի 22-ին անկախ քննչական խմբի հաշուետուութիւնը, որը պատրաստուել եւ ընդունուել էր վեհաժողովի համար աննախադէպ գաղտնիութեան պայմաններում, յատուկ նիստի ժամանակ ներկայացուեց ԵԽԽՎ պիւրոյի անդամներին: Հաշուետուութիւնից հատուածներ է հրապարակել «Եւրոպական թերթը» (Սթրազպուրկ), ինչի շնորհիւ բաւականին հետաքրքիր պատկեր է ուրուագծւում: «Պաշտօնական Պաքուն իսկապէս ձայներ է կաշառել առաւել բացէիբաց, համակարգային ու լկտի, ուստիեւ հետաքննութիւնը կեդրոնացաւ նրա վրայ», գրում է թերթը: Նշւում է, որ Ազրպէյճանի դասական նուէրը սեւ խաւիարն է, որի քիլոկրամը մի քանի հազար տոլար արժէ: ԵԽԽՎ գլխաւոր քարտուղար Վոյցեխ Սաւիցքին խոստովանել է, որ Ազրպէյճանից խաւիարի տուփեր է ստացել: Բայց, այնուամենայնիւ, գլխաւոր կաշառքը փողերի բաժանումն էր, որը, ինչպէս գրում է պարբերականը, Ազրպէյճանը դրել է «հոսքագծի»: «Այս փողերը գալիս էին Ազրպէյճանից, դրանք փոխանցւում էին պատգամաւորներին հիւրանոցային համարներում ու ազգային պատուիրակութիւնների գրասենեակներում», ասւում է հաշուետուութեան մէջ: Քննչական խումբը հինգ նախկին պատգամաւորների կողմից նման լոպիինկի բաւարար ապացոյցներ է գտել: Երբեմն Պաքուի համար գործակալներ էին դառնում «ծանրաքաշեր», այսինքն` պատգամաւորներ, ովքեր վեհաժողովում ծանրակշիռ պաշտօններ էին զբաղեցնում:
Այսպէս, ԵԽԽՎ նախկին նախագահ Փետրօ Ակրամունթի անունը հաշուետուութեան մէջ հանդիպւում է 165 անգամ, աւելի շատ, քան` որեւէ այլ անուն: Նրա կողմից ձեւաւորուած ու իր գլխաւորած դիտորդական առաքելութիւններն ամէն անգամ լկտիաբար յայտարարում էին Ազրպէյճանում ժողովրդավարական ընտրութիւնների մասին, այն դէպքում, երբ համանման միւս բոլոր առաքելութիւնները, ներառեալ` ԵԱՀԿ-ն, նշում էին ժողովրդավարութեան համար անընդունելի հսկայական խնդիրներ: Ի դէպ, ԵԽԽՎ-ում զբաղեցրած պաշտօններում Ակրամունթի ընտրուելն իսկ ամէն անգամ փտածութեան օրինակ էր դառնում, ինչը խոստովանել են մի քանի պատգամաւորներ:
Հէնց նրա օրօք է ԵԽԽՎ-ն Լեռնային Ղարաբաղի հարցով մի շարք ազրպէյճանամէտ բանաձեւեր քննարկել: Դրանցից մէկը` «Ազրպէյճանի սահմանամերձ շրջանների բնակիչներին միտումնաւոր ջրից զրկելը», որը պատրաստուել էր պոսնիացի խորհրդարանական Միլիցա Մարքովիչի զեկոյցի հիման վրայ, 2016թ. յունուարին, այնուամենայնիւ, յաջողուեց անցկացնել: Յատկանշական է, որ ԵԽԽՎ-ում ազրպէյճանական պատուիրակութեան անդամ Էլխան Սուլէյմանովի անունը, ով խոստովանել է, որ այս բանաձեւի նախագիծը պատրաստուել էր իր կողմից, նոյնպէս շօշափւում է քննչական խմբի հաշուետուութեան մէջ: Ազրպէյճանցի մէկ այլ պատգամաւոր¬միջնորդ Մուսլիմ Մամետովի հետ միասին անցեալ տարի նա ստիպուած էր հեռանալ վեհաժողովից, երբ յայտնի դարձաւ, որ հետաքննութիւնը նրանց հետքի վրայ է դուրս եկել: Փտածութեան հետ կապուած հաշուետուութեան մէջ աչք է զարնում նաեւ ԵԽԽՎ գործող փոխնախագահ ու ազրպէյճանական պատուիրակութեան ղեկավար Սամետ Սէիտովի անունը: Սեւ ցուցակում է եւ բրիտանացի պատգամաւոր Ռոպերթ Ուոլթերը (վեհաժողովից հեռացել է 2015թ.), նոյն այն պատգամաւորը, ով Մարքովիչի հետ զուգահեռ, այդ նոյն ժամանակաշրջանում պատրաստել էր Ազրպէյճանի կողմից պատուիրուած երկրորդ հակաղարաբաղեան զեկոյցը` «Բռնութեան սրացումը Լեռնային Ղարաբաղում եւ Ազրպէյճանի այլ բռնագրաւուած տարածքներում», որը, սակայն, յաջողութեամբ տապալուեց:
Այսպիսով, անկախ քննչական խմբի հաշուետուութիւնը հաստատեց ԵԽԽՎ-ում լայնածաւալ փտածութեան համակարգի առկայութիւնը, որի հիմնական դերակատարները կասկածւում են Եւրոպայում պաշտօնական Պաքուի շահերի լոպիինկի համար Ազրպէյճանի կառավարութիւնից կաշառքներ ստանալու մէջ: ԵԽԽՎ նախագահ Միկել Նիքոլեթին պատգամաւորներին, որոնց անունները յիշատակւում են հաշուետուութեան մէջ, խորհուրդ է տուել ինքնակամ դադարեցնել իրենց լիազօրութիւնները: Բայց, կարծում ենք, դա բաւարար չէ: Մեղաւորները պէտք է քրէական պատասխանատուութեան ենթարկուեն, իսկ ԵԽԽՎ-ի կանխակալ բանաձեւերը, որոնք փտածութեան արդիւնք են, անվաւեր ճանաչուեն: Թերեւս այդ ժամանակ Ալիեւի գոռոզութիւնը մեղմուի, ու նա աւելի քիչ օդը թնդացնի Ազրպէյճանի «միջազգային հեղինակութեան» մասին յայտարարութիւններով:
